Reguła Allena i reguła Bergmanna to dwie ekogeograficzne reguły dotyczące zwierząt
stałocieplnych. Zgodnie z regułą Allena, u zwierząt jednego gatunku lub gatunków blisko
spokrewnionych, populacje żyjące w zimniejszym klimacie odznaczają się mniejszymi
rozmiarami wystających części ciała, takich jak: kończyny, małżowiny uszne czy ogon, niż
populacje z obszarów cieplejszych. Reguła Bergmanna dotyczy również zwierząt tego samego
gatunku lub blisko spokrewnionych i określa, że populacje zwierząt żyjących w zimniejszym
klimacie odznaczają się większymi rozmiarami ciała.
a)
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla zwierząt żyjących w klimacie chłodnym mają adaptacje polegające na mniejszych rozmiarach wystających części ciała i większych rozmiarach ciała.
b)
Wyjaśnij, dlaczego opisane reguły odnoszą się wyłącznie do zwierząt stałocieplnych.
Foka szara jest drapieżnikiem, odżywiającym się rybami należącymi do najbardziej liczebnych
gatunków. Jej ofiarami stają się osobniki o mniejszych zdolnościach do ucieczki. Jeszcze pod
koniec XIX wieku foki traktowano jak szkodniki niszczące sieci i ograniczające połowy
rybakom. Był to jeden z powodów, dla których w rejonie Zatoki Gdańskiej powszechne były
polowania na te zwierzęta. Obecnie jest to gatunek zagrożony wyginięciem. Z inicjatywy WWF
zostały opracowane projekty programów ochrony foki szarej.
Na podstawie: http://awsassets.wwfpl.panda.org/downloads/program ochrony foki szarej projekt.pdf
a)
Na podstawie powyższych informacji wykaż, że foki, żywiące się rybami należącymi do najbardziej liczebnych gatunków, korzystnie wpływają na różnorodność gatunkową ryb w morzu.
b)
Zaznacz w tabeli rodzaj ochrony: czynną (C) lub bierną (B), którą stanowią działania proponowane w ramach Programu Ochrony Foki Szarej WWF Polska.
1.
Monitorowanie plaż i wydzielanie oraz pilnowanie miejsc, gdzie znajdują się nowo narodzone osobniki.
C
B
2.
Rehabilitacja osobników osłabionych, kontuzjowanych i chorych.
C
B
3.
Zawieszanie na sieciach rybackich odstraszaczy, które będą zapobiegały zaplątaniu się w nie fok.
Małże występujące w morzach w olbrzymich ilościach pełnią w ekosystemach morskich ważną
rolę jako zwierzęta żywiące się drobnymi skorupiakami i szczątkami organicznymi, a także
jako pokarm dla innych zwierząt. Żywią się nimi np. foki, morsy, drapieżne ślimaki oraz wiele
gatunków ryb i ptaków.
Na podstawie podanych informacji zapisz łańcuch pokarmowy detrytusowy składający
się z trzech ogniw, w którym małże są drugim ogniwem.
Pomiędzy tojadem mocnym a trzmielami istnieje nieantagonistyczna zależność
międzygatunkowa. Tojad to roślina o kwiatach przystosowanych kształtem do trzmiela, który
je zapyla. W kwiecie tojadu jedna z działek korony tworzy łukowato wygięty hełm, u którego
podstawy znajdują się dwa miodniki. Tojad mocny rośnie tylko na tych obszarach, na których
występują trzmiele, natomiast te owady żyją również na obszarach, gdzie nie rosną tojady.
Podaj nazwę opisanej zależności międzygatunkowej i określ, dla którego z organizmów –
trzmiela czy tojadu – ten związek jest obligatoryjny. Uzasadnij odpowiedź, odnosząc się
do obu organizmów.
Spośród wielu substancji chemicznych, które przedostają się do środowiska morskiego, wysoką
toksycznością i trwałością cechują się polichlorowane bifenyle (PCB). Wchłanianie PCB przez
organizmy następuje w różny sposób, ale najwięcej PCB przyjmują one wraz ze spożywanym
pokarmem. Na schemacie przedstawiono fragment sieci pokarmowej ekosystemu Bałtyku oraz
stężenie PCB [μg/kg] w różnych organizmach tworzących tę sieć.
20.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych danych sformułuj wniosek dotyczący zależności między poziomem troficznym zajmowanym przez gatunek a stężeniem PCB w organizmie.
20.2. (0–1)
Wypisz ze schematu dwa przykłady organizmów, między którymi występuje konkurencja międzygatunkowa.
Rdestowiec ostrokończysty (Reynoutria japonica) jest rośliną pochodzącą z południowej Azji.
Do Europy został sprowadzony w XIX wieku jako roślina ozdobna. Samorzutnie
rozprzestrzenił się nadmiernie, przez co wyparł rodzime gatunki roślin, i obecnie występuje
dość pospolicie w całej Polsce.
