U dorosłego człowieka pomiędzy kośćmi czaszki występują połączenia ścisłe w postaci szwów
oraz stawy. W czaszce noworodka występuje większa liczba kości niż u człowieka dorosłego,
a niektóre połączenia ścisłe nie są jeszcze zrośnięte i tworzą tzw. ciemiączka, gdyż proces
kostnienia czaszki kończy się dopiero w drugim roku życia.
Na rysunkach przedstawiono budowę czaszki dorosłego człowieka (A) oraz budowę czaszki
noworodka – widok z góry (B).
Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008.
a)
Podaj nazwy kości czaszki oznaczonych na rysunku numerami 1, 2 i 3.
b)
Wybierz spośród A–C i podkreśl rodzaj połączenia, które występuje między kośćmi mózgoczaszki i kością oznaczoną na schemacie numerem 3.
sztywne
półruchome
ruchome
c)
Określ, jakie znaczenie adaptacyjne mają w czaszce ciemiączka.
Jedną z chorób kości jest osteoporoza, należąca do grupy chorób, w których duże znaczenie
ma stosowana przez człowieka dieta.
Na rysunkach przedstawiono przekrój przez kość kobiet w różnym wieku. Jasnym kolorem
oznaczono beleczki kostne, ciemnym – przestrzeń pomiędzy beleczkami kostnymi.
a)
Na podstawie rysunków określ, na czym polega zmiana struktury kości spowodowana osteoporozą i podaj tego przyczynę.
b)
Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.
Dieta chroniąca organizm przed osteoporozą powinna uwzględniać pokarmy bogate w
magnez i witaminę B.
fosfor i witaminę A.
wapń i witaminę D.
cynk i witaminę C.
c)
Wyjaśnij, dlaczego zagrożenie osteoporozą u kobiet wzrasta wraz z ich wiekiem. W odpowiedzi uwzględnij nazwę i rolę hormonów zmniejszających ryzyko wystąpienia choroby.
Na rysunku przedstawiono mięśnie szkieletowe i kości, biorące udział przy zginaniu
kończyny górnej w stawie łokciowym.
a)
Na podstawie rysunku podaj, który z mięśni – A czy B – uczestniczy w ruchu przedramienia przedstawionym na rysunku i podaj nazwę tego mięśnia.
Oznaczenie mięśnia: Nazwa mięśnia:
b)
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące funkcjonowania układu ruchu człowieka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Kości, które są miejscem przyczepu mięśni szkieletowych, stanowią czynną część układu ruchu człowieka.
P
F
2.
Mięśnie powodujące zginanie i prostowanie kończyny współpracują parami, dzięki czemu powodują ruchy sobie przeciwstawne.
P
F
3.
Do pracy wszystkich rodzajów mięśni niezbędna jest energia, głównie pochodząca bezpośrednio z ATP.
Na rysunku przedstawiono budowę kręgosłupa człowieka. Cyframi I–V oznaczono odcinki
kręgosłupa.
a)
Uzupełnij tabelę – wpisz brakujące nazwy odcinków kręgosłupa oraz liczbę kręgów, wybraną spośród: 4–5, 7, 5, 12.
Odcinek kręgosłupa
Nazwa odcinka kręgosłupa
Liczba kręgów w odcinku kręgosłupa
I
II
piersiowy
III
IV
V
guziczny
b)
Do wymienionych poniżej cech budowy kręgosłupa (A–C) przyporządkuj po jednej funkcji pełnionej przez kręgosłup dzięki tym cechom, wybranej spośród 1.–4.
Zdolność komórek mięśniowych do skurczu wynika z ich szczególnej budowy. Wnętrze
komórek wypełniają włókienka białkowe (filamenty: grubsze – filamenty miozynowe
i cieńsze – filamenty aktynowe). Podstawową jednostką kurczliwą komórki tkanki
mięśniowej poprzecznie prążkowanej jest sarkomer. Na poniższych schematach
przedstawiono: I – sarkomer w rozluźnionym i rozciągniętym mięśniu i II – sarkomer podczas
skurczu.
Na podstawie analizy schematów uzupełnij poniższe zdania – wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie oznaczenia literowe.
Podczas skurczu w obrębie sarkomeru, wskutek przesuwania się względem siebie filamentów aktynowych i miozynowych, skróceniu ulegają prążki oraz prążek .
Nie zmienia się natomiast długość prążka , gdyż same filamenty nie zmieniają swojej długości. Efektem tych zmian jest skrócenie sarkomeru.
Niedobór wapnia w organizmie człowieka może wynikać m.in. z długotrwałego
zmniejszonego dostarczania tego pierwiastka wraz z pokarmem lub ze złego wchłaniania
wapnia w jelicie. Hipokalcemią określa się zbyt niskie stężenie wapnia we krwi, czyli spadek
jego zawartości w surowicy poniżej 2,25 mmol/l. Objawami hipokalcemii mogą być tężyczka,
czyli nadmierna pobudliwość mięśni do skurczu, niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca.
Zmniejszone spożycie wapnia stosunkowo rzadko prowadzi do objawów hipokalcemii, gdyż
organizm ma jego zapasy zdeponowane w kościach. Z kolei odpowiednie przyjmowanie tego
pierwiastka z pokarmem nie zabezpiecza organizmu przed hipokalcemią, ponieważ stężenie
wapnia we krwi jest regulowane hormonalnie.
Na podstawie: W. Jakubas-Kwiatkowska, A. Błachowicz, E. Franek, Hipokalcemia w praktyce klinicznej – przyczyny, objawy i leczenie, „Choroby Serca i Naczyń” nr 4, 2005.
a)
Wybierz i zaznacz nazwę hormonu, którego niedobór w organizmie może być przyczyną hipokalcemii.
kortyzol
kalcytonina
parathormon
trijodotyronina
b)
Wyjaśnij, uwzględniając procesy związane z utrzymaniem homeostazy, dlaczego długotrwałe zmniejszone dostarczanie wapnia z pokarmem przez osobę dorosłą może prowadzić do osłabienia jej kości.
Na rysunkach przedstawiono prawidłowe i trzy różne patologiczne krzywizny kręgosłupa.
Strzałkami oznaczono miejsca zmian.
Na podstawie rysunków podaj, na czym polega każda z przedstawionych zmian patologicznych kręgosłupa – uwzględnij nazwę odcinka, w którym występuje wygięcie, i kierunek wygięcia (boczne, ku przodowi, ku tyłowi ciała).
Układ ruchu człowieka tworzą szkielet i mięśnie szkieletowe. Obie części tego układu
są ze sobą powiązane strukturalnie i funkcjonalnie – współdziałają w wykonywaniu ruchu.
Przedstaw, na czym polega współdziałanie szkieletu i mięśni szkieletowych w wykonywaniu ruchu. W odpowiedzi uwzględnij rolę każdej z części składowych układu ruchu.
