Poniżej przedstawiono schemat budowy ciała płazińców: A - drapieżnych B - pasożytujących. Na schemacie wyraźnie widoczne
są różnice w budowie ciała płazińców w zależności od ich trybu życia.
11.1. (0–1)
Podaj dwie różnice, odnoszące się do wora powłokowo-mięśniowego, w budowie drapieżników i pasożytów.
11.2. (0–1)
Między drapieżnikami i pasożytami występują również różnice w przeprowadzanym oddychaniu komórkowym. Podaj
jedną różnicę dotyczącą oddychania oraz określ z czego ona wynika.
11.3. (0–1)
Określ, w jaki sposób przystosowaniem do prowadzonego trybu życia jest występowanie dobrze rozwiniętych mięśni
w przypadku organizmu A.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
Adaptacje ssaków do odżywiania się określonym rodzajem pokarmu dotyczą budowy układu
pokarmowego i często są związane z zależnościami międzygatunkowymi, np. w różnych
częściach przewodu pokarmowego ssaków roślinożernych żyją drobnoustroje, które ułatwiają
trawienie pokarmu.
Na rysunkach przedstawiono budowę układu pokarmowego dwóch ssaków: kojota i koali,
mających zbliżone rozmiary ciała, ale odżywiających się różnym rodzajem pokarmu.
Na podstawie: Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2012.
11.1. (0–2)
Określ, na którym rysunku – A czy B – przedstawiono budowę układu pokarmowego
roślinożercy. Odpowiedź uzasadnij, podając dwie widoczne na rysunku cechy budowy
tego układu stanowiące przystosowania do roślinożerności, oraz określ, na czym te
przystosowania polegają.
Układ pokarmowy ssaka roślinożernego przedstawiono na rysunku: ,
ponieważ:
11.2. (0–1)
Podaj nazwę składnika pokarmowego występującego w dużej ilości w diecie ssaków
roślinożernych, który nie jest trawiony samodzielnie przez zwierzęta, ale trawią
go mikroorganizmy żyjące w ich przewodach pokarmowych.
Strusie przystosowane są do życia na terenach pustynnych i półpustynnych. Jako jedyne ptaki
osobno wydalają kał i mocz. Są w stanie przeżyć nawet kilka dni bez dostępu do wody.
Ich pokarm stanowią głównie nasiona, ale także owoce oraz liście traw i innych roślin.
Zwłaszcza te ostatnie są istotnym źródłem wody dla strusi.
Na wykresie przedstawiono zmiany osmolalności osocza krwi oraz moczu strusia
czerwonoskórego (Struthio camelus) na przestrzeni kilkunastu dni, w czasie których ptaki
miały swobodny lub ograniczony dostęp do wody. Próbki moczu pobierano każdego dnia
z samego rana zaraz po podniesieniu się ptaków z legowiska.
Uwaga: Osmolalność to liczba moli substancji osmotycznie czynnych rozpuszczonych w 1 kg
wody.
Na podstawie: P. Willmer, G. Stone, I. Johnston, Environmental Physiology of Animals, Carlton 2005
12.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji podaj dzień eksperymentu, w którym ptakom
ograniczono dostęp do wody, oraz dzień, w którym zostały one napojone.
Dzień, w którym ptakom ograniczono dostęp do wody:
Dzień, w którym ptaki zostały napojone:
12.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego w czasie trwania eksperymentu wzrosła osmolalność moczu
badanych ptaków.
12.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego strusie, podobnie jak inne ptaki, muszą połykać kamienie,
aby skuteczniej trawić pokarm.
Poniżej przedstawiono schematycznie budowę organizmu owada, ze szczególnym wyróżnieniem układu oddechowego.
Specyficznymi organami wchodzącymi w skład układu oddechowego owadów są tchawki.
12.1. (0–1)
Zaznacz na powyższym rysunku tchawki (strzałka pełna) i przetchlinki (strzałka przerywana).
12.2. (0–1)
Wymień dwie funkcje, jakie pełnią tchawki w organizmie owadów.
12.3. (0–1)
Wymień jedną cechę, inną niż obecność tchawek, która świadczy o tym, że dany bezkręgowiec jest owadem.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
W żołądku człowieka wyróżnia się następujące części: wpustową, dno żołądka, trzon żołądka
i część odźwiernikową. Błona śluzowa wyściełająca żołądek jest silnie pofałdowana.
Występują w niej gruczoły wytwarzające pepsynogen oraz komórki okładzinowe wytwarzające
kwas solny. W części odźwiernikowej żołądka występują liczne gruczoły wytwarzające śluz.
Mieszanie się masy pokarmowej w żołądku, w wyniku skurczów perystaltycznych, jest
procesem stosunkowo powolnym. Na rysunku przedstawiono żołądek i dwunastnicę człowieka
oraz gruczoły związane z tym odcinkiem jelita.
Na podstawie: https://schoolworkhelper.net
12.1. (0–1)
Uzupełnij tabelę – podaj nazwy narządów oznaczonych na rysunku literami X i Y oraz
określ znaczenie tych narządów dla trawienia tłuszczów.
Struktura
Nazwa narządu
Znaczenie narządu
X
Y
12.2. (0–1)
Podaj dwie funkcje, które pełni w żołądku kwas solny.
12.3. (0–1)
Oceń, które informacje dotyczące żołądka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest
prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Mięśniówka żołądka jest zbudowana z mięśni gładkich.
P
F
2.
Rozciąganie ścian żołądka przez pokarm trafiający do niego jest czynnikiem stymulującym skurcze mięśniówki żołądka.
