Na wykresie przedstawiono wyniki pomiarów natężenia transpiracji i pobierania wody
przez roślinę słonecznika w zależności od pory dnia.
a)
Na podstawie przedstawionych wyników badania sformułuj wniosek dotyczący zmian wielkości (natężenia) transpiracji i pobierania wody przez roślinę w ciągu doby.
b)
Wyjaśnij, w jaki sposób transpiracja przyczynia się do zwiększenia poboru wody z gleby.
Badania epidemiologiczne wykazują, że stężenie witaminy D3 lub jej metabolitów
u większości dorosłych ludzi jest poniżej prawidłowego poziomu. Witamina ta powstaje
w skórze z prowitaminy D pod wpływem promienia ultrafioletowego (UV). Niedobór
witaminy D3 lub zaburzenia jej przemian, mogą być przyczyną wielu chorób, takich jak:
choroby nowotworowe, sercowo-naczyniowe, krzywica u dzieci, czy osteoporoza polegająca
na postępującym ubytku masy kostnej. Przy odpowiedniej ilości tej witaminy w organizmie
pula wchłanianych z pokarmów jonów wapniowych wynosi od 30% do 80%, natomiast przy
niskim poziomie witaminy D3 jest to jedynie 10–15%, co prowadzi do niedoboru tego
pierwiastka w organizmie. Poziom jonów wapniowych we krwi jest regulowany przez
hormony – kalcytoninę i parathormon.
17.1. (0–1)
Uzupełnij zdania opisujące regulację poziomu jonów wapnia we krwi. Podkreśl właściwe określenia wybrane spośród zapisanych w nawiasach tak, aby otrzymać poprawną informację.
Spadek poziomu jonów wapniowych we krwi powoduje (kalcytonina / parathormon). Jeżeli
poziom jonów wapniowych we krwi jest niski, to (kalcytonina / parathormon) powoduje ich
uwalnianie z (kości / krwi). Opisana regulacja odbywa się dzięki (współdziałaniu / przeciwstawnemu działaniu) tych hormonów.
17.2. (0–1)
Wyjaśnij związek między niedoborem witaminy D3 w organizmie człowieka a podwyższonym ryzykiem wystąpienia osteoporozy.
17.3. (0–1)
Wykaż związek między niedoborem witaminy D3 w organizmie człowieka a coraz powszechniejszym używaniem kremów z filtrem UV.
Uwagi od BiologHelp: Zapoznaj się z dostępnym w kluczu odpowiedzi zastrzeżeniem do pytania 17.3.
Na dwóch grupach osób przeprowadzono badania dotyczące przyswajalności żelaza z pokarmu:
grupa I otrzymywała pokarm, w którym białko zwierzęce zostało zastąpione białkiem sojowym,
grupa II otrzymywała pokarm zawierający mięso.
W obydwu przypadkach zapewniono w pożywieniu taką samą ilość dostępnego żelaza.
Po pewnym czasie oznaczono u osób w obu grupach stężenie ferrytyny (białko zawierające
żelazo zapasowe organizmu) w osoczu krwi. Okazało się, że w grupie z dietą tradycyjną
(białko zwierzęce) stężenie ferrytyny w osoczu było dwukrotnie wyższe niż w grupie
z dietą opartą na białku soi, mimo że dostępność żelaza w obu dietach była taka sama. Na podstawie: M. Borawska, M. Malinowska, Wegetarianizm. Zalety i wady, Warszawa 2009.
a)
Sformułuj problem badawczy tego doświadczenia.
b)
Sformułuj wniosek na podstawie wyników uzyskanych w tym doświadczeniu.
Przeprowadzono badania dotyczące przyswajalności żelaza z pokarmu na dwóch grupach ochotników. Osobom z pierwszej grupy zastąpiono w pożywieniu białko zwierzęce białkiem sojowym. Druga grupa ochotników zachowała w diecie białko zwierzęce. W obydwu przypadkach zapewniono w diecie taką samą ilość dostępnego żelaza. Po pewnym czasie oznaczono w obu grupach stężenie ferrytyny (białka magazynującego żelazo w organizmie). Okazało się, że w grupie z dietą tradycyjną (z białkiem zwierzęcym) stężenie ferrytyny było dwukrotnie wyższe niż w grupie z dietą opartą na białku soi, mimo że zawartość żelaza w obu dietach była taka sama.
Na podstawie: M.H. Borawska, M. Malinowska, Wegetarianizm. Zalety i wady, Warszawa 2009.
Sformułuj wniosek na podstawie wyników uzyskanych w tym doświadczeniu.
Celem modyfikacji prowadzonych na roślinach użytkowych jest uzyskanie dzięki nim jak
największych korzyści, np. ekonomicznych. Niektóre nowo wytworzone odmiany roślin
transgenicznych są już odporne na niekorzystne warunki środowiska, np. mróz czy wysokie
temperatury, susza czy zasolenie gleby, które do tej pory stanowiły dla zwykłych roślin
czynniki ograniczające. Wytworzono też rośliny potrafiące akumulować pierwiastki metali
ciężkich z gleby, co daje możliwość ich usuwania ze środowiska.
Na podstawie: http://www.aptekazsercem.pl/artykuly/18-roliny-transgeniczne-html
Wybierz jedną z podanych w tekście cech roślin transgenicznych i określ, jakie korzyści dla gospodarki człowieka może przynieść uprawa roślin mających tę cechę.
Przeprowadzono doświadczenie: z w pełni zróżnicowanych komórek pobranych z jelita
kijanki żaby pobrano jądra komórkowe i wprowadzono je do komórek jajowych żaby,
z których wcześniej usunięto ich własne jądra komórkowe. Wiele zygot otrzymanych w ten
sposób rozwinęło się w normalne kijanki. Doświadczenie to może dowodzić,
że w wyspecjalizowanych komórkach organizmu znajduje się „pełen zestaw instrukcji”
niezbędnych do utworzenia całego organizmu.
