W organizmie człowieka występuje kilka tysięcy różnych enzymów, przy czym większość z nich,
aby spełniać swoje funkcje katalityczne, wymaga połączenia z określonym składnikiem
niebiałkowym, którym mogą być jony metali lub koenzymy. Wiele koenzymów to witaminy lub
ich pochodne. Przebieg metabolizmu węglowodanów w dużej mierze kontrolują enzymy, których
koenzymami są witaminy z grupy B lub ich pochodne.
Na poniższym schemacie przedstawiono udział witamin z grupy B w niektórych etapach
katabolizmu węglowodanów.
Na podstawie: J. Kozioł, Witaminy, Poznań 2002;
K. Woolf , M. M. Manore, B- vitamins and exercise: does exercise alter requirements?, „ International Journal of Sport
Nutrition and Exercise Metabolism” 2006.
Na podstawie powyższego schematu oceń, czy informacje dotyczące udziału witamin
z grupy B w metabolizmie węglowodanów są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest
prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
Enzymy z koenzymami w postaci witaminy z grupy B
1.
B6 katalizują reakcje przebiegające w cytoplazmie.
P
F
2.
B1 katalizują reakcje zachodzące w matriks mitochondrium.
P
F
3.
B2 katalizują reakcje zachodzące wyłącznie w przestrzeni międzybłonowej mitochondrium.
Inulina jest polisacharydem zbudowanym w większości z cząsteczek fruktozy, z jedną
cząsteczką glukozy na końcu łańcucha. Ten związek jest łatwo rozpuszczalny w ciepłej wodzie
i znajduje zastosowanie m.in. w badaniu pracy nerek. Cząsteczka inuliny nie jest hydrolizowana
w organizmie człowieka, a z krwi jest w całości wydalana wraz z moczem.
Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania – wybierz odpowiedź spośród A-C oraz odpowiedź spośród 1.–3.
Wykorzystanie inuliny w badaniu pracy nerek jest możliwe, ponieważ w odróżnieniu
od glukozy inulina nie ulega
Na rysunku przedstawiono zwierzęta należące do pajęczaków – jednej z gromad stawonogów.
Na podstawie: http://kesscience.wikidot.com/arachnids
Podaj jedną, widoczną na rysunku, cechę budowy morfologicznej przedstawionych
zwierząt, świadczącą o tym, że należą one do pajęczaków, a nie – do innej grupy
stawonogów.
Działanie wazopresyny (hormonu antydiuretycznego, ADH) polega na pobudzaniu zwrotnego
wchłaniania (resorpcji) wody z kanalików nerkowych. Zaburzenia resorpcji mogą prowadzić
do moczówki prostej. Ta choroba może występować albo jako moczówka prosta pochodzenia
ośrodkowego – przy niedoczynności podwzgórza lub przysadki mózgowej, albo jako
moczówka prosta pochodzenia nerkowego – przy niewrażliwości kanalików nerkowych
na działanie wazopresyny.
a)
Określ, w którym przypadku moczówki prostej – pochodzenia ośrodkowego czy pochodzenia nerkowego – przyczyną jej wystąpienia jest niedobór wazopresyny. Odpowiedź uzasadnij.
b)
Podaj, jakie zagęszczenie moczu – duże czy małe – występuje u ludzi chorych na moczówkę prostą. Odpowiedź uzasadnij.
Na poniższym rysunku przedstawiono pewną tkankę występującą w organizmie człowieka.
13.1. (0–1)
Oceń, czy stwierdzenia dotyczące tkanki przedstawionej na rysunku są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Na rysunku przedstawiono budowę tkanki łącznej.
P
F
2.
Literą X oznaczono błonę podstawną.
P
F
3.
Komórki wierzchniej warstwy tej tkanki są martwe.
P
F
13.2. (0–1)
Na przykładzie jednej widocznej na rysunku cechy budowy przedstawionej tkanki wykaż
związek budowy tej tkanki z funkcją ochronną pełnioną przez tę tkankę u człowieka.
W pęcherzykach płucnych wyróżnić można kilka rodzajów komórek, m.in. pneumocyty
typu II, zwane również dużymi. Mają one kształt zbliżony do sześcianu, a na ich powierzchni
występują mikrokosmki. W cytoplazmie tych komórek znajdują się liczne mitochondria
i aparaty Golgiego, ciałka blaszkowate zawierające fosfolipidy i silnie rozbudowana siateczka
śródplazmatyczna szorstka.
Pneumocyty typu II produkują surfaktant – związek powierzchniowo czynny, zapobiegający
zapadaniu się i zlepianiu pęcherzyków płucnych w czasie wydechu. W jego skład, oprócz
fosfolipidów, wchodzą również białka i węglowodany.
