Schemat przedstawia cykl rozwojowy paproci jednakozarodnikowej. Zaznacz na schemacie, w którym miejscu cyklu
zachodzi podział redukcyjny. Określ liczbę chromosomów postaci dominującej w cyklu rozwojowym.
Mioglobina jest białkiem występującym w mięśniach kręgowców. U ssaków nurkujących służy
jako magazyn tlenu: pozwala na pracę mięśni w warunkach chwilowego niedotlenienia całego
organizmu. Natomiast obecność mioglobiny w mięśniach pozostałych ssaków przede
wszystkim wpływa na efektywność dyfuzji tlenu z krwi do mięśni.
Na poniższym wykresie przedstawiono powinowactwo mioglobiny do tlenu oraz powinowactwo
hemoglobiny do tlenu w pięciu różnych pH.
Na podstawie: R.G. Garrett, C.M. Grisham, Biochemistry, University of Virginia 2010, s. 474;
J.M. Berg, J.L. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2009, s. 183–193.
10.1. (0–1)
Określ, jaki wpływ na dyfuzję tlenu z krwi do włókien mięśniowych ma mioglobina
występująca w cytozolu tych komórek. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do danych
przedstawionych na wykresie.
10.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby w poprawny sposób opisywało ono procesy
wymiany gazowej zachodzące w płucach człowieka. W każdym nawiasie podkreśl
właściwe określenie.
Podczas wymiany gazowej w płucach człowieka dyfuzja CO2 z krwi do pęcherzyków płucnych
jest przyczyną (wzrostu / spadku) pH krwi, a dzięki temu następuje (wzrost / spadek)
powinowactwa hemoglobiny do tlenu.
10.3. (0–1)
Uzupełnij poniższy schemat tak, aby poprawnie ilustrował drogę tlenu z powietrza
pęcherzykowego, aż do jego wykorzystania w procesie tlenowego oddychania
wewnątrzkomórkowego. Wpisz we właściwe miejsca wymienione poniżej nazwy.
Trzustka jest gruczołem, który pełni u człowieka jednocześnie funkcję wydzielania
wewnętrznego oraz zewnętrznego. Funkcja zewnątrzwydzielnicza polega na wytwarzaniu
enzymów trawiennych i na uwalnianiu ich do światła przewodu pokarmowego.
Na podstawie: K. Sembulingam, P. Sembulingam, Essentials of Medical Physiology, 2012;
P. Hoser, Fizjologia organizmów z elementami anatomii człowieka, Warszawa 2000.
11.1. (0–1)
Uzupełnij tabelę – wpisz nazwy enzymów trzustkowych i substratu w odpowiednie miejsca.
Nazwa enzymu
Trawiony składnik pokarmowy (substrat)
trypsyna
polisacharydy
zemulgowane tłuszcze
11.2. (0–1)
Podaj nazwę odcinka przewodu pokarmowego, do którego są wydzielane enzymy
trzustkowe.
11.3. (0–1)
Wykaż, że trzustka pełni funkcję gruczołu wydzielania wewnętrznego. W odpowiedzi
uwzględnij przykład substancji produkowanej przez ten narząd oraz sposób jej
wydzielania.
Poniżej przedstawiono schematycznie budowę organizmu owada, ze szczególnym wyróżnieniem układu oddechowego.
Specyficznymi organami wchodzącymi w skład układu oddechowego owadów są tchawki.
12.1. (0–1)
Zaznacz na powyższym rysunku tchawki (strzałka pełna) i przetchlinki (strzałka przerywana).
12.2. (0–1)
Wymień dwie funkcje, jakie pełnią tchawki w organizmie owadów.
12.3. (0–1)
Wymień jedną cechę, inną niż obecność tchawek, która świadczy o tym, że dany bezkręgowiec jest owadem.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
W żołądku człowieka wyróżnia się następujące części: wpustową, dno żołądka, trzon żołądka
i część odźwiernikową. Błona śluzowa wyściełająca żołądek jest silnie pofałdowana.
