Poniżej przedstawiono szkielet skrzydła nietoperza i szkielet skrzydła ptaka oraz uproszczone
drzewo filogenetyczne kręgowców lądowych.
Na podstawie: http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/article/evo_09
Na podstawie informacji przedstawionych na schemacie uzupełnij poniższe zdania tak,
aby powstał poprawny opis wymienionych narządów. Podkreśl w każdym nawiasie
właściwe określenie.
Szkielet skrzydła ptaka i szkielet skrzydła nietoperza są (homologiczne / analogiczne), ponieważ mają (wspólne / różne) pochodzenie oraz plan budowy.
Powierzchnie nośne umożliwiające aktywny lot ptaka i nietoperza są (homologiczne / analogiczne), ponieważ powstały (niezależnie / tylko raz) w toku ewolucji.
Do najczęstszych mechanizmów molekularnych indukujących rozwój nowotworów zalicza się
nieprawidłową ekspresję tzw. protoonkogenów oraz genów supresorowych.
Protoonkogeny – to geny regulujące cykl komórkowy, stymulujące wzrost i podział komórek. Protoonkogeny mogą na skutek mutacji przekształcać się w onkogeny, które mają znacznie zwiększoną aktywność i powodują intensywne, niekontrolowane namnażanie się komórek.
Geny supresorowe – zwane również antyonkogenami, to geny kodujące białka zapobiegające niekontrolowanym podziałom komórkowym, np. przez hamowanie podziałów komórek z uszkodzonym DNA.
Gen BRCA1, którego mutacje są częstą przyczyną dziedzicznego raka piersi i jajnika, jest
zlokalizowany na chromosomie 17. Gen ten koduje białko BRCA1, które działa w jądrze
komórkowym i bierze udział w kontroli cyklu komórkowego oraz działa na szlaku naprawy
uszkodzonego DNA.
U kobiet mających mutację tylko jednego allelu genu BRCA1 obserwuje się 50–80% ryzyko
wystąpienia raka piersi i około 40% ryzyko wystąpienia raka jajnika. Średni wiek zachorowania
na raka sutka w przypadku obecności mutacji BRCA1 jest znacznie niższy niż w przypadkach,
w których u chorych nie stwierdzono mutacji tego genu.
Na podstawie: G. Drewa, T. Ferenc, Genetyka medyczna, Wrocław 2015.
a)
Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Przyczyną nowotworów może być mutacja powodująca aktywację genów supresorowych.
P
F
2.
Gen BRCA1 należy do genów supresorowych.
P
F
3.
Prawidłowe białko BRCA1 inicjuje procesy prowadzące do raka piersi.
P
F
b)
Wyjaśnij, dlaczego w celach profilaktycznych badaniu genetycznemu na obecność mutacji genu BRCA1 powinny poddać się kobiety, których matki chorowały na raka piersi i wykryto u nich mutację tego genu.
Współcześnie podejmuje się wiele działań mających nie dopuścić do wyginięcia dawnych
odmian roślin użytkowych, np. drzew owocowych. Są one zagrożone wyginięciem w związku
z rozwojem rolnictwa intensywnego, w którym dominują nowe odmiany roślin dające wysokie
plony. Ochrona zasobów genowych roślin użytkowych, oprócz nadrzędnego zadania
zachowania różnorodności biologicznej, ma również znaczenie praktyczne.
Na podstawie: G. Hodun, W. Podyma, Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie,
Warszawa 2009.
Oceń, czy poniższe argumenty dotyczące praktycznego znaczenia zachowania dawnych
odmian drzew owocowych w sadownictwie są uzasadnione naukowo. Zaznacz T (tak),
jeżeli argument ma uzasadnienie naukowe, albo N (nie) – jeśli go nie ma.
1.
Dawne odmiany drzew owocowych nie są modyfikowane genetycznie, dlatego jedzenie ich owoców korzystniej wpływa na zdrowie ludzi niż jedzenie owoców nowych odmian, zawierających obce geny.
T
N
2.
Dawne odmiany drzew owocowych mogą być bardziej odporne na niektóre choroby i szkodniki, dzięki czemu mogą posłużyć do wyhodowania nowych odmian lub służyć jako podkładki do szczepienia.
