Poniżej przedstawiono dokumentację obserwacji mikroskopowej pewnego jednokomórkowego
organizmu: A – mikrofotografię z transmisyjnego mikroskopu elektronowego oraz B – rysunek
będący jej interpretacją.
Na podstawie: A. Allott, D. Mindorff, Biology, Oksford 2014
Określ, czy obserwowaną komórką była komórka bakteryjna, czy – komórka grzybowa.
Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do jednej widocznej na ilustracji cechy budowy
odróżniającej komórkę bakteryjną od komórki grzybowej.
W celu wykazania, że intensywność fermentacji alkoholowej przeprowadzanej przez drożdże
piekarnicze zależy od warunków środowiskowych, uczniowie przygotowali trzy różne zestawy
doświadczalne (A–C), przedstawione na rysunku poniżej. W skład każdego z nich wchodziła
kolba wypełniona zawiesiną drożdży w wodnym roztworze cukru (glukozy), ale inny był sposób
zamknięcia naczynia lub kolba pozostała otwarta. Wszystkie trzy zestawy były regularnie
wytrząsane i utrzymywane w temperaturze 30°C – optymalnej dla wzrostu drożdży.
5.1. (0–2)
Określ, w którym zestawie (A–C) fermentacja alkoholowa zachodziła z najmniejszą
intensywnością, a w którym – z największą. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się
do warunków panujących w każdym z zestawów.
Fermentacja zachodziła z:
najmniejszą intensywnością w zestawie , ponieważ
największą intensywnością w zestawie , ponieważ
5.2. (0–1)
Uzupełnij poniższy schemat reakcji fermentacji alkoholowej – wybierz właściwe związki
chemiczne spośród wymienionych poniżej i wpisz je w odpowiednie miejsca.
Liście tej samej rośliny mogą w zależności od warunków oświetlenia różnić się grubością
blaszki liściowej, stopniem jej unerwienia i zagęszczeniem szparek. Rozmiary i zagęszczenie
szparek w skórce liścia przy danej intensywności światła umożliwiają wymianę gazową
na takim poziomie, że asymilacja CO2 ulega wysyceniu, tzn. dalsze zwiększanie wymiany
gazowej nie zwiększa intensywności fotosyntezy.
W tabeli przedstawiono wyniki obserwacji budowy liści niektórych drzew rosnących w różnych
warunkach oświetlenia: N – nasłonecznienia i Z – zacienienia.
Gatunek
Warunki oświetlenia
Grubość blaszki liściowej [μm]
Stopień unerwienia [mm / mm2]
Zagęszczenie szparek [liczba / mm2]
wiąz pospolity (Ulmus minor)
N
194
17,2
800
Z
176
10,5
450
olsza czarna (Alnus glutinosa)
N
177
8,1
608
Z
146
3,6
425
grab pospolity (Carpinus betulus)
N
183
9,8
365
Z
93
6,9
170
klon jawor (Acer pseudoplatanus)
N
178
7,8
860
Z
97
5,6
215
Na podstawie: Z. Hejnowicz, Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne, Warszawa 2012.
5.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych wyników obserwacji sformułuj wniosek dotyczący
wpływu nasłonecznienia na grubość blaszki liściowej u badanych gatunków drzew.
5.2. (0–1)
Określ, które stwierdzenia dotyczące budowy liści przedstawionych gatunków drzew są
prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Stopień unerwienia w liściu zależy zarówno od gatunku rośliny, jak i od warunków oświetlenia, w których ona rośnie.
P
F
2.
Największe zagęszczenie szparek w obu warunkach oświetlenia zaobserwowano u klonu jawora.
P
F
3.
Największy stosunek stopnia unerwienia liści w warunkach nasłonecznienia do stopnia unerwienia liści w warunkach zacienienia zaobserwowano u wiązu pospolitego.
P
F
5.3. (0–2)
Wyjaśnij, dlaczego liście drzew rosnących w miejscach nasłonecznionych mają
w stosunku do liści z miejsc zacienionych większe zagęszczenie aparatów szparkowych
i bardziej rozbudowaną nerwację liści. W odpowiedzi uwzględnij substraty fotosyntezy.
Mikrokosmki to palczaste wypustki cytoplazmatyczne wielu komórek nabłonkowych.
Utrzymują one swój kształt dzięki pęczkom filamentów aktynowych tworzących
ich cytoszkielet. Niektóre nabłonki charakteryzują się występowaniem bardzo licznych
mikrokosmków, np. nabłonek jelita cienkiego czy nabłonek kanalika nerkowego.
Badania z ostatnich lat wykazały również, że powierzchnia ciała tasiemców jest pokryta
nabłonkiem z licznymi mikrokosmkami, w tym przypadku nazywanymi mikrotrychami.