P
F
3.
Skurcze odźwiernika zapobiegają cofaniu się treści żołądkowej do przełyku.
Umaszczenie świń rasy duroc jest warunkowane przez dwie pary alleli genów autosomalnych
(B i b oraz D i d) dziedziczonych niezależnie i współdziałających ze sobą. U osobników tej
rasy występują trzy rodzaje umaszczenia: ciemnorudy, piaskowy i biały. Do wytworzenia
barwnika ciemnorudego konieczny jest co najmniej jeden allel dominujący z każdej pary.
Podwójne homozygoty recesywne są białe, natomiast umaszczenie piaskowe mają osobniki,
w których genotypie występują dwa allele recesywne tylko jednego z genów warunkujących
umaszczenie.
Na podstawie: B. Kosowska, Genetyka ogólna i weterynaryjna, Wrocław 2010, s. 25.
13.1. (0–1)
Zapisz, stosując podane w tekście oznaczenia alleli genów odpowiedzialnych
za umaszczenie, genotypy pary świń rasy duroc – piaskowej samicy i piaskowego
samca, których potomstwo zawsze będzie ciemnorude.
Genotyp samicy:
Genotyp samca:
13.2. (0–3)
Określ prawdopodobieństwo, że kolejny potomek ciemnorudej samicy i białego samca,
których potomstwo stanowią prosięta ciemnorude, piaskowe oraz białe, będzie miał
umaszczenie piaskowe. Odpowiedź uzasadnij, zapisując krzyżówkę genetyczną
lub obliczenia z komentarzem przedstawiającym tok rozumowania.
Zewnętrzną warstwę skóry człowieka tworzy naskórek, który składa się z kilku warstw i nie jest
ukrwiony ani unerwiony. Najgłębiej położona jest warstwa podstawna, w której komórki stale
się dzielą. Przez nowo powstające komórki tej warstwy są wypychane ku górze te,
które powstały wcześniej. Przesuwające się w górę komórki naskórka, zwane keratynocytami,
produkują keratynę – białko warunkujące wytrzymałość mechaniczną naskórka oraz
sprawiające, że jest on nieprzepuszczalny dla wody. W miarę przesuwania się ku powierzchni
keratynocyty obumierają i tworzą warstwę zrogowaciałą, której zewnętrzna warstwa
nieustannie się złuszcza. W warstwie podstawnej naskórka występują również melanocyty,
wytwarzające melaniny, czyli barwniki nadające skórze barwę. Melaniny gromadzą się
w melanosomach, które przemieszczają się w wypustkach melanocytów do wyższych warstw
komórek naskórka.
Na rysunku przedstawiono budowę skóry człowieka oraz budowę okrywającej ją warstwy
naskórka.
Na podstawie: http://www.fea-sas.com/melanine.php;
T. Le, K. Krause, First aid for the basic sciences. General Principles, 2009.
13.1. (0–1)
Oceń, które stwierdzenia dotyczące budowy skóry człowieka są prawdziwe. Zaznacz P,
jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Naskórek jest zbudowany z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego.
P
F
2.
Włosy i gruczoły łojowe są wytworami naskórka.
P
F
3.
Zrogowaciała warstwa naskórka chroni skórę przed wnikaniem drobnoustrojów.
P
F
13.2. (0–1)
Określ, jakie znaczenie dla funkcjonowania komórek tworzących żywą warstwę
naskórka ma charakterystyczne pofałdowanie granicy naskórka i skóry właściwej,
widoczne na rysunku.
13.3. (0–1)
Podaj znaczenie adaptacyjne melanin znajdujących się w górnych warstwach naskórka.
Na podstawie: J. Chlebińska, Anatomia i fizjologia człowieka, Warszawa 1986.
14.1. (0–1)
Wypisz ze schematu oznaczenia literowe wszystkich elementów budowy oka, które
wchodzą w skład układu optycznego, oraz podaj ich nazwy.
14.2. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące siatkówki oka człowieka są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Czopki siatkówki odpowiadają za widzenie barwne, a pręciki siatkówki – za czarno-białe.
P
F
2.
Plamka żółta jest obszarem siatkówki, w którym pręciki występują w największym zagęszczeniu.
P
F
3.
W obszarze tarczy nerwu wzrokowego nie występują ani czopki, ani pręciki.
P
F
14.3. (0–2)
Określ, jaką funkcję w procesie widzenia pełnią w ludzkim oku:
W organizmie człowieka kości chronią ważne narządy wewnętrzne, umożliwiają ruch i pełnią
funkcję podporową. U noworodków występuje ok. 270 kości, ale u osób dorosłych jest ich już
tylko 206. Najdłuższą kością w ciele człowieka jest kość udowa. Z kolei najmniejsze kości
to kosteczki słuchowe, a wśród nich najmniejszą jest strzemiączko. Są to jedyne kości, które
nie zmieniają swojego rozmiaru przez całe życie człowieka.
Na podstawie: K. Kornicka, Zaskakujące życie kości, „Wiedza i Życie” 8, 2018.
15.1. (0–1)
Określ funkcję strzemiączka i podaj nazwy pozostałych kosteczek słuchowych.
Funkcja strzemiączka:
Nazwy pozostałych kosteczek słuchowych:
15.2. (0–1)
Określ przyczynę różnicy w liczbie kości między noworodkiem a osobą dorosłą.
15.3. (0–1)
Podaj jedną funkcję kości długich człowieka, inną niż wymienione w tekście.
15.4. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Występowanie tkanki kostnej jest charakterystyczne dla wszystkich