Niedobór surfaktantu u przedwcześnie narodzonych noworodków nazywa się zespołem błon
szklistych – jest to poważne zagrożenie dla życia dziecka. Do objawów tego zespołu należą
m.in. przyśpieszenie oddechów powyżej 60/min lub bezdechy, zaburzenie krążenia
z narastającą sinicą oraz niestabilna ciepłota ciała z tendencją do hipotermii.
Na podstawie: A. Myśliwski, Podstawy cytofizjologii i histofizjologii, Gdańsk 2007,
http://www.wydawnictwopzw
14.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego w przypadku zespołu błon szklistych oddech noworodka ulega
znacznemu przyśpieszeniu. W odpowiedzi uwzględnij funkcje surfaktantu.
14.2 (0–1)
Podaj przykład cechy występującej w budowie pneumocytów typu II i będącej
przystosowaniem do produkcji surfaktantu oraz wykaż związek między tą cechą
a produkcją surfaktantu przez pneumocyty.
Nerki są narządami silnie ukrwionymi. W ciągu doby przez nerki człowieka przepływa ok. 1700 litrów krwi. Tak duży przepływ krwi ma związek z funkcją nerek.
Wykaż, że intensywny przepływ krwi przez nerki ma znaczenie dla zachowania
homeostazy organizmu.
Rytmy okołodobowe dotyczą procesów przebiegających w organizmie w cyklach o
k. 24-godzinnych. W rytmie tym zmienia się m.in. temperatura ciała człowieka.
W celu stwierdzenia, czy na okołodobową rytmikę zmian temperatury ciała człowieka
wpływają zmieniające się czynniki zewnętrzne, przeprowadzono badanie. W czasie 24 godzin
dokonywano pomiarów temperatury ciała osób w dwóch grupach:
grupa I – osoby, które w ciągu dnia były wystawione na działanie światła, wykazywały zwiększoną aktywność fizyczną, spożywały posiłki o zwykłej porze, natomiast w ciągu nocy spały w zaciemnionym pomieszczeniu.
grupa II – osoby, które od godziny 4 rano przez kolejne 24 godziny przebywały w warunkach stałego oświetlenia, ich aktywność fizyczna pozostawała na tym samym poziomie przez cały czas trwania pomiarów oraz przyjmowały równe porcje pokarmu w stałych, wymuszonych odstępach czasowych.
Na wykresie przedstawiono wyniki przeprowadzonych pomiarów temperatury.
Na podstawie: J. Waterhouse, Y. Fukuda, T. Morita, Daily rhythms of the sleep-wake cycle, „ Journal of
Physiological Anthropology”, 31(1): 5, 2012.
14.1. (0–1)
Określ, które zmienne w przedstawionym badaniu to zmienne zależne, a które –
niezależne. Wstaw znak „X” w odpowiednie komórki tabeli.
Zmienna
zależna
niezależna
oświetlenie
aktywność fizyczna
pora dnia
temperatura ciała
14.2. (0–1)
Wybierz i zaznacz stwierdzenie, które jest poprawnym wnioskiem sformułowanym
na podstawie wyników opisanego badania.
Rytm zmian temperatury ciała osób z grupy II nieznacznie różnił się od rytmu zmian występującego u osób przebywających w naturalnych zmiennych warunkach środowiska.
Okołodobowa rytmika zmian temperatury ciała jest sterowana przez ośrodek termoregulacji znajdujący się w międzymózgowiu.
Na okołodobowy rytm zmian temperatury ciała człowieka wpływają zarówno czynniki wewnętrzne, jak i czynniki zewnętrzne.
Temperatura ciała osób z grupy I waha się między temperaturą minimalną wynoszącą 36,5°C (około trzy godziny przed obudzeniem się) a temperaturą maksymalną wynoszącą 37,4°C w godzinach 17.00–18.00.
Układ termoregulacji zapewnia człowiekowi utrzymanie względnie stałej temperatury ciała.
Regulacja temperatury ciała polega na zwiększaniu wytwarzania ciepła w organizmie
lub na czynnym rozpraszaniu ciepła, dzięki czemu stała temperatura ciała może być utrzymana
niezależnie od temperatury otoczenia.
Na poniższym schemacie zilustrowano współdziałanie głównych reakcji termoregulacyjnych
u człowieka w przedziale temperatury otoczenia 0°C – 55°C.
Na podstawie: M. Tafil-Klawe, J. Klawe, Wykłady z fizjologii człowieka, Warszawa 2009
15.1. (0–2)
Korzystając z wykresu, podaj po jednym przykładzie reakcji organizmu człowieka
na wymienione poniżej zmiany temperatury otoczenia i określ wpływ tej reakcji
na utrzymanie względnie stałej temperatury ciała:
1. zmiana temperatury otoczenia z 20°C do 10°C
2. zmiana temperatury otoczenia z 40°C do 50°C
15.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego podczas utraty dużych ilości ciepła przez organizm obserwuje się wzrost wydzielania zarówno hormonu tyreotropowego (TSH), jak i hormonów tarczycy. W odpowiedzi uwzględnij funkcje tych hormonów.
