Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Na rysunku przedstawiono przekrój jednej ze stref korzeniowych oraz dwie drogi transportu
wody w tej strefie.
Źródło: L. Taiz, E. Zeiger, I.M. Møller, Plant physiology and development, Sunderland 2014.
3.1. (0–1)
Dopasuj odpowiednie nazwy elementów anatomicznych korzenia, wybranych spośród punktów 1-5, do liter A-D odpowiadającym strukturom przedstawionym na rysunku.
A.
B.
C.
D.
endoderma
floem
kora pierwotna
ryzoderma
ksylem
3.2. (0–1)
Podaj nazwę strefy korzeniowej przedstawionej na rysunku. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do jednej cechy budowy charakterystycznej dla tej
strefy.
Nazwa strefy korzeniowej:
Uzasadnienie:
3.3. (0–1)
Na podstawie rysunku określ jedną różnicę między transportem symplastycznym i
apoplastycznym. W swojej odpowiedzi odwołaj się do obu dróg transportu wody.
Na zdjęciu przedstawiono fragment przekroju poprzecznego przez młody pęd jesionu (Fraxinus sp.) obserwowany w mikroskopie świetlnym. Podczas przygotowywania preparatu cytoplazma żywych komórek uległa zniszczeniu, ale są widoczne jej pozostałości.
Na podstawie: www.flickr.com
Która tkanka tworzy warstwę oznaczoną na schemacie literą X? Zaznacz odpowiedź spośród podanych, a następnie podaj dwie widoczne na zdjęciu cechy budowy tej tkanki, które umożliwiły jej identyfikację.
Pierwotnym źródłem cukrów u roślin jest proces asymilacji dwutlenku węgla w chloroplastach. Węgiel
eksportowany jest z chloroplastów głównie w postaci triozofosforanów, choć w wielu przypadkach do
cytoplazmy jest uwalniana również glukoza, powstająca w wyniku hydrolizy skrobi okresowo
gromadzonej w tych organellach. W warunkach zakłócenia eksportu produktów fotosyntezy skrobia
gromadzi się w chloroplastach liści, co jest dobrym wskaźnikiem tego zaburzenia.
Poniżej przedstawiono doświadczenie, którego celem było sprawdzenie wpływu deficytu
magnezu na zaburzenia eksportu cukrów w liściach rzodkiewnika pospolitego.
Hipoteza:
Pierwszym z badanych objawów niedoboru magnezu u rzodkiewnika pospolitego jest
zaburzenie eksportu cukrów z liści.
Przebieg doświadczenia:
Przez 21 dni prowadzono uprawę hydroponiczną sadzonek rzodkiewnika pospolitego, stosując różne
pożywki:
połowę roślin zasilano pożywką pełną – próba A;
drugą połowę roślin zasilano pożywką bez soli magnezu – próba B.
Rośliny oświetlano przez 12 h na dobę. Przez cały czas trwania doświadczenia obserwowano
zabarwienie liści oraz ważono rośliny. Natomiast 14. dnia trwania doświadczenia wybrane
rośliny barwiono płynem Lugola.
Wyniki doświadczenia:
Barwienie płynem Lugola – przykładowe rośliny po 14 dniach uprawy przedstawiono na zdjęciu poniżej;
Barwa liści roślin – od 15. dnia wystąpiło stopniowe żółknięcie liści roślin w próbie B;
Masa roślin – od 16. dnia odnotowywano, że rośliny z próby B miały niższą świeżą masę niż rośliny w próbie A.
Na podstawie: Ch. Hermans, N. Verbruggen, Physiological characterization of (…) Arabidopsis thaliana,
„Journal of Experimental Botany”, Vol. 56, 2005.
1.1. (0–1)
Określ, która próba roślin – A czy B – stanowiła próbę kontrolną w opisanym
doświadczeniu. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do znaczenia tej próby
w sprawdzeniu postawionej hipotezy.
1.2. (0–1)
Oceń, podkreślając TAK lub NIE, czy wyniki doświadczenia potwierdziły postawioną
hipotezę. Wyjaśnij uzyskane wyniki.
Potwierdzenie hipotezy: TAK / NIE
Wyjaśnienie:
1.3. (0–1)
Wykaż związek między stopniowym żółknięciem badanych roślin a ich uprawą
na pożywce bez soli magnezu.