Na podstawie: Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2012.
a)
Podaj nazwę opisanego sposobu otrzymywania organizmów potomnych.
b)
Na podstawie wyników doświadczenia uzasadnij prawdziwość stwierdzenia: „Wszystkie zróżnicowane komórki danego organizmu zawierają jego pełną informacje genetyczną”.
c)
Wyjaśnij, dlaczego, komórki różnych tkanek tego samego organizmu mogą się różnić budową i funkcją, mimo że zawierają tę samą informację genetyczną.
Informacja do zadań 31.−32.
Na małej bezludnej wyspie Hirta, na której brak dużych drapieżników, ekolodzy od wielu lat prowadzili badania populacji zdziczałych owiec rasy Soay. Zajmowali się m.in. monitorowaniem liczebności całej populacji oraz określaniem, ile spośród wszystkich młodych owiec wydaje na świat potomstwo. Wyniki badań przedstawiono w tabeli.
Liczebność populacji owiec Soay
Odsetek młodych owiec wydających na świat potomstwo
200
80
250
71
300
62
350
50
400
40
450
30
500
20
550
13
Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Poznań 2012.
Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres liniowy przedstawiający odsetek młodych owiec wydających na świat potomstwo w zależności od liczebności populacji owiec na wyspie Hirta.
Restryktazy (enzymy restrykcyjne) – to enzymy wytwarzane przez bakterie w celu obrony
przed wirusowym DNA, ale są także powszechnie wykorzystywane przez człowieka
w inżynierii genetycznej.
Oceń prawdziwość informacji dotyczących mechanizmu działania restryktaz i ich zastosowania w inżynierii genetycznej. Zaznacz w tabeli P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Warunkiem przecięcia łańcucha DNA przez restryktazę jest wcześniejsze rozpoznanie określonej sekwencji nukleotydów właściwych dla danego enzymu.
P
F
2.
Ten sam rodzaj restryktazy może rozcinać różne cząsteczki DNA na fragmenty z tępymi lub lepkimi końcami.
P
F
3.
Restryktazy przeprowadzają także reakcje łączenia odcinków DNA wektora i DNA dawcy.
Informacja do zadań 31.−32.
Na małej bezludnej wyspie Hirta, na której brak dużych drapieżników, ekolodzy od wielu lat prowadzili badania populacji zdziczałych owiec rasy Soay. Zajmowali się m.in. monitorowaniem liczebności całej populacji oraz określaniem, ile spośród wszystkich młodych owiec wydaje na świat potomstwo. Wyniki badań przedstawiono w tabeli.
Liczebność populacji owiec Soay
Odsetek młodych owiec wydających na świat potomstwo
200
80
250
71
300
62
350
50
400
40
450
30
500
20
550
13
Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Poznań 2012.
Sformułuj zależność wynikającą z przedstawionych danych oraz wyjaśnij jej przyczynę. W odpowiedzi uwzględnij jeden czynnik wewnątrzpopulacyjny.
Rzęsa (Lemna L.) – rodzaj drobnych roślin wodnych, liczący trzynaście gatunków,
występujących niemal na całym świecie, z czego w Polsce występuje pięć gatunków (w tym
dwa introdukowane). Są to rośliny o budowie uproszczonej do poziomu organizacji roślin
plechowatych, a ich jedynymi wyróżnialnymi organami są zredukowane kwiaty oraz korzeń,
co zilustrowano poniższymi rysunkami.
Rośliny te osiągnęły niezwykłą skuteczność rozmnażania wegetatywnego – w sprzyjających
warunkach potrafią podwoić swoją liczebność nawet w ciągu 48 godzin. Charakteryzuje je
wysoka zawartość białka – można pozyskać więcej białka z rzęsy niż z soi rosnącej na takiej
samej powierzchni.
W tabeli przedstawiono wyniki badania składu chemicznego rzęsy pobranej ze stawu i rzęsy
pobranej ze zbiornika w oczyszczalni ścieków.
Składniki
Zawartość składników mineralnych w suchej masie (%)
rzęsa ze stawu
rzęsa z oczyszczalni ścieków
azot (ogólny)
0,7
4,7
fosfor (ogólny)
0,3
2,1
wapń
0,3
1,2
potas
0,3
1,4
Na podstawie: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rzęsa; http://wr.utp.edu.pl/npk/rzesa.htm; http://pl.wikipedia.org/wiki/Fitoremediacja [dostęp: 08.11.2014];
A. Szweykowska, J. Szweykowski: Botanika, t. 2., Warszawa 2007, s. 454.
a)
Podaj nazwę zależności (oraz czynnik stanowiący jej podłoże), która może zaistnieć między rzęsą pokrywającą powierzchnię stawu i roślinami żyjącymi pod powierzchnią wody. Określ skutki tej zależności dla roślin w stawie.
b)
Na podstawie tekstu wymień dwie cechy rzęsy, które sprawiają, że uprawia się ją na skalę przemysłową jako paszę dla zwierząt. Odpowiedź uzasadnij.
c)
Na podstawie danych z tabeli narysuj diagram słupkowy (w jednym układzie współrzędnych), ilustrujący zawartość dwóch pierwiastków biogennych w suchej masie rzęsy ze stawu i rzęsy z oczyszczalni ścieków.
d)
Na podstawie informacji o składzie chemicznym rzęsy ze stawu i z oczyszczalni ścieków, sformułuj wniosek dotyczący właściwości rzęsy przydatnych w oczyszczaniu ścieków.
