Na rysunku przedstawiono zwierzęta należące do pajęczaków – jednej z gromad stawonogów.
Na podstawie: http://kesscience.wikidot.com/arachnids
Podaj jedną, widoczną na rysunku, cechę budowy morfologicznej przedstawionych
zwierząt, świadczącą o tym, że należą one do pajęczaków, a nie – do innej grupy
stawonogów.
Na rysunku przedstawiono gatunki należące do różnych grup stawonogów (skorupiaków,
owadów i pajęczaków).
Uwaga: Nie zachowano proporcji wielkości zwierząt.
Na podstawie: Biologia, pod red. A. Czubaja, Warszawa 1999.
10.1. (0–1)
Wypisz z rysunku oznaczenia literowe wszystkich gatunków stawonogów należących
do owadów.
10.2. (0–1)
Określ, który z gatunków stawonogów (A–F) przedstawionych na rysunku jest
pajęczakiem. Uzasadnij wybór, podając jedną charakterystyczną cechę budowy
pajęczaków widoczną na rysunku.
Pszczoła miodna (Apis mellifera) to gatunek owada błonkoskrzydłego z rodziny
pszczołowatych. Rój pszczeli składa się z: królowej–matki, robotnic oraz trutni. O tym, czy
z jaja rozwinie się królowa, czy – robotnica, decyduje pożywienie, jakie jest dostarczane larwie.
Królowa przez cały czas karmiona jest mleczkiem pszczelim, a młode larwy robotnic dostają
ten pokarm jedynie we wczesnym stadium rozwoju. Trutnie powstają z niezapłodnionych jaj,
a ich rola ogranicza się do zapłodnienia królowej. Od złożenia jaja do przejścia larwy w stadium
poczwarki, a następnie – w stadium imago mija ok. 20 dni, po których pszczoły robotnice
rozpoczynają zbieranie ziaren pyłku.
Na podstawie: https://www.medianauka.pl/pszczola-miodna
a)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy uzupełnij tabelę tak, aby prawidłowo przedstawiała przynależność systematyczną pszczoły miodnej (Apis mellifera).
Typ
Gromada
Rząd
błonkoskrzydłe
Rodzina
Rodzaj
Gatunek
b)
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące cyklu rozwojowego pszczoły miodnej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
W cyklu rozwojowym pszczół występuje rozwój złożony z przeobrażeniem niezupełnym.
P
F
2.
Trutnie są haploidalne, natomiast królowa i robotnice mają w komórkach ciała diploidalny zestaw chromosomów.
P
F
3.
O rozwoju królowej z larwy decyduje rodzaj pobieranego pokarmu.
Pszczoła miodna (Apis mellifera) to gatunek owada błonkoskrzydłego z rodziny
pszczołowatych. Rój pszczeli składa się z: królowej–matki, robotnic oraz trutni. O tym, czy
z jaja rozwinie się królowa, czy – robotnica, decyduje pożywienie, jakie jest dostarczane larwie.
Królowa przez cały czas karmiona jest mleczkiem pszczelim, a młode larwy robotnic dostają
ten pokarm jedynie we wczesnym stadium rozwoju. Trutnie powstają z niezapłodnionych jaj,
a ich rola ogranicza się do zapłodnienia królowej. Od złożenia jaja do przejścia larwy w stadium
poczwarki, a następnie – w stadium imago mija ok. 20 dni, po których pszczoły robotnice
rozpoczynają zbieranie ziaren pyłku.
Na podstawie: https://www.medianauka.pl/pszczola-miodna
Podaj nazwy tych elementów budowy pszczoły (tkanek lub narządów), dzięki którym
składniki odżywcze z układu pokarmowego dostarczane są do komórek ciała pszczoły:
następuje wymiana gazowa między komórkami ciała pszczoły a powietrzem atmosferycznym:
Zależność między mrówkami i mszycami jest jedną z bardziej interesujących interakcji
międzygatunkowych wśród bezkręgowców. Mszyce, należące do pluskwiaków, żerując
na roślinach przebijają tkanki roślinne i pobierają z floemu w bardzo dużych ilościach zawarty
w nim płyn. Nadmiar wody oraz różnych związków organicznych wydalają przez specjalne
otwory w postaci dużych kropli substancji, zwanej spadzią, bogatej w cukry, sole mineralne,
witaminy i niektóre aminokwasy. Spadź jest zbierana i zjadana przez dorosłe mrówki. Karmią
nią również swoje larwy (czerwie). Poczwarki mrówek nie pobierają pokarmu. Mrówki bronią
mszyc przed drapieżnikami, a także mogą przenosić nimfy i dorosłe osobniki mszyc na nowe
rośliny.
Na podstawie: http://www.wiz.pl/8,340.html; Piotr Ślipiński 2012-07-09 Cukier za ochronę;
http://www.gardeningknowhow.com/plant-problems/pests/insects/controlling-aphids-and-ants.htm
a)
Wybierz spośród A–D i zaznacz poprawne dokończenie zdania. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do informacji w tekście.
Zależność między mrówkami a mszycami to
drapieżnictwo.
komensalizm.
konkurencja.
mutualizm.
Uzasadnienie:
b)
Określ, które owady – mrówki czy mszyce – przechodzą rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do informacji w tekście.
Rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym przechodzą:
Oskórek stawonogów, zwłaszcza owadów i pajęczaków, jest zbudowany z dwóch warstw:
cienkiej warstwy zewnętrznej i znacznie grubszej warstwy wewnętrznej. W warstwie
zewnętrznej występują woski, lipoproteiny i polifenole, a w warstwie wewnętrznej – głównie
chityna i sklerotyna, która jest białkiem utwardzającym tę warstwę.