1.4. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego rośliny zasilane pożywką bez soli magnezu miały niższą świeżą masę
niż rośliny zasilane pożywką pełną.
1.5. (0–1)
Spośród wymienionych elementów budowy rośliny wybierz i podkreśl wszystkie te, które
biorą bezpośredni udział w transporcie węglowodanów z komórek miękiszu
asymilacyjnego liści rzodkiewnika do komórek korzeni tej rośliny.
Pierwotną tkankę okrywającą stanowi skórka, która przeważnie pozbawiona jest chloroplastów. Na górnej powierzchni
blaszki liściowej pozbawiona jest również aparatów szparkowych oraz często pokryta jest warstwą kutykuli. Wykaż
związek między budową skórki liści, a przystosowaniem roślin do życia na lądzie.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
Safranina i zieleń świetlista wybarwiają związki budulcowe ścian
komórkowych roślin na różne kolory. Jednoczesne użycie obu
barwników pomaga ocenić stopień zdrewnienia ścian
komórkowych różnych tkanek.
Na zdjęciu przedstawiono wybarwiony za pomocą safraniny
i zieleni świetlistej przekrój przez wiązkę przewodzącą kukurydzy
– rośliny jednoliściennej. Literami A, B i C oznaczono elementy
trzech tkanek. Ściany komórkowe elementów A i C wybarwiły się
na czerwono, a elementu B – na niebieskozielono.
Na podstawie: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f6/Zea1_Dutch_txt.jpg
7.1. (0–2)
Oznaczeniom literowym A–C na zdjęciu przyporządkuj spośród 1.–4. odpowiednie
nazwy elementów tkanek budujących tę wiązkę.
człon naczynia
człon rurki sitowej
komórka miękiszowa
włókno sklerenchymatyczne
7.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis budowy elementów wiązki
przewodzącej. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Człony rurek sitowych można zidentyfikować po tym, że ich ściany komórkowe są znacznie
(cieńsze / grubsze) od ścian członów naczyń oraz od komórek (sklerenchymy / miękiszu),
a ponadto (towarzyszą / nie towarzyszą) im komórki przyrurkowe.
7.3. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.
Na podstawie zdjęcia można wnioskować, że lignina wybarwiła się na kolor
Miękisz powietrzny, zwany aerenchymą, występuje u roślin wodnych i roślin żyjących
na siedliskach podmokłych. Pełni on głównie funkcję tkanki przewietrzającej.
Na zdjęciu przedstawiono aerenchymę z kłącza tataraku.
Na podstawie : http://www.sbs.utexas.edu/mauseth/weblab/webchap3par/3.3-5.htm
a)
Podaj jedną, widoczną na zdjęciu, cechę budowy aerenchymy, która różni tę tkankę
od innych typów tkanki miękiszowej i jest przystosowaniem do pełnienia funkcji
przewietrzającej.
b)
Podaj przykład funkcji, którą pełni aerenchyma u roślin wodnych, innej niż
przewietrzanie.
Tkanka miękiszowa, stanowiąca główną masę ciała roślin, jest zbudowana z żywych komórek
o regularnych kształtach, których wnętrze wypełnia centralnie położona wakuola i otacza
cienka, celulozowa ściana komórkowa. Włókna celulozowe ściany komórkowej zanurzone są
w bezpostaciowej macierzy, składającej się z hemiceluloz, pektyn oraz wielocukrowcowego
śluzu. Pomiędzy składniki macierzy mogą wnikać większe ilości wody. W zależności
od pełnionej funkcji wyodrębnia się kilka rodzajów tkanki miękiszowej, które mogą
występować w różnych organach rośliny. Czasami rodzaj miękiszu danej rośliny zależy od jej
środowiska życia. Na rysunku przedstawiono różne rodzaje tkanki miękiszowej, oznaczone
literami (A–E).
Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika, t. 1., Warszawa 1997, s. 125;
E. Malinowski, Anatomia roślin, Warszawa 1983, s. 132; Encyklopedia szkolna. Biologia, praca zbiorowa, Warszawa 1999, s. 531–532.
a)
Wiedząc, że komórki miękiszu oznaczonego literą E, zawierają substancje śluzowe zarówno w dużych wakuolach, jak i w ścianie komórkowej (wzbogaconej również pektynami), określ, jaką funkcję pełni ten rodzaj miękiszu w roślinie. Odpowiedź uzasadnij.
b)
Podaj, jakie rodzaje tkanki miękiszowej (A–E) występują u wymienionych typów ekologicznych roślin 1–3. Uzasadnij swój wybór, odnosząc się do każdego z nich.
Na schematach przedstawiono w uproszczeniu budowę anatomiczną korzenia i łodygi rośliny
okrytonasiennej.
Na podstawie: K. Grykiel, G. Halastra-Petryna, E. Mazurek, B. Potulska-Klein, Tablice biologiczne,
Gdańsk 2007, s. 150, 132.
a)
Podaj nazwy tkanek oznaczonych na schematach cyframi 1–4 i określ funkcję tkanki oznaczonej cyfrą 4.
b)
Określ, czy roślina okrytonasienna, której organy przedstawiono na schematach, należy do roślin dwu-, czy jednoliściennych. Uzasadnij odpowiedź.
c)
Określ, która z tkanek korzenia zaznaczonych na schemacie zabarwi się na czerwono, jeżeli korzeń rośliny, na kilka godzin przed wykonaniem preparatu, zostanie zanurzony w wodzie zawierającej czerwony barwnik.
d)
Podaj nazwę strefy korzenia, z której pochodzi przedstawiony na schemacie przekrój poprzeczny. Uzasadnij odpowiedź.
Miękisz powietrzny, zwany aerenchymą, występuje u roślin wodnych i roślin żyjących
na siedliskach podmokłych. Pełni on głównie funkcję tkanki przewietrzającej.
Na zdjęciu przedstawiono aerenchymę z kłącza tataraku.
Na podstawie : http://www.sbs.utexas.edu/mauseth/weblab/webchap3par/3.3-5.htm
4.1. (0–1)
Podaj jedną, widoczną na zdjęciu, cechę budowy aerenchymy, która różni tę tkankę
od innych typów tkanki miękiszowej i jest przystosowaniem do pełnienia funkcji
przewietrzającej.
4.2. (0–1)
Podaj przykład funkcji, którą pełni aerenchyma u roślin wodnych, innej niż
przewietrzanie.
U roślin przyrost ściany komórkowej na grubość polega na odkładaniu kolejnych warstw
włókien celulozowych na warstwy już istniejące.
W najwcześniej odkładanych warstwach ściany włókna celulozowe są ułożone poprzecznie
do kierunku wydłużania się komórki. Dopiero późniejsze warstwy są ułożone równolegle
do tej osi. Ściany wtórne powstają na ścianach pierwotnych od strony protoplastu,
po zakończeniu wzrostu wydłużeniowego komórki. Są zbudowane z kolejnych warstw
mikrofibryli celulozowych i często podlegają procesom lignifikacji, kutynizacji bądź
suberynizacji (korkowacenia).
Na schemacie zilustrowano wzrost wydłużeniowy komórki.
Na podstawie: J. Kopcewicz, Podstawy biologii roślin, Warszawa 2012,
N.A. Campbell i inni, Biologia, Poznań 2013.
3.1. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące wzrostu komórek roślinnych są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Włókna celulozowe ułożone w ścianie pierwotnej poprzecznie do osi wzrostu (kierunku wzrostu) ograniczają wzrost komórki na grubość.
P
F
2.
Brak w ścianie pierwotnej włókien celulozowych ułożonych równolegle do osi wzrostu (kierunku wzrostu) sprawia, że możliwy staje się wzrost wydłużeniowy komórki.
P
F
3.
Pod wpływem turgoru włókna celulozowe w ścianie wtórnej rozsuwają się i komórka rośnie.
P
F
3.2. (0–1)
Na przykładzie jednej cechy wykaż związek budowy komórek korka z jego funkcją.
3.3. (0–1)
Podaj przykład tkanki roślinnej, której wtórne ściany komórkowe zawierają dużą ilość
ligniny, oraz określ, jaką funkcję w roślinie pełni ta tkanka.
