Na rysunku przedstawiono powstawanie zarodników u muchomora należącego do grzybów
kapeluszowych.
Na podstawie: M. Podbielkowska, Z. Podbielkowski, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1991.
a)
Przyporządkuj wymienionym poniżej procesom litery, którymi te procesy oznaczone są na rysunku.
Mejoza:
Kariogamia jąder sprzężonych:
b)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis dotyczący cyklu rozwojowego muchomora. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
W cyklu życiowym muchomora dominuje faza (haploidalna / diploidalna / jąder sprzężonych).
Mejoza zachodzi w komórkach tworzących warstwę (na powierzchni blaszek owocnika / na górnej powierzchni kapelusza owocnika / u podstawy owocnika). W wyniku tego procesu
powstają zarodniki (konidialne / podstawkowe / workowe).
Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik, który informuje o tym, jak gwałtownie i na jak długo
po spożyciu danego produktu wzrasta stężenie glukozy we krwi. Pokarmy o takiej samej
zawartości węglowodanów mogą mieć różny wpływ na poziom cukru we krwi (glikemię).
Spożywanie produktów o wysokim IG początkowo skutkuje szybkim wzrostem stężenia
glukozy we krwi, ale potem ten poziom gwałtownie spada. Po spożyciu produktów o niskim
IG następuje powolny wzrost stężenia glukozy we krwi, a następnie – powolny spadek jej stężenia we krwi.
a)
Określ, po spożyciu którego z produktów – o wysokim IG czy o niskim IG – szybciej wystąpi uczucie głodu. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając mechanizm pobudzania ośrodków głodu i sytości.
b)
Wybierz spośród A–D i zaznacz nazwę hormonu, który przyśpiesza wychwytywanie glukozy obecnej we krwi przez komórki mięśni poprzecznie prążkowanych.
Witamina D3 (cholekalcyferol) w organizmie człowieka jest wytwarzana w skórze
z 7-dehydrocholesterolu pod wpływem promieniowania ultrafioletowego B (UVB) o długości
fali 290–315 nm. Ten proces zazwyczaj nie pokrywa zapotrzebowania organizmu na tę
witaminę, dlatego też ważnym jej źródłem jest pokarm.
Cholekalcyferol jest nieaktywny i wymaga hydroksylacji na 1. i 25. atomie węgla, co prowadzi
do powstania aktywnej formy witaminy D3 – kalcytriolu. Pierwszy etap jej aktywacji zachodzi
w hepatocytach, natomiast drugi – w nerkach, pod wpływem parathormonu.
Kontrola metabolizmu witaminy D3 następuje głównie w nerkach, gdzie niskie stężenia wapnia
i fosforu oraz wysokie stężenie parathormonu (PTH) w surowicy pobudzają syntezę
kalcytriolu. Aktywna witamina D3 odgrywa ważną rolę m.in. w procesach wchłaniania wapnia
z przewodu pokarmowego.
Na podstawie: R. Bednarski, R. Donderski, J. Manitius, Rola witaminy D3 w patogenezie nadciśnienia
tętniczego, „Polski Merkuriusz Lekarski”, 136/2007.
12.1. (0–1)
Na podstawie tekstu oceń, czy poniższe informacje dotyczące witaminy D3 są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Pierwszy etap hydroksylacji cholekalcyferolu zachodzi w wątrobie.
P
F
2.
Bezpośrednim substratem do wytwarzania aktywnej witaminy D3 (kalcytriolu) w skórze człowieka jest 7-dehydrocholesterol.
P
F
3.
Niskie stężenie parathormonu we krwi pobudza syntezę aktywnej formy witaminy D3.
P
F
12.2. (0–1)
Na podstawie tekstu określ, jaki wpływ na gospodarkę wapniową organizmu będzie miało
obniżenie tempa hydroksylacji cholekalcyferolu w nerkach. Odpowiedź uzasadnij,
uwzględniając funkcję tej witaminy w organizmie człowieka.
12.3. (0–1)
Spośród wymienionych poniżej nazw pokarmów wybierz i podkreśl nazwy wszystkich
będących bogatym źródłem witaminy D3.
Wyróżnia się trzy rodzaje włosowatych naczyń krwionośnych: naczynia o ścianie ciągłej,
naczynia o ścianie okienkowej oraz naczynia o ścianie nieciągłej (zatokowe). Ich opisy
przedstawiono poniżej.
W naczyniach o ścianie ciągłej występują: pozbawiony przerw śródbłonek mający zwartą organizację komórek oraz otaczająca go ciągła błona podstawna.
Naczynia o ścianie okienkowej mają komórki śródbłonka, w których cytoplazmie znajdują się liczne, regularnie rozmieszczone cieńsze warstwy − okienka, które w większości są przesłonięte białkową błoną. Są to rejony o zwiększonej przepuszczalności. Ich błona podstawna, otaczająca śródbłonek, jest ciągła.
Naczynia o ścianie nieciągłej, tzw. naczynia zatokowe, cechuje nieciągłość śródbłonka – w jego strukturze pomiędzy rozsuniętymi komórkami tworzą się luki. Błona podstawna jest nieciągła lub jej brakuje.
Transport substancji drobnocząsteczkowych przez błonę komórkową odbywa się za pomocą
określonych transporterów.
Na podstawie: P. Trojan, M. Janik, M. Przybyło, Śródbłonek – niedoceniany organ. 1. Budowa i rola
w procesach fizjologicznych, „Kosmos”,4/63, 2014;
T. Cichocki, J A. