Na schemacie przedstawiono strukturę i funkcjonowanie łańcucha oddechowego.
Na podstawie: https://d1yboe6750e2cu.cloudfront.net/i/0fef08daa1f60f450ef6969da514d770456bedf8
2.1. (0–1)
Określ lokalizację białkowych kompleksów łańcucha oddechowego w komórce
prokariotycznej i komórce eukariotycznej. W miejsce wyznaczone przy każdym rodzaju
komórki (A–B) wpisz numer właściwej struktury wybrany spośród 1.–5.
Wykaż związek między działaniem kompleksów białkowych łańcucha oddechowego,
oznaczonych na schemacie cyframi I, III i IV, a działaniem syntazy ATP.
2.3. (0–1)
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące funkcjonowania łańcucha oddechowego
są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
NADH + H+ oddaje elektrony kompleksom białkowym łańcucha oddechowego, w wyniku czego utlenia się do NAD+.
P
F
2.
Kompleksy białkowe łańcucha oddechowego są uszeregowane na schemacie według wzrastającego powinowactwa do elektronów.
P
F
3.
Ostatecznym akceptorem elektronów i protonów przenoszonych w łańcuchu oddechowym jest woda.
Spośród wymienionych cząsteczek i makrocząsteczek wybierz i podkreśl wyłącznie te,
które powstają na terenie jądra komórkowego i są z niego eksportowane do cytoplazmy.
Fitochrom – niebieskozielone białko – występuje w liściach roślin i jest fotoreceptorem
uczestniczącym w wielu reakcjach fizjologicznych wywoływanych przez światło,
np. w reakcjach fotoperiodycznych. Kwitnienie roślin krótkiego dnia (RKD) i roślin długiego
dnia (RDD) jest związane z działaniem aktywnej formy fitochromu.
Na schemacie przedstawiono mechanizm powstawania dwóch form fitochromu.
Na podstawie: E. Solomon, L. Berg, D. Martin, Biology, Belmont 2008.
3.1. (0–1)
Na podstawie schematu oceń, czy poniższe informacje dotyczące fitochromu
są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Przekształcanie się form fitochromu pod wpływem światła jest związane ze zmianą struktury przestrzennej jego cząsteczki.
P
F
2.
W ciemności forma aktywna fitochromu (P730) jest mniej stabilna niż nieaktywna forma (P660).
P
F
3.
Daleka czerwień powoduje przekształcenie formy aktywnej (P730) w formę nieaktywną (P660).
P
F
3.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji uzupełnij tabelę dotyczącą zakwitania roślin
krótkiego dnia (RKD).
Czas trwania dnia i nocy
Stężenie fitochromu P730 (wysokie / niskie)
Wpływ danego stężenia P730 na przejście RKD w fazę generatywną
Na podstawie: C. Hickman, L. Roberts, A. Larson, Integrated principles of zoology, New York 2001.
a)
Określ, która z widocznych na rysunku cech budowy przedstawionej błony świadczy o tym, że jest to błona komórki zwierzęcej.
b)
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące budowy błony komórkowej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Zewnętrzna i wewnętrzna warstwa błony komórkowej mają budowę symetryczną względem siebie.
P
F
2.
Cząsteczki fosfolipidów mogą zmieniać swoje położenie w obrębie dwuwarstwy.
P
F
3.
Dwuwarstwa fosfolipidowa jest tym bardziej płynna im więcej występuje w niej fosfolipidów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe.
Na rysunku przedstawiono zestaw doświadczalny ilustrujący siłę imbibicyjną, czyli siłę
wytwarzaną przez pęczniejące nasiona. Uczniowie umieścili suche nasiona grochu jadalnego
w kolbie, którą następnie napełnili wodą, szczelnie zamknęli korkiem i pozostawili na kilka
godzin.