Niektóre owady żerujące na roślinach odżywiają się sokiem floemowym. Te owady nakłuwają
rurki sitowe za pomocą odpowiednio przystosowanych aparatów gębowych.
a)
Uzupełnij zdania opisujące łyko (floem) jako tkankę – podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
Łyko należy do tkanek (twórczych / stałych). Jego elementy przewodzące – rurki sitowe są
zbudowane z komórek (żywych / martwych). Podobnie jak drewno, łyko jest tkanką
(jednorodną / niejednorodną).
b)
Określ, z jakiego powodu sok floemowy jest wartościowym pokarmem dla tych owadów.
Na rysunkach przedstawiono kolejne etapy podziału mitotycznego komórki roślinnej.
a)
Na podstawie rysunków uporządkuj przedstawione w tabeli opisy etapów mitozy w kolejności ich zachodzenia w komórce roślinnej. Wpisz w tabelę numery 2.–5.
Opis etapu
Kolejność
Wskutek skracania się mikrotubul wrzeciona kariokinetycznego chromatydy każdego chromosomu rozdzielają się i wędrują do przeciwległych biegunów komórki.
Chromosomy zostają przyłączone do mikrotubul wrzeciona kariokinetycznego i ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki.
Chromatyna jest skondensowana. Zanika jąderko. Następuje początek formowania się wrzeciona kariokinetycznego.
1
Wyodrębniają się chromosomy, z których każdy zawiera po dwie chromatydy siostrzane. Zanika otoczka jądrowa.
Tworzą się jądra potomne, a pomiędzy nimi powstaje przegroda pierwotna, która powiększając się, rozdziela całkowicie dwie komórki potomne.
b)
Spośród etapów podziału mitotycznego komórki przedstawionych na rysunkach (A–E) wybierz i podaj oznaczenie literowe tego etapu, na którym:
rozpoczynają się podział cytoplazmy i wytwarzanie ściany komórkowej .
chromosomy są najlepiej widoczne i mogą być wykorzystywane do określenia kariotypu komórki .
c)
Wybierz spośród poniższych (A–D) i zaznacz nazwę tkanki roślinnej, w której zachodzą intensywne podziały mitotyczne, oraz określ, jakie znaczenie dla rozwoju rośliny mają podziały komórek tej tkanki.
Banany są bogatym źródłem składników mineralnych, witamin z grupy B, witaminy C oraz
kwasu foliowego. Zawierają również dużo białka oraz węglowodanów, których zawartość jest
znacznie wyższa niż w innych owocach. W niedojrzałych, zielonych owocach banana cukry
występują głównie pod postacią skrobi, która w miarę dojrzewania owoców prawie w całości
ulega rozkładowi na cukry proste.
Wadą tych owoców jest to, że wykazują one stosunkowo krótką trwałość i dlatego przywozi się
owoce niedojrzałe, które dojrzewają dopiero na miejscu ich przeznaczenia.
Na podstawie: www.odzywianie.info.pl
9.1. (0–2)
Określ, w jaki sposób można sprawdzić, czy w probówkach zawierających zawiesinę
przygotowaną z całkowicie dojrzałego owocu banana jest jeszcze obecna skrobia
(probówka 1.) i czy występują już cukry proste (probówka 2.). W odpowiedzi dla każdej
z prób uwzględnij nazwę zastosowanego odczynnika i sposób odczytania wyniku.
probówka 1. – wykrywanie skrobi:
probówka 2. – wykrywanie cukrów prostych:
9.2. (0–1)
Podaj pełną nazwę tkanki roślinnej, w której są zmagazynowane węglowodany w owocach
bananów.
9.3. (0–1)
Spośród odpowiedzi A–D wybierz i zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.
W celu przyśpieszenia procesu dojrzewania owoców banana można użyć
Na rysunkach przedstawiono kolejne etapy podziału mitotycznego komórki roślinnej.
5.1. (0–1)
Na podstawie rysunków uporządkuj przedstawione w tabeli opisy etapów mitozy
w kolejności ich zachodzenia w komórce roślinnej. Wpisz w tabelę numery 2.–5.
Opis etapu
Kolejność
Wskutek skracania się mikrotubul wrzeciona kariokinetycznego chromatydy każdego chromosomu rozdzielają się i wędrują do przeciwległych biegunów komórki.