Występują w niej gruczoły wytwarzające pepsynogen oraz komórki okładzinowe wytwarzające
kwas solny. W części odźwiernikowej żołądka występują liczne gruczoły wytwarzające śluz.
Mieszanie się masy pokarmowej w żołądku, w wyniku skurczów perystaltycznych, jest
procesem stosunkowo powolnym. Na rysunku przedstawiono żołądek i dwunastnicę człowieka
oraz gruczoły związane z tym odcinkiem jelita.
Na podstawie: https://schoolworkhelper.net
12.1. (0–1)
Uzupełnij tabelę – podaj nazwy narządów oznaczonych na rysunku literami X i Y oraz
określ znaczenie tych narządów dla trawienia tłuszczów.
Struktura
Nazwa narządu
Znaczenie narządu
X
Y
12.2. (0–1)
Podaj dwie funkcje, które pełni w żołądku kwas solny.
12.3. (0–1)
Oceń, które informacje dotyczące żołądka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest
prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Mięśniówka żołądka jest zbudowana z mięśni gładkich.
P
F
2.
Rozciąganie ścian żołądka przez pokarm trafiający do niego jest czynnikiem stymulującym skurcze mięśniówki żołądka.
P
F
3.
Skurcze odźwiernika zapobiegają cofaniu się treści żołądkowej do przełyku.
Współcześnie stosuje się dwie podstawowe metody wykrywania zakażeń HIV. Rutynowe
badanie polega na wykrywaniu przeciwciał anty-HIV w surowicy pacjenta. W przypadku tej metody czułość badania, czyli prawdopodobieństwo otrzymania wyniku dodatniego u osoby
chorej, tzn. wykrycia zakażenia, wynosi 100%, ale wynik dodatni otrzymuje się także dla 0,5% zdrowych osób – specyficzność wynosi 99,5%. Dlatego postawienie diagnozy zakażenia HIV wymaga potwierdzenia dodatkowym badaniem za pomocą metody PCR, wykrywającym gen odwrotnej transkryptazy wbudowany w genom gospodarza. Ta metoda jest teoretycznie
bezbłędna pod warunkiem utrzymywania wysokich standardów pracy laboratoryjnej.
Odpowiednie próby kontrolne służą sprawdzeniu, czy:
polimeraza DNA nie utraciła aktywności podczas przechowywania (kontrola pozytywna),
wszystkie odczynniki są wolne od wirusowego materiału genetycznego (kontrola negatywna).
Dla trzech pacjentów uzyskano dodatni wynik testu na obecność przeciwciał anty-HIV. Z tego powodu lekarz zlecił dodatkowe badanie z wykorzystaniem metody PCR, którego wyniki
podsumowano w poniższej tabeli.
Próba
badawcza
kontrolna pozytywna
kontrolna negatywna
Pacjent 1.
–
+
–
Pacjent 2.
+
+
+
Pacjent 3.
+
+
–
Na podstawie: GenBank sekwencja nr KR861191.1;
M. Fearon, The Laboratory Diagnosis of HIV Infections, „Can J Dis Med Microbiol” 16, 2005, s. 26–30;
D.S Boyle i inni, Rapid Detection of HIV-1 Proviral DNA for Early Infant Diagnosis Using Recombinase
Polymerase Amplification, „mBio” 4, 2013, e00135–13;
S. Koblavi-Dème i inni, Sensitivity and Specificity of Human Immunodeficiency Virus Rapid Serologic Assays
and Testing Algorithms in an Antenatal Clinic in Abidjan, Ivory Coast, „J Clin Microbiol” 39, 2001, s. 1808–1812.
14.1. (0–2)
Zaprojektuj doświadczenie PCR wykrywające DNA HIV wbudowane w genom gospodarza.
Dla każdej z prób – badawczej, kontrolnej pozytywnej i kontrolnej negatywnej – wybierz
wszystkie właściwe składniki mieszaniny reakcyjnej. Wpisz w tabelę znak „+”, jeśli składnik
należy dodać do próby, albo znak „–”, jeśli ten składnik należy pominąć.
