Zadania maturalne z biologii

Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 69. (5 pkt)

Układ hormonalny Układ powłokowy Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

W hali sportowej, w której panowało normalne ciśnienie atmosferyczne, a temperatura powietrza wynosiła 20°C, przeprowadzono pomiar: na ciele zdrowego mężczyzny uprawiającego sport umocowano miernik wilgotności, przy pomocy którego przez 120 minut, w odstępach 10-minutowych, mierzono ilość wydzielanego przez niego potu. Podczas pierwszej części pomiaru (60 minut) mężczyzna nie wykonywał żadnych ćwiczeń i nie pocił się. Podczas drugiej części pomiaru (kolejne 60 minut) biegł bez przerwy, bez żadnego obciążenia, z taką samą prędkością. Wyniki uzyskane w drugiej części pomiaru posłużyły do obliczenia objętości potu wytworzonego w ciągu 1 minuty w każdym 10-minutowym przedziale czasowym, czyli do obliczenia intensywności pocenia się. Dane te zamieszczono w tabeli.


Czas biegu (min)	0	10	20	30	40	50	60
Intensywność pocenia (cm³ potu / min)	0	5	8	9	10	11	12

Na podstawie: T. Greenwood, K. Pryor, R. Allan, Senior Biology 1, Burton upon Trent 2011, s. 21.

a)	Wykorzystując dane zamieszczone w tabeli, sporządź wykres liniowy, ilustrujący zależność intensywności pocenia się od czasu trwania biegu.

b)	Podaj warunek, który powinien być taki sam w pierwszej i drugiej części przeprowadzonego pomiaru, a nie został przedstawiony w opisie obserwacji.

c)	Wyjaśnij, dlaczego podczas biegu – w przeciwieństwie do okresu braku aktywności fizycznej – u obserwowanego mężczyzny wystąpił proces pocenia się.

d)	Zaznacz odpowiedź A lub B i jej uzasadnienie 1 lub 2 tak, aby powstało poprawne dokończenie zdania.

Im dłużej biegacz biegnie, tym stężenie hormonu antydiuretycznego w jego krwi jest

A.	wyższe,	gdyż podwzgórze reaguje na	1.	wzrost potencjału wody w osoczu krwi.
B.	niższe,	gdyż podwzgórze reaguje na	2.	spadek potencjału wody w osoczu krwi.

Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 73. (3 pkt)

Układ pokarmowy i żywienie Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień

Czynności układu pokarmowego są regulowane na drodze nerwowej i hormonalnej. Komórki gruczołowe błony śluzowej żołądka wydzielają składniki soku żołądkowego; jedne – kwas solny (HCl) i wodę, drugie – pepsynogen, jeszcze inne – śluz. W części odźwiernikowej żołądka znajdują się wewnątrzwydzielnicze komórki W, wytwarzające i gromadzące gastrynę. Na rysunku przedstawiono wydzielanie różnych substancji przez komórki żołądka.

Na podstawie: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, red. W. Traczyk, A. Trzebski, Warszawa 2001, s. 756.

a)	Na podstawie analizy rysunku podaj dwa czynniki, pod wpływem których komórki oznaczone jako W (3) wydzielają gastrynę.

b)	Korzystając z podanych informacji, określ wpływ gastryny i acetylocholiny na komórki główne i okładzinowe błony śluzowej żołądka.

c)	Wyjaśnij, dlaczego gastryna dociera do komórek gruczołowych żołądka inną drogą niż acetylocholina.

Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 79. (2 pkt)

Układ hormonalny Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Na schemacie przedstawiono mechanizm regulacji wydzielania hormonu tarczycy.

a)	Do oznaczeń cyfrowych (1–4) na schemacie przyporządkuj odpowiednie nazwy wybrane spośród A–F.

tyroksyna
kora mózgowa
podwzgórze
kalcytonina
przysadka mózgowa
liberyna

b)	Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń dotyczących potencjalnych przyczyn znacznego obniżenia stężenia TSH we krwi pacjenta i skutków tej zmiany dla jego organizmu. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.

Lp.	Informacja	Prawda	Fałsz
1.	Nieprawidłowa dieta, która prowadzi do niedoboru jodu.
2.	Nadczynności tarczycy, której skutkiem są zaburzenia metaboliczne.
3.	Uszkodzenie przedniego (gruczołowego) płata przysadki mózgowej, które prowadzi między innymi do niedoczynności tarczycy.

Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 80. (2 pkt)

Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Na wykresie przedstawiono zmiany intensywności wydzielania do krwi badanego pacjenta dwóch hormonów trzustkowych (1 i 2), w zależności od stężenia glukozy w osoczu krwi tego pacjenta. Prawidłowy poziom glukozy we krwi zdrowego człowieka na czczo wynosi od 70 do 99 mg/dl.

Na podstawie: K. Barrett, H. Brooks, S. Boitano, S. Barman, Ganong’s Review of Medical Physiology, New York-[...]-Toronto, 2010, s. 325.

a)	Na podstawie analizy wykresu podaj nazwy hormonów 1 i 2. Uzasadnij odpowiedź.

b)	Podaj, który z hormonów (1 czy 2) warunkuje powrót stężenia glukozy we krwi do wartości stężenia prawidłowego, kiedy stężenie tego cukru w osoczu wynosi 140 mg/dl. Uzasadnij odpowiedź.

Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 81. (1 pkt)

Układ hormonalny Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Uzupełnij poniższy schemat, wpisując w wykropkowane miejsca brakujące nazwy hormonów i wyjaśnij, na czym polega ich antagonistyczne działanie w utrzymaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi.

Wyjaśnienie:

Matura Maj 2014, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 1. (2 pkt)

Skład organizmów Układ hormonalny Podaj/wymień Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Wapń jest ważnym składnikiem organizmu człowieka. W osoczu krwi powinno znajdować się około 2,2–2,6 mmol/l jonów tego pierwiastka, niezbędnego do wielu procesów wewnątrzkomórkowych. Obniżenie poziomu jonów wapnia we krwi skutkuje uruchomieniem jego zasobów zgromadzonych w kościach.

a)	Wśród przykładów procesów zachodzących w komórkach organizmu człowieka zaznacz ten proces, w którym istotny udział biorą jony wapnia.

Polaryzacja błony komórkowej.
Skurcz komórek mięśniowych.
Przenoszenie elektronów w łańcuchu oddechowym.
Łączenie podjednostek rybosomów podczas biosyntezy białka.

b)	Podaj nazwę hormonu, którego wydzielanie się zwiększa, gdy poziom jonów wapnia we krwi jest zbyt niski.

Matura Maj 2014, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 12. (2 pkt)

Układ hormonalny Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Informacje do zadania 12. i 13.

W organizmie człowieka na regulację gospodarki węglowodanowej wpływają dwa przeciwstawnie działające hormony: insulina i glukagon.
W tabeli zamieszczono wyniki pomiaru stężenia insuliny i glukagonu podczas intensywnego wysiłku fizycznego.

Czas od rozpoczęcia ćwiczeń fizycznych (godziny)	Stężenie hormonów we krwi (pmol/l)
Czas od rozpoczęcia ćwiczeń fizycznych (godziny)	insulina	glukagon
0	450	110
1	375	125
2	260	150
3	210	240
4	180	450

Na podstawie: E. Jastrzębska, Tajemnice ludzkiego ciała. Zeszyt ćwiczeń do biologii, Kielce 2003.

Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres liniowy, ilustrujący poziom stężenia insuliny i glukagonu we krwi, w kolejnych godzinach ćwiczeń fizycznych. Zastosuj jeden układ współrzędnych.

Matura Maj 2014, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 13. (1 pkt)

Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Informacje do zadania 12. i 13.

Czas od rozpoczęcia ćwiczeń fizycznych (godziny)	Stężenie hormonów we krwi (pmol/l)
Czas od rozpoczęcia ćwiczeń fizycznych (godziny)	insulina	glukagon
0	450	110
1	375	125
2	260	150
3	210	240
4	180	450

Na podstawie: E. Jastrzębska, Tajemnice ludzkiego ciała. Zeszyt ćwiczeń do biologii, Kielce 2003.

Wyjaśnij, dlaczego podczas wysiłku fizycznego zwiększa się wydzielanie glukagonu do krwi.

Matura Maj 2014, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 14. (2 pkt)

Układ hormonalny Podaj/wymień

Wazopresyna, czyli hormon antydiuretyczny (ADH) produkowany przez podwzgórze i uwalniany z tylnego płata przysadki mózgowej, jest ważnym regulatorem bilansu wodnego w organizmie człowieka.
Na schemacie przedstawiono mechanizm hormonalnej regulacji zawartości wody w organizmie człowieka.

a)	Do miejsc oznaczonych na schemacie literami A i B przyporządkuj określenia odpowiadające wydzielaniu ADH – zwiększone, zmniejszone – i zapisz je poniżej.

A.
B.

b)	Podaj, jakie objawy wywoła niedobór hormonu ADH, spowodowany uszkodzeniem komórek tylnego płata przysadki.

Matura Maj 2014, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 14. (1 pkt)