Na schemacie w sposób uproszczony przedstawiono proces fosforylacji fotosyntetycznej.
Na podstawie: www.kullabs.com
3.1. (0–1)
Wybierz i zaznacz rodzaj fosforylacji fotosyntetycznej przedstawionej na schemacie.
Odpowiedź uzasadnij.
fosforylacja cykliczna
fosforylacja niecykliczna
Uzasadnienie:
3.2. (0–2)
Wymień dwa produkty procesu przedstawionego na schemacie, które łącznie
są określane jako „siła asymilacyjna”, oraz podaj, na jakich etapach fazy fotosyntezy
niezależnej od światła każdy z nich jest wykorzystywany.
Skonstruowano sztucznego bakteriofaga, łącząc osłonkę białkową (kapsyd) bakteriofaga A
i DNA bakteriofaga B.
Tak skonstruowanym bakteriofagiem zainfekowano komórki pewnych bakterii. Bakteriofagi
uległy namnożeniu w komórkach bakterii, a następnie opuściły je poprzez zniszczenie komórki
i zainfekowały następne bakterie.
Na podstawie: Wang i wsp., Bacteriophage T4 self-assembly: in vitro reconstitution of recombinant gp2 into infectious phage,
„Journal of Bacteriology” 182(3), 2000.
4.1. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz odpowiedź 1. albo 2.
Bakteriofag namnożony w komórkach bakteryjnych po infekcji tych komórek sztucznym
bakteriofagiem będzie się składał z
A.
osłonki białkowej bakteriofaga A
oraz
1.
DNA bakteriofaga A.
B.
osłonki białkowej bakteriofaga B
2.
DNA bakteriofaga B.
4.2. (0–1)
Określ, czy sztuczny bakteriofag, którym zainfekowano bakterie, przechodził w tych
komórkach cykl lityczny, czy – cykl lizogeniczny. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się
do charakterystycznych cech tego cyklu.
Glikokaliks jest zbudowany z łańcuchów oligosacharydowych przyłączonych do białek i lipidów
błony komórkowej. Glikokaliks ochrania powierzchnię komórki przed uszkodzeniami
mechanicznymi i chemicznymi. Ponieważ oligosacharydy i polisacharydy wiążą wodę,
powierzchnia komórki jest śliska. Wiązana przez oligo- i polisacharydy warstwa wody
występująca na powierzchni błony komórkowej zmniejsza tarcie komórki o inne komórki
i macierz międzykomórkową.
Na podstawie: B. Alberts i inni, Podstawy biologii komórki, Warszawa 1999.
Wykaż, że występowanie glikokaliksu na powierzchni erytrocytów ma znaczenie
dla funkcjonowania tych komórek.
Protisty zwierzęce to jednokomórkowce, budową przypominające komórki zwierzęce. Posiadają charakterystyczne
struktury komórkowe.
4.1. (0–1)
Jedną ze struktur występujących u protistów są wodniczki tętniące. Służą one do usuwania na zewnątrz organizmu wody
i zbędnych metabolitów. Wyjaśnij, dlaczego struktury te są lepiej rozwinięte u protistów słodkowodnych.
4.2. (0–1)
Przedstawiciele orzęsków posiadają duże, poliploidalne jądro wegetatywne sterujące czynnościami komórki, zwane
makronukleusem oraz małe, diploidalne jądro, zwane mikronukleusem. Podaj, jaką funkcję pełni mikronukleus.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
Drożdże piekarnicze (Saccharomyces cerevisiae) występują w dwóch formach, w których
mogą rosnąć i rozmnażać się bezpłciowo: haploidalnej i diploidalnej. Formy haploidalne
występują w dwóch typach koniugacyjnych: typ a i typ α, które mogą się ze sobą łączyć
w procesie koniugacji, prowadzącym do powstania komórki diploidalnej. Taka komórka może
rozmnażać się przez podział lub przekształcać się w odpowiednich warunkach w worek,
w którym powstają cztery zarodniki.
Na schemacie przedstawiono cykl życiowy drożdży, w którym występują formy haploidalne
i formy diploidalne.
Na podstawie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Saccharomyces_cerevisiae
4.1. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym
nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Proces koniugacji drożdży zaznaczono na schemacie numerem (1. / 3. / 4.).
Podział mejotyczny zachodzi podczas etapu oznaczonego na schemacie numerem (2. / 3. / 4.).
4.2. (0–1)
Określ, u których form wegetatywnych drożdży – haploidalnych czy diploidalnych –
mogą utrzymać się recesywne allele letalne. Odpowiedź uzasadnij.
W tabeli przedstawiono wyniki badania dotyczącego zagęszczenia i wielkości aparatów
szparkowych występujących na liściach trzech gatunków roślin.
Gatunek rośliny
Aparaty szparkowe
liczba [na 1 cm2]
wymiary [μm]
odległość między aparatami [mm]
kukurydza zwyczajna
7 000
19 × 5
0,14
pomidor
13 000
13 × 6
0,10
pszenica
1 000–2 000
38 × 7
0,30
Na podstawie: Botanika, pod red. B. Polakowskiego, Warszawa 1991.