Próba
badawcza
kontrolna pozytywna
kontrolna negatywna
DNA genomowy wyizolowany
od pacjenta
DNA genomowy wyizolowany
z linii komórkowej zakażonej HIV
para specyficznych starterów
bufor zapewniający optymalne pH
i stężenie jonów Mg2+
termostabilna polimeraza DNA
mieszanina deoksyrybonukleotydów
14.2. (0–1)
Wybierz spośród A–D i zaznacz prawidłowe sekwencje starterów polF1 i polR1,
wykorzystywanych w teście diagnostycznym HIV, przyłączających się do zaznaczonych
fragmentów poniższej sekwencji genu odwrotnej transkryptazy wirusa HIV,
wbudowanej w genom gospodarza.
Przed zabiegiem chirurgicznym pacjentowi wykonano testy na nosicielstwo wirusa HIV
wykrywające przeciwciała anty-HIV. Wynik wyszedł dodatni. Pacjent nie znajduje się w żadnej
z grup ryzyka zakażenia HIV. Według oficjalnych danych częstość występowania zakażenia
HIV w Polsce wynosi ok. 40 osób na 100 tys.
Oblicz prawdopodobieństwo, że pacjent jest zakażony HIV, z uwzględnieniem czułości
i specyficzności testu na przeciwciała anty-HIV. Zapisz obliczenia w wyznaczonych
miejscach 1.–3.
Oczekiwana liczba osób zakażonych HIV, u których wynik testu na przeciwciała anty-HIV będzie dodatni, wśród 100 tys. losowo przebadanych osób:
Oczekiwana liczba osób zdrowych (niezakażonych), u których wynik testu na przeciwciała anty-HIV będzie dodatni, wśród 100 tys. losowo przebadanych osób:
Prawdopodobieństwo, że pacjent z dodatnim wynikiem testu na przeciwciała anty-HIV jest zakażony HIV:
14.4. (0–1)
Oceń, czy poniższe interpretacje przedstawionych wyników badań trojga pacjentów są
prawidłowe. Zaznacz T (tak), jeśli interpretacja jest prawidłowa, albo N (nie) – jeśli jest
nieprawidłowa.
1.
U pacjenta 1. wynik testu na przeciwciała anty-HIV był fałszywie dodatni, o czym świadczy wykluczenie zakażenia na podstawie wyników PCR.
T
N
2.
Wyniki testu PCR dla pacjenta 2. są niewiarygodne ze względu na dodatni wynik w próbie kontrolnej negatywnej – należy powtórzyć badanie.
T
N
3.
Dodatkowe badanie techniką PCR potwierdziło podejrzenie, że pacjent 3. jest zakażony HIV.
T
N
14.5. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego testy wykrywające przeciwciała anty-HIV nie nadają się
do diagnostyki zakażeń HIV u noworodków i niemowląt urodzonych przez matki
zakażone HIV. W odpowiedzi uwzględnij spodziewany wynik testu oraz funkcjonowanie
układu odpornościowego matki.
14.6. (0–1)
Oceń, czy poniższe osoby znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka zakażenia HIV.
Zaznacz T (tak), jeśli się w niej znajdują, albo N (nie) – jeśli w niej się nie znajdują.
1.
Osoby przebywające w jednym pomieszczeniu z osobami zakażonymi HIV, np. w pracy lub szkole.
T
N
2.
Osoby narażone na częste ukąszenia komarów i innych owadów odżywiających się krwią.
T
N
3.
Sąsiedzi osób zakażonych HIV, mieszkający w tym samym domu wielorodzinnym.
Przez długi czas uważano, że walenie (Cetacea) – wodne ssaki, do których zaliczamy m.in.
delfina butlonosego i płetwala błękitnego – są spokrewnione z lądowymi ssakami drapieżnymi.
