Różnorodność biologiczna nie jest jednakowa we wszystkich miejscach na Ziemi. Miejsca
wyróżniające się szczególnie dużym bogactwem gatunkowym często nazywane są ogniskami
różnorodności biologicznej (z ang. biodiversity hotspots). Na poniższej mapie świata
zaznaczono siedem ponumerowanych obszarów.
Na podstawie: http://naszregion-nysa.blogspot.com/2013/09/obiekty-geograficzne-na-mapie-swiata-
cz1.html
Spośród obszarów oznaczonych na mapie numerami 1.–7. wypisz numery czterech
obszarów, które należą do tzw. ognisk różnorodności biologicznej. Odpowiedź
uzasadnij.
Numery obszarów należących do tzw. ognisk różnorodności biologicznej:
Pachnica dębowa (Osmoderma eremita) to gatunek dużego chrząszcza, którego naturalnym
siedliskiem są dziuple starych drzew liściastych rosnących na nasłonecznionych stanowiskach
w wiekowych starodrzewach, np. w Puszczy Białowieskiej. W szczelinach drzew rozwijają się
mało ruchliwe larwy. Odżywiają się one gromadzącym się w dziuplach próchnem czyli
drewnem na wpół rozłożonym przez grzyby. Trawienie tego próchna umożliwiają larwom
mikroorganizmy występujące w ich przewodach pokarmowych. Rozwój larw trwa około 3 lat,
po czym następuje przepoczwarzenie.
Obecnie podstawowym siedliskiem pachnicy dębowej są wieloletnie, przydrożne drzewa,
wiekowe parki i sady oraz zadrzewienia starych cmentarzy. Pachnica dębowa jest objęta ścisłą
ochroną gatunkową. Została również wpisana do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt, gdzie
nadano jej status gatunku wysokiego ryzyka, narażonego na wyginięcie.
Jeszcze w roku 1992 pachnica była znana w Polsce tylko z kilku rozproszonych stanowisk.
Jednak ze względu na rosnące zainteresowanie ekologią gatunku w ostatnich latach odkryto
wiele nowych miejsc występowania pachnicy, ale dane są w dalszym ciągu niekompletne.
Na poniższej mapie Polski przedstawiono rozmieszczenie stanowisk pachnicy dębowej
odkrytych do roku 2009. Białe punkty oznaczają stanowiska odnotowane przed 1995 rokiem,
czarne punkty – stanowiska z roku 1995 i późniejsze.
Na podstawie:
A. Oleksa (red.), Ochrona pachnicy w Polsce. Propozycja programu działań, Fundacja EkoRozwoju, Wrocław 2012; A. Oleksa, Conservation and ecology of the hermit beetle Osmoderma eremita s.l. in Poland, Lüneburg 2009
21.1. (0–1)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wpisz do tabeli nazwy odpowiednich taksonów
określających przynależność systematyczną pachnicy dębowej.
Typ
Gromada
Rząd
chrząszcze
Rodzaj
Gatunek
21.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego pachnica występuje obecnie w Polsce głównie na siedliskach
zastępczych, np. w przydrożnych drzewach.
21.3. (0–1)
Podaj nazwę zależności między:
pachnicą a mikroorganizmami w jej przewodzie pokarmowym:
pachnicą a starymi drzewami, w dziuplach których bytują jej larwy:
21.4. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące rozmieszczenia pachnicy w Polsce są
prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Przed rokiem 1992 pachnica nie występowała na terenie Polski.
P
F
2.
W latach 1995–2009 pachnica rozprzestrzeniła się po całej Polsce i przestała być gatunkiem rzadkim.
P
F
3.
Niewielka liczba odnotowanych stanowisk pachnicy na Pomorzu Zachodnim może być wynikiem niekompletnej inwentaryzacji gatunku.
Ośrodki automatyzmu serca tworzą zmodyfikowane włókna mięśniowe przypominające komórki embrionalne, posiadające
zdolność do rytmicznego samopobudzania.