Określ, odwołując się do substancji budujących oskórek i ich właściwości, w jaki sposób
chroni on owady przed
Stawonogi i większość mięczaków to bezkręgowce wytwarzające szkielet zewnętrzny.
Wyjaśnij, odwołując się do budowy szkieletu, dlaczego u stawonogów występuje wzrost
skokowy, a mięczaki rosną w sposób ciągły aż do osiągnięcia stadium dojrzałości.
Turkuć podjadek (Gryllotalpa gryllotalpa) jest owadem z rzędu prostoskrzydłych. Ryje
w ziemi korytarze, którymi dociera do podziemnych części rośliny, będących jego głównym
pokarmem. Na rysunku przedstawiono stadia rozwojowe turkucia podjadka.
6.1. (0–2)
Wymień dwie, widoczne na rysunku, cechy budowy morfologicznej turkucia świadczące o tym, że należy on do owadów, a nie – do innej grupy stawonogów.
6.2. (0–1)
Określ, jaki rodzaj przeobrażenia występuje w rozwoju turkucia podjadka. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do tych cech jego larw, które są widoczne na rysunku.
6.3. (0–1)
Wykaż związek budowy pierwszej pary odnóży krocznych tego owada z trybem jego życia.
Wołek zbożowy to rozprzestrzeniony na całym świecie szkodnik, odżywiający się ziarnem
zbóż. Występuje głównie w magazynach zbóż lub produktów zbożowych, gdzie uszkadza
surowe ziarno, a także trwale je zanieczyszcza, np. kałem lub pozostałościami chitynowych
pancerzyków. Chrząszcze wołka zbożowego nie mają drugiej, błoniastej pary skrzydeł i nie
latają. Żyją ok. 6–9 miesięcy. Jedna samica składa w ziarnach dziennie ok. 150 jaj.
Po kilku – kilkunastu dniach wylęgają się larwy, z których każda żeruje w bielmie ziarniaka.
Larwa po czterech linieniach przekształca się w poczwarkę, a następnie – w imago, które
wydostaje się z ziarniaka na zewnątrz.
Dorosłe samce wydzielają feromon agregacyjny, dzięki któremu wszystkie osobniki tego
gatunku skupiają się w określonym miejscu.
Przypuszcza się, że mąka zawierająca chitynowe pozostałości szkodników może zawierać
również trujące substancje i ma właściwości rakotwórcze. Analiza wyciągu z ciał wołka
zbożowego wykazała obecność aż sześciu różnych alergenów.
Na podstawie: P. Olejarski, Wołek zbożowy - szkodnik zmagazynowanego ziarna, http://www.szkodniki.waw.pl/wolek-zbozowy-szkodnik-zmagazynowanego-ziarna.php
8.1. (0–1)
Na podstawie tekstu wymień z cyklu rozwojowego wołka zbożowego tylko te stadia, które bezpośrednio wyrządzają szkody w magazynowanym zbożu.
8.2. (0–1)
Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź A albo B, która jest poprawnym dokończeniem poniższego zdania, oraz jej poprawne uzasadnienie spośród odpowiedzi 1.–3.
W cyklu rozwojowym wołka zbożowego występuje przeobrażenie
A.
zupełne,
ponieważ jest w nim obecne
1.
stadium larwy.
2.
stadium poczwarki.
B.
niezupełne,
3.
postać imago.
8.3. (0–1)
Podaj, jakie znaczenie dla rozwoju populacji wołka zbożowego ma zdolność wydzielania feromonów agregacyjnych przez samce tego gatunku.
8.4. (0–1)
Przedstaw w tabeli systematykę wołka zbożowego: wpisz do każdej pustej komórki tabeli jedną nazwę rangi taksonomicznej wybranej z wymienionych.
W rozwoju owadów o przeobrażeniu zupełnym występuje seria stadiów larwalnych
oddzielonych od siebie kolejnymi linieniami. W czasie linienia po ostatnim stadium
larwalnym powstaje poczwarka, po czym następuje przeobrażenie w imago. Cały proces
rozwoju pozostaje pod kontrolą hormonalną, w której ważną funkcję pełnią m.in. hormon
juwenilny i ekdyzon. Hormon juwenilny podtrzymuje młodociane stadium larw i wpływa
na aktywność ekdyzonu. Przy względnie wysokim stężeniu hormonu juwenilnego linienie
stymulowane ekdyzonem skutkuje pojawieniem się kolejnych stadiów larwalnych. Jeżeli
jednak stężenie hormonu juwenilnego spadnie poniżej określonego poziomu, w wyniku
kolejnego linienia powstaje poczwarka. W stadium poczwarki hormon juwenilny nie jest
wydzielany.
Niektóre rośliny produkują substancje o działaniu zbliżonym do działania hormonów
owadów, np. igły cisa produkują substancję o aktywności podobnej do ekdyzonu.
Na podstawie: Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2012.
8.1. (0–1)
Określ, na podstawie tekstu, czym w rozwoju owada o przeobrażeniu zupełnym skutkuje spadek produkcji hormonu juwenilnego podczas ostatniego stadium larwalnego.
8.2. (0–1)
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla rośliny ma produkcja przez nią substancji o aktywności podobnej do ekdyzonu. W odpowiedzi uwzględnij działanie tych substancji na owady.