Jednak już w latach 70. ubiegłego wieku odkryto skamieniałość wymarłego ssaka Indohyusindirae, którego czaszka zawierała struktury występujące współcześnie jedynie u waleni,
natomiast szkielet pozaczaszkowy wskazywał na pokrewieństwo z parzystokopytnymi. Ten
ssak prawdopodobnie prowadził wodno-lądowy tryb życia. Badania molekularne potwierdziły,
że walenie wywodzą się spośród parzystokopytnych, a ich najbliższymi żyjącymi krewnymi
są przedstawiciele monofiletycznej rodziny hipopotamowatych – hipopotamy nilowy
i karłowaty. Dalszymi krewnymi są inne parzystokopytne, np. kozica, a jeszcze dalszymi − ssaki nieparzystokopytne, np. koń Przewalskiego.
16.1. (0–1)
Na podstawie tekstu określ pokrewieństwo ewolucyjne między wymienionymi
zwierzętami – narysuj brakujące gałęzie drzewa filogenetycznego tak, aby drzewo
odzwierciedlało w poprawny sposób to pokrewieństwo.
16.2. (0–1)
Spośród A–D wybierz i zaznacz cechę, która występuje u wszystkich ssaków i wyłącznie
u nich.
Włosy obecne przynajmniej w trakcie życia płodowego.
Mutacja genowa może być mutacją punktową, ale może też polegać na podstawieniu,
wstawieniu bądź wycięciu większego odcinka DNA.
Na schemacie strzałkami oznaczono podstawienia nukleotydowe w łańcuchu DNA.
18.1. (0–1)
Uzupełnij schemat – wpisz w wyznaczone kropkami miejsca symbole trzech
pozostałych nukleotydów w taki sposób, aby schemat prawidłowo ilustrował
transwersje – podstawienia nukleotydu purynowego na pirymidynowy i odwrotnie.
18.2. (0–1)
Określ, która z mutacji – insercja pojedynczego nukleotydu czy podstawienie – może
spowodować zmianę ramki odczytu w sekwencji kodującej białko. Odpowiedź
uzasadnij.
18.3. (0–1)
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące mutacji są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Konsekwencją mutacji genowej w pierwszej pozycji kodonu jest zwykle zmiana struktury pierwszorzędowej białka kodowanego przez ten gen.
P
F
2.
U roślin okrytozalążkowych rozmnażających się generatywnie mutacje somatyczne mogą być przekazywane potomstwu.
P
F
3.
Aneuploidie polegają na utracie lub występowaniu dodatkowych pojedynczych chromosomów.
Na schemacie przedstawiono, w uproszczony sposób, syntezę pewnego peptydu.
Na podstawie: https://en.wikipedia.org/wiki/Ribosomal_pause#/media/File:Peptide_syn.png
18.1. (0–1)
Uzupełnij powyższy schemat.
Wpisz w puste prostokąty odpowiednie oznaczenia (3ʹ lub 5ʹ) obu końców nici cząsteczki mRNA.
Dorysuj do linii grot strzałki wskazującej kierunek odczytu informacji genetycznej.
18.2. (0–1)
Zapisz kodon, oznaczony na schemacie literami XYZ, kodujący metioninę
rozpoczynającą ten peptyd, oraz podaj nazwę aminokwasu oznaczonego na schemacie
literą α, który jako kolejny zostanie dołączony do syntezowanego peptydu.
Kodon XYZ:
Aminokwas α:
18.3. (0–1)
Określ, z ilu aminokwasów będzie ostatecznie zbudowany ten peptyd, jeżeli po translacji
metionina zostanie odcięta.
Liczba aminokwasów budujących peptyd:
18.4. (0–1)
We fragmencie DNA, w którym jest zapisana sekwencja aminokwasowa przedstawionego
peptydu, doszło w nici kodującej do podstawienia adeniny na guaninę w trzeciej pozycji kodonu
kodującego lizynę.
Określ skutek tej mutacji na poziomie sekwencji aminokwasowej peptydu.
