Aspiracyjne, tzw. zachłystowe, zapalenie płuc to rodzaj infekcji płucnej, który jest wywoływany przez przedostanie się obcej substancji, zwykle treści żołądkowej, do płuc. Jej zaleganie doprowadza do rozwoju bakterii tlenowych i beztlenowych atakujących płuca. Często
spotykane jest ono u chorych w podeszłym wieku, np. długotrwale przebywających w pozycji
leżącej, z zaburzeniami świadomości czy połykania.
Na rysunku przedstawiono fragment dróg oddechowych człowieka z uwzględnieniem tchawicy
i odchodzących od niej oskrzeli głównych, które różnią się grubością i długością.
Na podstawie: https://commons.wikimedia.org
a)
Wykaż związek między cechami budowy oskrzela prawego i lewego a częstszym występowaniem aspiracyjnego zapalenia płuca prawego niż płuca lewego.
b)
Określ nazwę odcinka dróg oddechowych oznaczonego na rysunku literą X i podaj jeden przykład jego funkcji.
Większość dorosłych płazów prowadzi wymianę gazową poprzez płuca i silnie ukrwioną
niezrogowaciałą skórę, nabłonek jamy gębowej i gardzieli. Zaletą tego rozwiązania jest duża
sprawność oddechowa w wodzie i innych wilgotnych siedliskach.
Względny udział płuc i skóry, a nawet określonych obszarów skóry, w wymianie gazowej różni
się zależnie od gatunku, a także, u tego samego gatunku, może się zmieniać sezonowo.
Nie ma płazów, które oddychają tylko dzięki płucom, natomiast salamandry bezpłucne
oddychają tylko poprzez skórę i jamę gębową.
Wymiana gazowa głównie przez skórę ogranicza rozmiary ciała i poza nielicznymi wyjątkami
uniemożliwia płazom przebywanie w wodach morskich.
Na podstawie: Zoologia. Szkarłupnie – płazy, pod red. C. Błaszak, Warszawa 2015.
11.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego płazy, u których wymiana gazowa zachodzi głównie przez skórę,
nie mogą mieć dużych rozmiarów ciała.
11.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego płazy, z wyjątkiem pojedynczych gatunków, nie przebywają w wodach
słonych. W odpowiedzi odnieś się do budowy skóry płazów i warunków środowiska.
Składniki mineralne są niezbędnymi elementami diety człowieka. W Polsce problemem
są potencjalne niedobory jodu, dlatego sól spożywcza jest jodowana.
Wśród produktów spożywczych największe ilości jodu znajdują się w żywności pochodzenia
morskiego (np. rybach), mleku i jego przetworach, jajach czy brokułach.
Glikozydy występujące w warzywach kapustnych lub nasionach roślin strączkowych, a także
azotany, wapń, magnez i żelazo, ograniczają wykorzystanie jodu zawartego w diecie.
Na podstawie: Praktyczny podręcznik dietetyki, pod red. M. Jarosza, Warszawa 2010.
12.1. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało ono informacje prawdziwe. W każdym
nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Niedobór jodu prowadzi do (obniżenia / podwyższenia) tempa metabolizmu w organizmie,
na skutek (zmniejszenia / zwiększenia) wydzielania hormonów (gruczołów przytarczycznych / tarczycy).
12.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego osoby stosujące niskosolną,
rygorystyczną dietę pozbawioną wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego mogą
mieć problem z utrzymaniem odpowiedniego poziomu jodu w organizmie. W odpowiedzi
uwzględnij dwa czynniki.
Do prawidłowego zachodzenia procesów życiowych roślin niezbędne jest utrzymanie
odpowiedniej temperatury tkanek i odpowiedniego stopnia ich uwodnienia. Utrata wody przez
organizmy roślinne zachodzi w wyniku transpiracji. W warunkach dobrego zaopatrzenia roślin
w wodę intensywna transpiracja zapobiega przegrzaniu liści.
Na wykresie przedstawiono porównanie temperatury powietrza oraz temperatury liści pustynnej rośliny arbuza kolokwinty (Citrullus colocynthis), przed doświadczeniem dobrze
podlanej. Porównano liście nieodcięte i odcięte. Strzałką wskazano moment odcięcia liścia.
„Limit odporności” oznacza temperaturę, w której procesy życiowe ulegają zaburzeniu.
Na podstawie: J. Kopcewicz, S. Lewak, Fizjologia roślin, Warszawa 2002.
a)
Sformułuj problem badawczy opisanego doświadczenia.
b)
Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, w jakim celu odcięto liść w tym doświadczeniu.