Uczniowie postawili dwie alternatywne hipotezy, wyjaśniające wynik tego doświadczenia:
proces pęcznienia jest zjawiskiem czysto fizycznym;
proces pęcznienia wymaga aktywności metabolicznej nasion.
Aby sprawdzić te hipotezy, postanowili przygotować kolejny zestaw badawczy.
Na podstawie: W. Czerwiński, Fizjologia roślin, Warszawa 1976.
4.1. (0–1)
Zaznacz poprawne dokończenie zdania – wybierz odpowiedź spośród A–C oraz
odpowiedź spośród 1.–3.
Zestaw badawczy umożliwiający rozstrzygnięcie, która z hipotez postawionych przez uczniów
jest trafna, powinien zawierać
A.
suche nasiona grochu
umieszczone w kolbie
1.
wypełnionej wodą i otwartej.
B.
namoczone i ugotowane nasiona grochu
2.
bez wody i zamkniętej korkiem.
C.
suche nasiona grochu wyprażone w piekarniku,
3.
wypełnionej wodą i zamkniętej korkiem.
4.2. (0–1)
Wybierz spośród A–E i zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Proces pęcznienia nasion jest warunkowany obecnością zmagazynowanych w nich związków
organicznych, a przede wszystkim obecnością
Kiedy człowiek odczuwa zimno, w jego skórze kurczą się mięśnie przywłosowe,
co się przekłada na podniesienie mieszka włosowego i wyprostowanie włosa, objawiające się
tzw. gęsią skórką. To zjawisko jest pozostałością ewolucyjną po przodkach człowieka, którzy
stroszyli sierść na skutek zimna. Obecnie nie odgrywa ono znaczącej roli w ochronie przed
utratą ciepła.
Na schemacie przedstawiono budowę powłoki ciała człowieka.
Na podstawie: P. Hoser, Fizjologia organizmów z elementami anatomii człowieka, Warszawa 1996.
a)
Zaznacz właściwe dokończenie zdania wybrane spośród A–B oraz jego poprawne uzasadnienie wybrane spośród 1.–2.
Pojawienie się gęsiej skórki u człowieka to odruch
A.
warunkowy,
ponieważ jest reakcją
1.
wytwarzaną przy udziale kory mózgowej na skutek zimna.
B.
bezwarunkowy,
2.
odziedziczoną po przodkach.
b)
Określ, w jaki sposób warstwa podskórna chroni organizm człowieka przed utratą ciepła.
Mchy pokrywają glebę dużymi, zwartymi darniami.
Na zdjęciu przedstawiono fragment pewnej komórki mchu złotowłosa strojnego. Literami
oznaczono:
m – mitochondria, v – wakuole, c – chloroplasty, g – krople tłuszczu zawarte w cytoplazmie.
Przeprowadzono obserwację, której celem było określenie odporności złotowłosa strojnego
na niską temperaturę. Wiosną i zimą zmierzono zawartość chlorofilu i aktywność
fotosyntetyczną tkanki, której komórkę przedstawiono na powyższym zdjęciu.
Na podstawie: N. Ljube, M. Wrischer, T. Prebeg, Z. Devide. Structural changes [...] of the moss Polytrichum
formosum [...], „Acta Bot. Croat.” 64, 2005.
4.1. (0–1)
Określ, czy na zdjęciu przedstawiono komórkę dojrzałego sporofitu, czy – gametofitu
złotowłosa strojnego. Odpowiedź uzasadnij – podaj jedną, widoczną na zdjęciu, cechę
budowy charakterystyczną dla tego pokolenia.
4.2. (0–1)
Wybierz i zaznacz właściwe dokończenie zdania spośród A–B oraz jego poprawne
uzasadnienie wybrane spośród 1.–3.
Na podstawie wyników obserwacji można stwierdzić, że złotowłos strojny
A.
jest odporny na niską temperaturę,
ponieważ
1.
w temperaturze poniżej 0°C w komórkach ustaje fotosynteza.