Chromosomy zostają przyłączone do mikrotubul wrzeciona kariokinetycznego i ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki.
Chromatyna jest skondensowana. Zanika jąderko. Następuje początek formowania się wrzeciona kariokinetycznego.
1
Wyodrębniają się chromosomy, z których każdy zawiera po dwie chromatydy siostrzane. Zanika otoczka jądrowa.
Tworzą się jądra potomne, a pomiędzy nimi powstaje przegroda pierwotna, która powiększając się, rozdziela całkowicie dwie komórki potomne.
5.2. (0–1)
Spośród etapów podziału mitotycznego komórki przedstawionych na rysunkach (A–E)
wybierz i podaj oznaczenie literowe tego etapu, na którym:
rozpoczynają się podział cytoplazmy i wytwarzanie ściany komórkowej .
chromosomy są najlepiej widoczne i mogą być wykorzystywane do określenia kariotypu komórki .
5.3. (0–1)
Wybierz spośród poniższych (A–D) i zaznacz nazwę tkanki roślinnej, w której zachodzą
intensywne podziały mitotyczne, oraz określ, jakie znaczenie dla rozwoju rośliny mają
podziały komórek tej tkanki.
Uczniowie mieli za pomocą mikroskopu świetlnego przeprowadzić obserwację cienkiego
skrawka pochodzącego z bulwy spichrzowej ziemniaka.
7.1. (0–1)
Ustal właściwą kolejność czynności, które należy wykonać w celu przeprowadzenia obserwacji mikroskopowej komórek miękiszu spichrzowego. Wpisz numery 2.–6. we właściwe miejsca tabeli.
Czynności
Kolejność
Umieścić obiekt badawczy w kropli wody na szkiełku przedmiotowym.
Pobrać możliwie cienki skrawek z bulwy spichrzowej ziemniaka.
1
Ustawić ostrość obrazu za pomocą śruby mikrometrycznej.
Przykryć obiekt badawczy szkiełkiem nakrywkowym.
Ustawić ostrość obrazu za pomocą śruby makrometrycznej.
Umieścić preparat na stoliku mikroskopu i włączyć oświetlenie.
7.2. (0–1)
Spośród rysunków A–D wybierz i zaznacz tkankę pochodzącą z bulwy spichrzowej ziemniaka, w której gromadzona jest skrobia zaobserwowana przez uczniów.
Na rysunkach przedstawiono w uproszczeniu budowę liści rośliny typu C3 – należącej
do roślin dwuliściennych oraz rośliny typu C4 – należącej do jednoliściennych.
a)
Podaj nazwy elementów budowy anatomicznej liści oznaczonych na rysunkach literami X, Y, Z.
X.
Y.
Z.
b)
Na podstawie rysunku i własnej wiedzy podaj dwie różnice w budowie anatomicznej liścia między roślinami typu C3 a roślinami typu C4.
Transport substancji w drewnie i łyku, które tworzą wiązkę przewodzącą u roślin
okrytonasiennych odbywa się z różną szybkością, np. maksymalna szybkość przewodzenia
wody przez naczynia drewna u roślin zielnych wynosi 100 cm na minutę, a szybkość
przewodzenia asymilatów przez rurki sitowe łyka wynosi 2,8–11 cm na minutę.
Spośród niżej wymienionych cech tkanek roślinnych, wybierz dwie cechy budowy naczyń świadczące o przystosowaniu do opisanej funkcji i wyjaśnij ich znaczenie.
Niewielkie światło komórek w związku z silnie zgrubiałymi ścianami.
Częściowy lub całkowity zanik ścian poprzecznych między członami naczyń.
W niektórych stałych tkankach roślinnych występują martwe komórki pozbawione
protoplastu. Na rysunkach A i B przedstawiono przekroje i modele (komórki ciemniejsze)
przestrzenne komórek tworzących jedną z tkanek wzmacniających.
a)
Podaj nazwę rodzaju tkanki wzmacniającej, która może być zbudowana z komórek przedstawionych na rysunku A lub B.
b)
Wykaż związek widocznej na rysunkach wspólnej cechy budowy przedstawionych komórek z funkcją pełnioną przez tę tkankę.