Na podstawie: W. Sawicki, Histologia, Warszawa 2015;
Cz. Błaszak, Zoologia. Bezkręgowce, Warszawa 2014.
6.1. (0–1)
Wykaż związek między obecnością licznych mikrotrychów na powierzchni ciała
dorosłych tasiemców a ich trybem życia i sposobem odżywiania się.
6.2. (0–1)
Wybierz i podkreśl wszystkie procesy, w których uczestniczą mikrokosmki nabłonka
kanalika nerkowego.
ultrafiltracja
resorpcja zwrotna
sekrecja kanalikowa
wydzielanie adrenaliny
6.3. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące roli filamentów aktynowych w komórce
zwierzęcej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest
fałszywe.
1.
Podczas podziału jądra komórkowego włókna wrzeciona kariokinetycznego powstają głównie z filamentów aktynowych.
P
F
2.
W wyniku przesuwania się filamentów aktynowych względem filamentów miozynowych możliwy staje się skurcz komórki mięśniowej.
P
F
3.
Sieć filamentów aktynowych pod błoną komórkową bierze udział w tworzeniu wici oraz rzęsek.
Zielenica Scenedesmus subspicatus może być jednokomórkowa lub tworzyć 2-, 4- lub
8-komórkowe kolonie. Postawiono hipotezę, że forma morfologiczna glonu wynika z presji
roślinożercy.
Aby przetestować tę hipotezę, przeprowadzono następujący eksperyment. Dodano do wody
sole mineralne i rozpoczęto hodowlę S. subspicatus w warunkach sztucznego oświetlenia
i stałej temperatury równej 20°C. Po sześciu dniach populacja składała się prawie wyłącznie
z formy jednokomórkowej o rozmiarach 6–8 × 4–5 μm w zagęszczeniu około
20 tys. komórek/ml. Na tym etapie hodowlę podzielono na cztery części i umieszczono
w osobnych naczyniach o objętości 100 ml. Do dwóch z nich dodano po jednym osobniku
Daphnia magna – skorupiaka o wielkości około 3 mm, który w warunkach naturalnych żywi się
fitoplanktonem. Pozostałe warunki hodowli nie uległy zmianie. We wszystkich czterech
próbach codziennie sprawdzano gęstość hodowli oraz udział poszczególnych form
morfologicznych.
Wyniki eksperymentu przedstawiono na poniższych wykresach w postaci średnich oraz zakresu zmienności w dwóch powtórzeniach.
Na podstawie: D.O Hessen, E. Van Donk, Morphological changes in Scenedesmus induced by
substances released from Daphnia, „Archiv für Hydrobiologie” 127, 1993, s. 129–129.
6.1. (0–1)
Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia.
6.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego prowadzono hodowlę S. subspicatus także bez obecności D. magna.
W odpowiedzi uwzględnij znaczenie tej próby w interpretacji wyników doświadczenia.
6.3. (0–2)
Wyjaśnij, dlaczego dla utrzymania hodowli S. subspicatus konieczne jest:
Słonecznik bulwiasty – topinambur (Helianthus tuberosus L.) – to roślina pochodząca
z Ameryki Północnej uprawiana na różnych kontynentach jako roślina jadalna, pastewna
i ozdobna. Poza cienkimi korzeniami wytwarza rozłogi podziemne. Na ich końcach powstają
podziemne bulwy, w których magazynowane są asymilaty. Bulwy zawierają inulinę składającą
się z około 35 cząsteczek fruktozy. Inulina nie jest trawiona przez ludzi, w związku z czym
bulwy mają niewielką wartość odżywczą.
Na wykresie przedstawiono zmiany suchej masy różnych organów topinambura (korzeni,
łodyg i liści) podczas jego wzrostu. Krzywe ilustrujące zmiany masy łodyg nadziemnych i bulw
oznaczono literami A i B. Pomiary wykonywano w ciągu 33 tygodni, licząc od wysadzenia
rośliny aż do momentu zakończenia formowania się nowych bulw.
Na podstawie: J. Kopcewicz, S. Lewak, Fizjologia roślin, Warszawa 2002;
L.L.D. Incoll, T.F. Neales, The stem as a temporary sink before tuberization in Helianthus tuberosus,
„Journal of Experimental Botany” 21(2),1970.
7.1. (0–1)
Podaj, która z krzywych – A czy B – przedstawia zmiany masy bulw, a która – zmiany
masy łodyg nadziemnych. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając funkcje tych struktur.
Zmiany masy bulw:
Zmiany masy łodyg nadziemnych:
Uzasadnienie:
7.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. Podkreśl
w każdym nawiasie właściwe określenie.