2.
zimą gametofit zamiera i nie może zachodzić fotosynteza.
B.
nie jest odporny na niską temperaturę,
3.
zimą fotosynteza zachodzi na poziomie tylko niewiele niższym niż wiosną.
4.3. (0–2)
Wykaż, że mszaki
przyczyniają się do ochrony gleby przed erozją spowodowaną wiatrem:
Kwas abscysynowy (ABA) jest wytwarzany w liściach rośliny w warunkach niedoboru wody
w glebie i stymuluje zamykanie się aparatów szparkowych, co wpływa na proces transpiracji.
Przygotowano cztery zestawy doświadczalne A–D (po trzy próby w każdym), do których użyto
pędów lilaka z liśćmi o jednakowej wielkości. Liście lilaka w dwóch zestawach opryskano
syntetycznym kwasem abscysynowym (ABA), a w dwóch – pozostawiono bez oprysku.
Następnie po dwa zestawy (z opryskiem i bez oprysku ABA) umieszczono w warunkach niskiej
(20%) i wysokiej (90%) wilgotności powietrza, w temperaturze 25°C i w równomiernym
oświetleniu. Podczas doświadczenia co 10 minut odczytywano z podziałki poziom wody
w kapilarach.
Na rysunku przedstawiono jeden z przygotowanych zestawów, a w tabeli – schemat przebiegu
doświadczenia.
Zestaw
A
B
C
D
Oprysk ABA
(+)
(−)
(+)
(−)
Wilgotność powietrza
20%
90%
Na podstawie: http://www.phschool.com/science/biology_place/labbench/lab9/design.html
5.1. (0–1)
Wybierz spośród A–D i zaznacz dwa poprawnie sformułowane problemy badawcze
przedstawionego doświadczenia.
Wpływ kwasu abscysynowego na transpirację w liściach lilaka w warunkach różnej
wilgotności powietrza.
Czy wilgotność powietrza i oprysk ABA mają wpływ na transpirację wody?
Czy kwas abscysynowy stymuluje zamykanie się aparatów szparkowych lilaka niezależnie
od wilgotności powietrza?
Czy na skutek oprysku ABA zwiększy się transpiracja u lilaka?
5.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało ono informacje prawdziwe. Podkreśl
w każdym nawiasie właściwe określenie.
Zestaw B jest zestawem kontrolnym dla (zestawu A / zestawu C / zestawu D), natomiast
zestaw D to zestaw (kontrolny / badawczy) dla (zestawu A / zestawu B / zestawu C).
5.3. (0–1)
Określ, w którym z zestawów doświadczalnych: A, B, C czy D, będzie można po dwóch
godzinach zaobserwować największy ubytek wody w kapilarach. Wyjaśnij wynik uzyskany
w tym zestawie, uwzględniając w odpowiedzi proces transpiracji.
Chromosomy są najlepiej widoczne w komórce podczas metafazy podziału mitotycznego. Mają
wtedy zwartą strukturę, są krótkie i grube. Po ich wybarwieniu przy użyciu specjalnych
barwników uzyskuje się charakterystyczny dla każdego chromosomu homologicznego wzór
prążków, co ułatwia rozpoznanie pod mikroskopem poszczególnych chromosomów
i obserwację ich struktury.
Na rysunku przedstawiono budowę metafazowego chromosomu 2 człowieka.
Na podstawie: www. basicmedicalkey.com/genetic-and-developmental-disorders/
a)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis przedstawionego na rysunku chromosomu. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
Metafazowy chromosom 2 składa się z dwóch (takich samych / różnych) chromatyd. Ramiona
chromatydy mają (różną długość / taką samą długość). Miejsce oznaczone X, w którym
do chromosomu przyczepiają się włókna wrzeciona kariokinetycznego to (centromer / centrosom).
b)
Podaj liczbę autosomów występujących w prawidłowej komórce somatycznej człowieka:
