Zadania maturalne z biologii

201

Matura Maj 2019, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 21. (3 pkt)

Układ hormonalny Układ rozrodczy Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień

W tabeli przedstawiono wyniki badań stężenia progesteronu we krwi pewnej kobiety podczas prawidłowo przebiegającej ciąży.

Tydzień ciąży	Stężenie progesteronu we krwi [ng/ml]
4	22
10	30
16	48
22	65
28	91
34	135
40	166

a)	Sformułuj wniosek na podstawie analizy danych przedstawionych w tabeli.

b)	Wybierz spośród A–D i zaznacz właściwe dokończenie zdania.

Badanie poziomu progesteronu wykonane w drugim trymestrze ciąży pozwala ocenić funkcjonowanie

ciałka żółtego.
jajnika.
łożyska.
ciałka białawego.

c)	Podaj jeden przykład znaczenia odpowiedniego poziomu progesteronu w organizmie matki dla prawidłowego przebiegu ciąży.

202

Matura Czerwiec 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 21. (2 pkt)

Ssaki Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień

Fauna Australii różni się zasadniczo od fauny innych rejonów świata: 87% gatunków ssaków, 93% gatunków gadów i 94% gatunków płazów żyjących w Australii jest endemitami, czyli gatunkami występującymi wyłącznie na tym kontynencie.

Dziobak (Ornithorhynchus anatinus) to endemiczny ssak australijski z rzędu stekowców. Organizmy przypominające współczesne dziobaki występowały już ponad 110 mln lat temu. Dziobak ma wiele cech, które nie występują u ssaków łożyskowych, a są obecne u gadów.

Na podstawie: A.D. Chapman, Numbers of Living Species in Australia and the Word, Canberra 2009.

21.1. (0–1)

Spośród wymienionych cech anatomicznych i fizjologicznych dziobaka wybierz i podkreśl wszystkie te, które nie występują u ssaków łożyskowych, a są obecne u gadów.

przepona

ciało pokryte sierścią

gruczoły mleczne

jajorodność

kość krucza w obręczy barkowej

kloaka

21.2. (0–1)

Określ czynnik, który zadecydował o tym, że w toku ewolucji powstała w Australii fauna kręgowców tak odmienna od fauny innych kontynentów.

203

Matura Czerwiec 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 21. (2 pkt)

Metabolizm - pozostałe Anatomia i fizjologia - pozostałe Podaj/wymień

Uwalniane w procesach trawiennych cząsteczki glukozy są wychwytywane przez komórki wątroby i komórki mięśni szkieletowych. Część cząsteczek glukozy zostaje w nich zmagazynowana w postaci glikogenu. W błonach komórkowych komórek wątroby (hepatocytach) i komórek mięśniowych (miocytach) znajdują się transportery dla glukozy, ale nie ma takich, które by transportowały glukozo-6-P.

Na schemacie przedstawiono fragmenty szlaku metabolicznego glukozy oraz glikogenu w komórce wątroby i komórce mięśnia szkieletowego.

Na podstawie: B.D. Hames, N.M. Hooper, Krótkie wykłady. Biochemia, Warszawa 2002.

Na podstawie przedstawionych informacji określ, do czego wykorzystywane są cząsteczki glukozy uwolnione z glikogenu

zmagazynowanego w wątrobie:
zmagazynowanego w komórkach mięśniowych:

204

Matura Maj 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 24. (3 pkt)

Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień

Dzwonek karpacki ma najczęściej kwiaty koloru niebieskiego, ale zdarzają się również odmiany o kwiatach białych. Niebieska barwa kwiatów tego gatunku jest warunkowana przez dominujące allele dwóch dopełniających się genów A i B, kodujących enzymy konieczne do wytworzenia niebieskiego barwnika. Allele a oraz b powstały w wyniku mutacji skutkującej utratą funkcji.
Skrzyżowano rośliny tego dzwonka o kwiatach białych, pochodzące z różnych linii, i w F₁ otrzymano wyłącznie rośliny o kwiatach niebieskich. Natomiast w wyniku krzyżówki tych niebiesko kwitnących roślin uzyskano w F₂ rośliny o kwiatach niebieskich i białych w stosunku 9:7.

Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008.

a)	Na podstawie przedstawionych informacji zapisz genotypy odmian dzwonka z pokolenia rodzicielskiego o kwiatach białych oraz wszystkie możliwe genotypy roślin o kwiatach niebieskich uzyskanych w F₂. Zastosuj oznaczenia literowe alleli podane w tekście.

Genotypy roślin rodzicielskich o kwiatach białych (P):

Wszystkie genotypy roślin o kwiatach niebieskich (F₂):

b)	Określ, jaki będzie stosunek liczbowy fenotypów w potomstwie roślin uzyskanych po skrzyżowaniu dzwonka o kwiatach niebieskich pochodzącego z F₁ z rośliną z pokolenia rodzicielskiego (kwiaty białe). Zapisz odpowiednią krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta).

Stosunek liczbowy fenotypów potomstwa:

205

Matura Maj 2019, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 24. (3 pkt)

Dziedziczenie Podaj/wymień

Grupy krwi układu AB0 człowieka są warunkowane przez gen mający trzy allele: I^A, I^B oraz i. Kobieta mająca grupę krwi AB i mężczyzna mający grupę krwi B mają dziecko, które ma grupę krwi A.

a)	Zapisz genotypy tych rodziców, stosując podane oznaczenia alleli genu.

Genotyp matki:
Genotyp ojca:

b)	Zapisz krzyżówkę genetyczną i na jej podstawie określ prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko tych rodziców będzie miało grupę krwi AB.

Prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko tych rodziców będzie miało grupę krwi AB: %

206

Matura Maj 2019, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 27. (1 pkt)

Ekologia Podaj/wymień

Poniżej przedstawiono fragment sieci pokarmowej w ekosystemie wodnym.

Określ wszystkie poziomy troficzne ryb planktonożernych i ryb drapieżnych w tym ekosystemie.

Ryby planktonożerne:

Ryby drapieżne:

207

Matura Czerwiec 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 28. (2 pkt)

Ekspresja informacji genetycznej Podaj/wymień

Na rysunku przedstawiono budowę cząsteczki tRNA.

Na podstawie: P.C. Winter, G.I. Hickey, H.L. Flechter, Krótkie wykłady. Genetyka, Warszawa 2003.

Określ, jaką funkcję pełni w procesie translacji

ramię akceptorowe cząsteczki tRNA:
ramię antykodonowe cząsteczki tRNA:

208

Matura Maj 2019, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 30. (1 pkt)

Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Podaj/wymień

Dzięki nowoczesnym metodom hodowli uzyskano wiele nowych odmian roślin i zwierząt, np. wysokoplenne odmiany zbóż, których uprawy wymagają intensywnego nawożenia.

Podaj przykład takiego zagrożenia dla środowiska, jakie może wynikać z intensywnego nawożenia upraw zbóż nawozami sztucznymi.

209

Matura Czerwiec 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 30. (3 pkt)

Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień

Prawidłowe widzenie barw u człowieka jest uwarunkowane trzema typami czopków. Każdy z nich ma inny barwnik wzrokowy. Geny kodujące białka wchodzące w skład barwników wzrokowych wrażliwych na światło czerwone i zielone są ułożone bardzo blisko siebie, na długim ramieniu chromosomu X. W odpowiednim locus znajdują się zawsze jeden gen kodujący białko barwnika czerwonego oraz jeden lub kilka genów kodujących białko barwnika zielonego. Jednak ekspresji ulega tylko jeden gen leżący w bezpośrednim sąsiedztwie genu białka barwnika czerwonego.

Na rysunku przedstawiono nietypowe (niehomologiczne) crossing-over między chromosomami X (X₁ i X₂) podczas gametogenezy u kobiety prawidłowo widzącej barwy.

Na podstawie: G. Drewa, T Ferenc, Genetyka medyczna. Podręcznik dla studentów, Wrocław 2015.

a)	Na podstawie rysunku, opisz skutki nietypowego crossing-over w każdym z chromosomów X tej kobiety. W odpowiedzi uwzględnij rodzaj mutacji, do której doszło oraz zmianę struktury danego chromosomu.

Chromosom X₁:

Chromosom X₂:

b)	Określ, czy synowie tej kobiety i mężczyzny prawidłowo odróżniającego barwy mogą mieć problem z prawidłowym widzeniem barwnym. Odpowiedź uzasadnij.

210

Matura Czerwiec 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 32. (1 pkt)