Formą transportową produktów asymilacji z liści do bulw topinambura jest (glukoza / sacharoza). W transporcie związków magazynowanych w bulwach topinambura
główną rolę odgrywa (floem / ksylem). Inulina będąca głównym związkiem przechowywanym
w bulwach jest (dwucukrem / wielocukrem).
7.3. (0–1)
Uzasadnij, że bulwy topinambura mogą być zalecane do zastosowania w diecie osób
chorych na cukrzycę.
Poniższy rysunek ilustruje uproszczony schemat cyklu rozwojowego pewnego typu grzybów.
Na podstawie schematu określ, jakiego typu grzyby posiadają przedstawiony cykl rozwojowy. Zaznacz i podpisz na rysunku
zarodniki oraz określ, czy są to zarodniki powstałe w procesie mitozy, czy mejozy. Odpowiedź uzasadnij, podając jeden
argument.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
Kolczurka klapowana (Echinocystis lobata) jest jednorocznym pnączem z rodziny
dyniowatych. Jej łodygi bardzo szybko rosną i mogą dochodzić do 5–6 m długości. W kątach
dłoniastoklapowanych liści wyrastają długie, rozgałęziające się wąsy czepne oraz wiechowate
kwiatostany męskie. Kwiaty żeńskie występują na tych samych osobnikach i wyrastają również
w kątach liści, pojedynczo lub po dwa. Owocem jest zielona torebka, pokryta kolcami, w której
znajdują się 4 nasiona. Torebka po wyschnięciu jest lekka i wypełniona powietrzem, nasiona
łatwo z niej wypadają. Owoce i nasiona mogą przemieszczać się wraz z wodą. Kolczurka
wydziela do środowiska substancje hamujące rozwój innych roślin w jej bezpośrednim
otoczeniu.
Atrakcyjny wygląd kwiatów kolczurki oraz charakterystyczne owoce wzbudzają
zainteresowanie ludzi, którzy przenoszą ją do ogrodów. Ten gatunek zwykle występuje
na siedliskach synantropijnych, skąd przedostaje się na brzegi potoków, rzek i jezior, a także
na skraje lasów łęgowych. W wielu miejscach występuje bardzo licznie i może tworzyć zwarte
maty, złożone ze splecionych ze sobą pędów, pokrywające gęsto inne rośliny, co utrudnia
ich wzrost.
Kolczurka klapowana jest w Polsce gatunkiem inwazyjnym – zagraża gatunkom rodzimym
i siedliskom przyrodniczym. Zabronione są wprowadzanie jej do środowiska, import oraz
prowadzenie jej uprawy.
Na rysunku przedstawiono fragment łodygi kolczurki z kwiatami oraz jej owoc.
Na podstawie: B. Sudnik-Wójcikowska, Rośliny synantropijne, Warszawa 2011;
N.L. Britton, A. Brown, An illustrated flora of the northern United States, Canada and the British Possessions, Nowy Jork 1913.
7.1. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz odpowiedź 1., 2. albo 3.
Kolczurka klapowana jest rośliną
A.
jednopienną,
a jej kwiaty
1.
są obupłciowe.
2.
są rozdzielnopłciowe.
B.
dwupienną,
3.
mogą być obupłciowe lub rozdzielnopłciowe.
7.2. (0–2)
Wypisz z tekstu dwie cechy kolczurki klapowanej, które sprawiają, że wygrywa ona
konkurencję z gatunkami rodzimymi, oraz określ, w jaki sposób każda z tych cech
warunkuje wysoką konkurencyjność kolczurki.
Przeprowadzono doświadczenie w celu zbadania wpływu kierunkowego oświetlenia
na wzrost wydłużeniowy siewek pieprzycy siewnej (Lepidium sativum), potocznie nazywanej
rzeżuchą.
W płaskim naczyniu, na wilgotnym podłożu, umieszczono kiełkujące nasiona rzeżuchy
i oświetlono je kierunkowo, ustawiając włączoną lampę z jednej strony naczynia. Siewki
systematycznie podlewano. Po sześciu dniach stwierdzono, że łodygi siewek wydłużyły się
o średnio 4 cm i wszystkie były wygięte w stronę źródła światła (lampy).
8.1. (0–1)
Zaplanuj i opisz próbę kontrolną do powyższego doświadczenia, uwzględniając badany
czynnik oraz warunki doświadczenia.
8.2. (0–1)
Podaj nazwę fitohormonu, który bierze udział w reakcjach fototropicznych siewek,
oraz wyjaśnij, w jaki sposób warunkuje on kierunkowy wzrost ich łodyg w stronę źródła
światła.