21.1. (0–1)
Podaj nazwę nadrzędnego ośrodka automatyzmu pracy serca.
21.2. (0–1)
W przypadku zatrzymania akcji serca konieczne jest wykonywanie pośredniego masażu serca poprzez rytmiczne uciskanie
mostka na głębokość 5-6 centymetrów, w tempie ok. 120 ucisków na minutę. Wyjaśnij, dlaczego konieczne jest, aby
rozpocząć masaż jak najszybciej od chwili ustania pracy serca.
21.3. (0–1)
Podaj, jakiego rodzaju leczenie można zastosować (prócz farmakoterapii) przy defektach pracy ośrodków automatyzmu
serca.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
Wyspa Świętej Heleny jest położona na Atlantyku ok. 2 tys. km od wybrzeży Afryki i 4 tys. km
od Ameryki Południowej. Jej powierzchnia wynosi zaledwie 122 km2, a zatem jest ona mniej
więcej wielkości Torunia. Odkryta została w 1502 r. przez Portugalczyków, którzy sprowadzili
na nią kozy i trzodę chlewną.
Współcześnie występuje tu ok. 420 gatunków roślin, z których 85% jest obcego pochodzenia.
Wśród roślin rodzimych 45 gatunków to endemity. Zagrażają im konkurujące z nimi gatunki
obcego pochodzenia, zjadają je także wprowadzone na wyspę zwierzęta roślinożerne, których
wcześniej tam nie było.
Kiedyś wyspę pokrywały lasy, w których dominowały endemiczne drzewa: Commidendrum
robustum, C. rotundifolium i Trochetiopsis ebenus. Obecnie w naturze zachowały się nieliczne
okazy C. robustum oraz jeden okaz C. rotundifolium. Problemem w ratowaniu C. rotundifolium
jest jego samopłonność – zaledwie ok. 0,2% zalążków powstałych wskutek samozapylenia
jest zdolnych do rozwoju w nasiona zdolne do kiełkowania. Ten gatunek można jednak
rozmnażać wegetatywnie. W 1980 roku odkryto pięć drzew T. ebenus – gatunku, który
uprzednio uważano za wymarły. Tereny, na których dawniej rosły te endemity, są obecnie
pokryte zaroślami składającymi się z gatunków obcych, jak zdziczałe drzewa mangowe i oliwki.
Na podstawie: http://brahmsonline.kew.org/Helena; Autor: Phil Lambdon
21.1. (0–2)
Zaplanuj działania, które należy podjąć w celu restytucji Commidendrum rotundifolium
na Wyspie Świętej Heleny. W odpowiedzi uwzględnij przyczyny wymierania oraz
biologię tego gatunku.
21.2. (0–1)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Dużym zagrożeniem dla endemitów Wyspy Świętej Heleny są konkurujące z nimi rośliny obcego pochodzenia.
P
F
2.
Populacje Commidendrum rotundifolium, C. robustum i Trochetiopsis ebenus charakteryzują się bardzo niską różnorodnością genetyczną.
P
F
3.
Endemity Wyspy Świętej Heleny powstały drogą ewolucji dzięki izolacji geograficznej tej wyspy do kontynentu afrykańskiego.
P
F
21.3. (0–2)
Ratowanie ginących endemicznych gatunków jest często kosztowne, a niekiedy – także mało skuteczne, jeśli ich pierwotne siedliska, zajmujące niewielki obszar, zostały silnie przekształcone przez człowieka, np. zajęte pod uprawy.
Czy warto ponosić koszty ochrony gatunków, których naturalne środowisko
zostało już zniszczone nieodwracalnie? Podaj po jednym argumencie:
Jedną z najważniejszych ostoi ptaków wodno-błotnych w centralnej Polsce jest Dolina Nidy.