Rdestowiec jest wieloletnią rośliną zielną, silnie rozgałęziającą się i dorastającą nawet do 3 m
wysokości. Ma drobne kwiaty, zebrane w wiechowaty kwiatostan. Jako owoce wytwarza
oskrzydlone drobne orzeszki. Rośnie na różnych glebach i łatwo akumuluje w organizmie
metale ciężkie. Jego podziemne części tworzą liczne rozłogi, za pomocą których rozmnaża się
wegetatywnie: tworzy gęste jednorodne łany.
Rdestowiec ostrokończysty jest uznawany za gatunek inwazyjny. Zalecane jest usuwanie go
przed okresem kwitnienia i późniejsze niszczenie mechaniczne. Bezwzględnie powinien być
usuwany z obszarów chronionej przyrody.
Na podstawie: B. Tokarska-Guzik i inni, Wytyczne dotyczące zwalczania rdestowców na terenie Polski,
NFOŚ i GW Uniwersytet Śląski, Katowice 2015.
20.1. (0–2)
Na podstawie tekstu podaj dwie cechy rdestowca ostrokończystego, które zadecydowały,
że w Polsce stał się on gatunkiem inwazyjnym. Każdą z odpowiedzi uzasadnij, odnosząc
się do konkurencji międzygatunkowej.
20.2. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące rdestowca ostrokończystego są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Rdestowiec ostrokończysty może mieć zastosowanie jako bioindykator jakości gleb.
P
F
2.
Sprowadzenie do Europy rdestowca ostrokończystego jest przykładem reintrodukcji gatunku.
P
F
3.
Usuwanie rdestowca ostrokończystego z obszarów chronionych jest przykładem ochrony czynnej.
P
F
20.3. (0–1)
Wykaż, że zalecenie usuwania rdestowca ostrokończystego przed okresem kwitnienia jest
zasadne.
Na poniższym wykresie przedstawiono wyniki badania, którego celem było określenie
czynników wpływających na bogactwo gatunkowe wybranych wysp Karaibów.
21.1. (0–1)
Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników.
21.2. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące czynników wpływających na różnorodność gatunkową zwierząt na wyspach są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Na wyspie różnorodność gatunkowa zwierząt rośnie wraz ze wzrostem różnorodności siedlisk.
P
F
2.
Pojawienie się nowych gatunków na wyspie jest konsekwencją dwóch zjawisk: imigracji oraz specjacji.
P
F
3.
W okresie zasiedlania nowo powstałej wyspy przez organizmy tempo wzrostu różnorodności gatunkowej zależy od odległości wyspy od kontynentów.
Na schemacie przedstawiono fragment sieci troficznej w lesie liściastym.
21.1. (0–2)
Wypisz ze schematu dwa przykłady organizmów, które zajmują więcej niż jeden poziom
troficzny, oraz dla każdego z nich określ wszystkie poziomy troficzne, które zajmuje ten
organizm w opisanym ekosystemie.
21.2. (0–1)
Wybierz ze schematu i zapisz dwa przykłady par organizmów, które konkurują o pokarm
w tym ekosystemie.
Zmiany w składzie i strukturze biocenoz lądowych są najbardziej widoczne po silnych
zaburzeniach równowagi, np. takich, jakie miały miejsce w okresach zlodowaceń niszczących
całą roślinność, co skutkowało pozostawieniem skały macierzystej. Tereny odsłaniane przez
cofający się lodowiec były kolonizowane przez nieliczną grupę organizmów, w tym przez
porosty, mchy oraz dębika ośmiopłatkowego, który współżyje z bakteriami wiążącymi azot
atmosferyczny. Rozwój tych organizmów umożliwił późniejszy wzrost innym gatunkom roślin.
Obecnie dębik ośmiopłatkowy będący pozostałością roślinności z okresu zlodowaceń,
występuje w północnej Europie i w górach Europy, w Ameryce Północnej, na Grenlandii
i na Kaukazie. W Polsce występuje w Tatrach i na nielicznych stanowiskach w Pieninach.
Na podstawie: N.A. Campbell i inni, Biologia, Poznań 2012.
23.1. (0–1)
Na podstawie tekstu oceń, czy poniższe informacje dotyczące dębika ośmiopłatkowego,
występującego w górach Europy, są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest
prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Dębik ośmiopłatkowy w Pieninach jest przykładem gatunku reliktowego.
P
F
2.
Dębik ośmiopłatkowy w Tatrach jest przykładem gatunku zawleczonego przez człowieka.
P
F
3.
Dębik ośmiopłatkowy w Alpach jest przykładem gatunku pionierskiego.
P
F
23.2. (0–1)
Określ, jakie znaczenie dla dębika ośmiopłatkowego ma symbioza z bakteriami
wiążącymi azot atmosferyczny.