Gruźlica jest chorobą zakaźną człowieka wywołaną przez prątki. Głównym źródłem zakażenia
jest chory człowiek, który wraz z kaszlem czy kichaniem rozsiewa prątki gruźlicy. Są to
bakterie oddychające tlenowo, odporne na wiele czynników środowiskowych, takich jak:
wysuszenie, podwyższona i niska temperatura, wysokie i niskie pH. Prątki atakują i rozwijają
się w różnych narządach człowieka, m.in. w węzłach chłonnych, skórze, płucach, kościach,
mózgu i nerkach.
Podaj nazwę narządu ludzkiego, w którym prątki gruźlicy rozwijają się najczęściej.
Odpowiedź uzasadnij.
Działanie wazopresyny (hormonu antydiuretycznego, ADH) polega na pobudzaniu zwrotnego
wchłaniania (resorpcji) wody z kanalików nerkowych. Zaburzenia resorpcji mogą prowadzić
do moczówki prostej. Ta choroba może występować albo jako moczówka prosta pochodzenia
ośrodkowego – przy niedoczynności podwzgórza lub przysadki mózgowej, albo jako
moczówka prosta pochodzenia nerkowego – przy niewrażliwości kanalików nerkowych
na działanie wazopresyny.
a)
Określ, w którym przypadku moczówki prostej – pochodzenia ośrodkowego czy pochodzenia nerkowego – przyczyną jej wystąpienia jest niedobór wazopresyny. Odpowiedź uzasadnij.
b)
Podaj, jakie zagęszczenie moczu – duże czy małe – występuje u ludzi chorych na moczówkę prostą. Odpowiedź uzasadnij.
Na poniższym rysunku przedstawiono pewną tkankę występującą w organizmie człowieka.
13.1. (0–1)
Oceń, czy stwierdzenia dotyczące tkanki przedstawionej na rysunku są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Na rysunku przedstawiono budowę tkanki łącznej.
P
F
2.
Literą X oznaczono błonę podstawną.
P
F
3.
Komórki wierzchniej warstwy tej tkanki są martwe.
P
F
13.2. (0–1)
Na przykładzie jednej widocznej na rysunku cechy budowy przedstawionej tkanki wykaż
związek budowy tej tkanki z funkcją ochronną pełnioną przez tę tkankę u człowieka.
W pęcherzykach płucnych wyróżnić można kilka rodzajów komórek, m.in. pneumocyty
typu II, zwane również dużymi. Mają one kształt zbliżony do sześcianu, a na ich powierzchni
występują mikrokosmki. W cytoplazmie tych komórek znajdują się liczne mitochondria
i aparaty Golgiego, ciałka blaszkowate zawierające fosfolipidy i silnie rozbudowana siateczka
śródplazmatyczna szorstka.
Pneumocyty typu II produkują surfaktant – związek powierzchniowo czynny, zapobiegający
zapadaniu się i zlepianiu pęcherzyków płucnych w czasie wydechu. W jego skład, oprócz
fosfolipidów, wchodzą również białka i węglowodany.
Niedobór surfaktantu u przedwcześnie narodzonych noworodków nazywa się zespołem błon
szklistych – jest to poważne zagrożenie dla życia dziecka. Do objawów tego zespołu należą
m.in. przyśpieszenie oddechów powyżej 60/min lub bezdechy, zaburzenie krążenia
z narastającą sinicą oraz niestabilna ciepłota ciała z tendencją do hipotermii.
Na podstawie: A. Myśliwski, Podstawy cytofizjologii i histofizjologii, Gdańsk 2007,
http://www.wydawnictwopzw
14.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego w przypadku zespołu błon szklistych oddech noworodka ulega
znacznemu przyśpieszeniu. W odpowiedzi uwzględnij funkcje surfaktantu.
14.2 (0–1)
Podaj przykład cechy występującej w budowie pneumocytów typu II i będącej
przystosowaniem do produkcji surfaktantu oraz wykaż związek między tą cechą
a produkcją surfaktantu przez pneumocyty.
Nerki są narządami silnie ukrwionymi. W ciągu doby przez nerki człowieka przepływa ok. 1700 litrów krwi. Tak duży przepływ krwi ma związek z funkcją nerek.
Wykaż, że intensywny przepływ krwi przez nerki ma znaczenie dla zachowania
homeostazy organizmu.