Zachowano tam tradycyjną gospodarkę łąkarską – zaprzestano nawożenia nawozami
mineralnymi, opóźniono terminy koszenia i wprowadzono także kontrolowany wypas bydła.
Na podstawie: natura2000.gdos.gov.pl
Wyjaśnij, dlaczego zaniechanie wypasu i koszenia łąk zagraża populacji ptaków
wodno-błotnych.
Dojrzały plemnik człowieka jest wysoce zróżnicowaną i jedną z najmniejszych komórek rozrodczych występujących
u ssaków.
22.1. (0–1)
Podaj, czy dojrzałe plemniki są komórkami zdolnymi do podziałów.
22.2. (0–1)
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń zaznaczając P – jeśli zdanie jest prawdziwe lub F – jeśli zdanie jest fałszywe.
1.
Wyróżniamy plemniki X i plemniki Y w zależności od zawartych w nich chromosomów płciowych.
P
F
2.
Dojrzały plemnik składa się z główki, wstawki, szyjki i witki.
P
F
3.
Główka plemnika zawiera jądro komórkowe 1n o skondensowanej chromatynie, niewielką ilość cytoplazmy oraz akrosom.
P
F
4.
Akrosom powstaje ze zlania się pęcherzyków aparatów Golgiego.
P
F
5.
Szyjka jest najkrótszą częścią plemnika.
P
F
Uwagi od BiologHelp: Ze względu na zgłoszenia dotyczące tego zadania wyjaśniam, że w budowie plemnika wyróżniamy szyjkę, choć nie jest ona zaznaczana we wszystkich opracowaniach. Wzmiankę o obecności szyjki znajdziemy np. w:
Główka plemnika zawiera jądro komórkowe (1n) o skondensowanej chromatynie. Wyjaśnij, dlaczego skondensowana
chromatyna w jądrach plemników sprawdza się lepiej podczas wędrówki plemników w drogach rodnych samicy od
chromatyny luźnej.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
W procesie wytwarzania moczu powstaje początkowo mocz pierwotny, który podlega wielu skomplikowanym przemianom,
mającym na celu m.in. jego zagęszczenie i powstanie finalnie moczu ostatecznego.
23.1. (0–1)
Wyjaśnij, jak zmieni się objętość moczu ostatecznego w przypadku niedoboru wazopresyny. Odpowiedź uzasadnij.
23.2. (0–1)
Wymień dwie różnice między moczem pierwotnym a ostatecznym w warunkach fizjologicznych.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
Zbieranie plonów z upraw prowadzi do wyjaławiania gleb, dlatego tak istotne jest ich
nawożenie. Zapotrzebowanie na składniki mineralne u roślin bada się, stosując w uprawie
pożywki pełne (zawierające wszystkie niezbędne dla rozwoju rośliny mikro- i makroelementy)
oraz pożywki lub roztwory, z których wyklucza się określone jony. Rośliny uprawia się
w doniczkach wypełnionych żwirem uprzednio wypłukanym w wodzie destylowanej
i wyprażonym. Połowa uprawianych roślin stanowi próbę kontrolną, a połowa – próbę
badawczą.
Na podstawie: H. Wiśniewski, Biologia, Warszawa 1995.
24.1. (0–1)
Wybierz i zaznacz wariant doświadczenia (A–D) umożliwiający wykazanie roli magnezu
we wzroście i rozwoju roślin.
Próba kontrolna
Próba badawcza
A.
woda destylowana
pożywka pełna
B.
pożywka pełna
pożywka bez źródła magnezu
C.
woda destylowana z dodatkiem źródła magnezu
pożywka pełna
D.
pożywka pełna
woda destylowana
24.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego w zbiorowiskach naturalnych, w przeciwieństwie do nienawożonych
pól uprawnych, zawartość fosforu w glebie utrzymuje się na względnie stałym poziomie.
W odpowiedzi uwzględnij porównanie tych dwóch rodzajów ekosystemów.
