Na rysunku przedstawiono budowę ściany naczynia krwionośnego włosowatego.
Podaj jedną, widoczną na rysunku, cechę budowy naczynia włosowatego i określ jej znaczenie w procesie wymiany składników między krwią a tkankami ciała.
Siatkówka oka zawiera liczne komórki receptorowe czopkonośne i pręcikonośne, których
wypustki cytoplazmatyczne – czopki i pręciki są właściwymi receptorami wzrokowymi.
Czopki odpowiadają za widzenie barwne i ostre w pełnym świetle. Pręciki umożliwiają
widzenie w słabym świetle lub w ciemności, ale widziane obrazy nie są ani barwne, ani ostre.
Miejsce na siatkówce na osi widzenia to punkt ostrego widzenia (tzw. plamka żółta),
a miejsce, z którego wychodzą włókna nerwu wzrokowego to tarcza nerwu wzrokowego
(tzw. plamka ślepa).
a)
Zaznacz poniżej miejsce A lub B, w którym znajdują się komórki receptorowe, i podaj, który rodzaj komórek w nich przeważa.
Punkt ostrego widzenia
Tarcza nerwu wzrokowego
Rodzaj komórek
b)
„W nocy wszystkie koty są szare” – na podstawie powyższego tekstu wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.
c)
Zwyrodnienie plamki żółtej, tzw. AMD, związane z wiekiem, dotyczy zmian centralnej części siatkówki. Zaznacz poniżej czynność, z którą może mieć największy problem osoba dotknięta tą chorobą.
Odczytywanie wiadomości SMS na ekranie telefonu komórkowego.
Rozróżnianie czerwonego i zielonego światła na przejściu dla pieszych.
Powinowactwo barwników oddechowych do tlenu wyrażane jest procentowym nasyceniem
cząsteczki barwnika tlenem przy odpowiednim ciśnieniu gazu.
Na wykresie przedstawiono powinowactwo do tlenu dwóch barwników oddechowych:
hemoglobiny występującej we krwi i mioglobiny występującej w mięśniach.
Na podstawie analizy powyższych informacji wyjaśnij, na czym polega współdziałanie hemoglobiny i mioglobiny w dostarczaniu tlenu do pracy intensywnie pracujących mięśni szkieletowych.
W tabeli przedstawiono objętość krwi przepływającej w ciągu minuty przez niektóre narządy
człowieka w czasie odpoczynku oraz w czasie wysiłku fizycznego.
Narząd
Objętość krwi przepływającej w czasie minuty [cm3 /min]
w czasie odpoczynku
w czasie wysiłku fizycznego
Mózg
700
750
Serce
200
750
Płuca
100
200
Mięśnie szkieletowe
750
12 500
Wątroba
1 350
600
Skóra
300
1 900
Na podstawie: T. Greenwood, R. Allan, L. Sheperd, A. Janta, B. Sągin, M. Skodowska, tłum. M. Starczewska, Biologia 1, Seria z tangramem – teoria i ćwiczenia, Gdańsk 2006
a)
Wymień nazwy dwóch narządów, w których podczas wysiłku najsilniej wzrasta przepływ krwi, i wskaż po jednej przyczynie tego zjawiska.
b)
Uwzględniając informacje zawarte w tabeli, wyjaśnij, dlaczego nie zaleca się spożywania obfitych posiłków przed intensywnym wysiłkiem fizycznym.
Typowe leczenie osób, które uległy zaczadzeniu polega na podawaniu chorym czystego tlenu
przy użyciu maski bądź w komorze tlenowej. Natomiast w przypadku ciężkiego zaczadzenia
przeprowadza się transfuzję krwi.
a)
Wyjaśnij, na czym polega szkodliwe działanie czadu na transport tlenu w organizmie człowieka.
b)
Wyjaśnij, dlaczego w lżejszych przypadkach zaczadzenia wystarcza podanie tlenu, a w przypadkach ciężkich przeprowadza się transfuzję krwi.
Sinice, podobnie jak rośliny, mają zdolność fotosyntezy. Ich podstawowym barwnikiem
fotosyntetycznym jest chlorofil a, wspomagany przez karoten i fikobiliny. Donorem wodoru
w procesie fotosyntezy u sinic jest woda.
Zaznacz poniżej właściwe określenie fotosyntezy przeprowadzanej przez sinice. Odpowiedź uzasadnij.
A. Fotosynteza oksygeniczna (z wytworzeniem tlenu).
B. Fotosynteza anoksygeniczna (bez wytworzenia tlenu).
Wysoka zawartość cholesterolu we krwi jest czynnikiem ryzyka wystąpienia miażdżycy.
Cholesterol jest transportowany w osoczu krwi z białkami w postaci wielkocząsteczkowych
kompleksów – lipoprotein. Lipoproteiny o małej gęstości (LDL) odkładają cholesterol
na ścianach naczyń krwionośnych. Lipoproteiny o dużej gęstości (HDL) zbierają cholesterol
i transportują go do wątroby.
W tabeli przedstawiono wyniki badań czterech osób, u których zmierzono poziom lipoprotein
LDL i HDL we krwi.
Osoba
Poziom HDL (mmol/dm3)
Poziom LDL (mmol/dm3)
Stosunek HDL : LDL
A.
1.6
2.4
0,67 : 1
B.
1.4
4.1
0,34 : 1
C.
1.6
3.2
0,50 : 1
D.
1.7
2.4
0,71 : 1
Na podstawie powyższych informacji wskaż osobę, która jest najbardziej zagrożona chorobą wieńcową. Odpowiedź uzasadnij.
Erytropoetyna (EPO) jest hormonem, którego główną funkcją jest stymulacja różnych etapów
erytropoezy, co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia produkcji erytrocytów przez szpik
kostny. Erytropoetyna wytwarzana jest w nerkach wtedy, gdy np. zawartość tlenu we krwi
płynącej w tętnicach nerkowych spada.
Korzystając z powyższych informacji, wyjaśnij dlaczego trening w górach podnosi wydolność organizmu sportowca.