T
N
3.
Drzewa owocowe dawnych odmian mają smaczniejsze owoce o lepszych właściwościach użytkowych.
Fibryna (włóknik) jest składnikiem nie tylko skrzepów powstających w procesie krzepnięcia
krwi, lecz także np. blaszek miażdżycowych odkładających się w naczyniach krwionośnych.
Zamianę nierozpuszczalnej fibryny w rozpuszczalne fibrynopeptydy katalizuje enzym
plazmina, która powstaje z nieaktywnego plazminogenu występującego w osoczu krwi.
Przekształcenie plazminogenu w aktywną plazminę następuje dzięki wydzielanemu przez
komórki śródbłonka enzymowi – proteazie serynowej, która jest tkankowym aktywatorem
plazminogenu.
Obecnie metodami biotechnologii produkowane są rekombinowane aktywatory plazminogenu,
które mogą być podawane dożylnie w leczeniu niektórych chorób.
Na podstawie: A. Jaźwa, Zaburzenia układu krzepnięcia,
biotka.mol.uj.edu.pl/zbm/handouts/2013/AgJ/Wyklad_12.pdf; www.encyklopedia.naukowy.pl/Plazminogen
a)
Wyjaśnij, dlaczego w leczeniu świeżo przebytego zawału serca stosuje się aktywatory plazminogenu. W odpowiedzi uwzględnij funkcję tego aktywatora.
b)
Określ, dlaczego rekombinowane aktywatory plazminogenu są podawane pacjentom wprost do krwiobiegu, a nie podaje ich się doustnie.
Dzwonek karpacki ma najczęściej kwiaty koloru niebieskiego, ale zdarzają się również
odmiany o kwiatach białych. Niebieska barwa kwiatów tego gatunku jest warunkowana przez
dominujące allele dwóch dopełniających się genów A i B, kodujących enzymy konieczne
do wytworzenia niebieskiego barwnika. Allele a oraz b powstały w wyniku mutacji skutkującej
utratą funkcji.
Skrzyżowano rośliny tego dzwonka o kwiatach białych, pochodzące z różnych linii,
i w F1 otrzymano wyłącznie rośliny o kwiatach niebieskich. Natomiast w wyniku krzyżówki
tych niebiesko kwitnących roślin uzyskano w F2 rośliny o kwiatach niebieskich i białych
w stosunku 9:7.
Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008.
a)
Na podstawie przedstawionych informacji zapisz genotypy odmian dzwonka z pokolenia rodzicielskiego o kwiatach białych oraz wszystkie możliwe genotypy roślin o kwiatach niebieskich uzyskanych w F2. Zastosuj oznaczenia literowe alleli podane w tekście.
Genotypy roślin rodzicielskich o kwiatach białych (P):
Wszystkie genotypy roślin o kwiatach niebieskich (F2):
b)
Określ, jaki będzie stosunek liczbowy fenotypów w potomstwie roślin uzyskanych po skrzyżowaniu dzwonka o kwiatach niebieskich pochodzącego z F1 z rośliną z pokolenia rodzicielskiego (kwiaty białe). Zapisz odpowiednią krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta).
Grupy krwi układu AB0 człowieka są warunkowane przez gen mający trzy allele: IA, IB oraz i. Kobieta mająca grupę krwi AB i mężczyzna mający grupę krwi B mają dziecko, które ma grupę
krwi A.
a)
Zapisz genotypy tych rodziców, stosując podane oznaczenia alleli genu.
Genotyp matki:
Genotyp ojca:
b)
Zapisz krzyżówkę genetyczną i na jej podstawie określ prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko tych rodziców będzie miało grupę krwi AB.
Prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko tych rodziców będzie miało grupę krwi AB: %
W nici kodującej DNA, w odcinku, w którym zapisana jest sekwencja aminokwasów
budujących określone białko, nastąpiła mutacja polegająca na utracie fragmentu obejmującego
dwa kolejne nukleotydy wchodzące w skład trzeciego kodonu i pierwszy nukleotyd z kodonu
następnego.
Wybierz spośród A–D i podkreśl nazwę opisanej mutacji genowej.