5.1. (0–1)
Które zdanie, na podstawie przedstawionych wyników badań, stanowi prawidłowo
sformułowany wniosek? Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Najmniejsze aparaty szparkowe występują w liściach kukurydzy zwyczajnej.
Największa odległość między aparatami szparkowymi występuje u pszenicy.
Na liściach pomidora występuje znacznie większe zagęszczenie aparatów szparkowych niż na liściach pszenicy i kukurydzy.
Liczba aparatów, ich wielkość oraz odległość między nimi zależą od gatunku badanej rośliny.
5.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym
nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Zmiany potencjału wody w komórkach szparkowych są bezpośrednią przyczyną otwierania
i zamykania aparatu szparkowego. Aktywny transport jonów K+ do komórek szparkowych
powoduje (wzrost / spadek) potencjału wody w tych komórkach. Wówczas komórki szparkowe
(pobierają / tracą) wodę i w efekcie następuje wzrost ich turgoru. W tej sytuacji szparka
(otwiera się / zamyka się).
5.3. (0–1)
Wykaż, że lokalizacja aparatów szparkowych głównie po spodniej stronie liścia jest
adaptacją roślin do lądowego trybu życia.
Poniżej przedstawiono dokumentację obserwacji mikroskopowej pewnego jednokomórkowego
organizmu: A – mikrofotografię z transmisyjnego mikroskopu elektronowego oraz B – rysunek
będący jej interpretacją.
Na podstawie: A. Allott, D. Mindorff, Biology, Oksford 2014
Określ, czy obserwowaną komórką była komórka bakteryjna, czy – komórka grzybowa.
Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do jednej widocznej na ilustracji cechy budowy
odróżniającej komórkę bakteryjną od komórki grzybowej.
W celu wykazania, że intensywność fermentacji alkoholowej przeprowadzanej przez drożdże
piekarnicze zależy od warunków środowiskowych, uczniowie przygotowali trzy różne zestawy
doświadczalne (A–C), przedstawione na rysunku poniżej. W skład każdego z nich wchodziła
kolba wypełniona zawiesiną drożdży w wodnym roztworze cukru (glukozy), ale inny był sposób
zamknięcia naczynia lub kolba pozostała otwarta. Wszystkie trzy zestawy były regularnie
wytrząsane i utrzymywane w temperaturze 30°C – optymalnej dla wzrostu drożdży.
5.1. (0–2)
Określ, w którym zestawie (A–C) fermentacja alkoholowa zachodziła z najmniejszą
intensywnością, a w którym – z największą. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się
do warunków panujących w każdym z zestawów.
Fermentacja zachodziła z:
najmniejszą intensywnością w zestawie , ponieważ
największą intensywnością w zestawie , ponieważ
5.2. (0–1)
Uzupełnij poniższy schemat reakcji fermentacji alkoholowej – wybierz właściwe związki
chemiczne spośród wymienionych poniżej i wpisz je w odpowiednie miejsca.
Liście tej samej rośliny mogą w zależności od warunków oświetlenia różnić się grubością
blaszki liściowej, stopniem jej unerwienia i zagęszczeniem szparek. Rozmiary i zagęszczenie
szparek w skórce liścia przy danej intensywności światła umożliwiają wymianę gazową
na takim poziomie, że asymilacja CO2 ulega wysyceniu, tzn. dalsze zwiększanie wymiany
gazowej nie zwiększa intensywności fotosyntezy.
W tabeli przedstawiono wyniki obserwacji budowy liści niektórych drzew rosnących w różnych
warunkach oświetlenia: N – nasłonecznienia i Z – zacienienia.
Gatunek
Warunki oświetlenia
Grubość blaszki liściowej [μm]
Stopień unerwienia [mm / mm2]
Zagęszczenie szparek [liczba / mm2]
wiąz pospolity (Ulmus minor)
N
194
17,2
800
Z
176
10,5
450
olsza czarna (Alnus glutinosa)
N
177
8,1
608
Z
146
3,6
425
grab pospolity (Carpinus betulus)
N
183
9,8
365
Z
93
6,9
170
klon jawor (Acer pseudoplatanus)
N
178
7,8
860
Z
97
5,6
215
Na podstawie: Z. Hejnowicz, Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne, Warszawa 2012.
5.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych wyników obserwacji sformułuj wniosek dotyczący
wpływu nasłonecznienia na grubość blaszki liściowej u badanych gatunków drzew.
5.2. (0–1)
Określ, które stwierdzenia dotyczące budowy liści przedstawionych gatunków drzew są
prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Stopień unerwienia w liściu zależy zarówno od gatunku rośliny, jak i od warunków oświetlenia, w których ona rośnie.
P
F
2.
Największe zagęszczenie szparek w obu warunkach oświetlenia zaobserwowano u klonu jawora.
P
F
3.
Największy stosunek stopnia unerwienia liści w warunkach nasłonecznienia do stopnia unerwienia liści w warunkach zacienienia zaobserwowano u wiązu pospolitego.
P
F
5.3. (0–2)
Wyjaśnij, dlaczego liście drzew rosnących w miejscach nasłonecznionych mają
w stosunku do liści z miejsc zacienionych większe zagęszczenie aparatów szparkowych
i bardziej rozbudowaną nerwację liści. W odpowiedzi uwzględnij substraty fotosyntezy.
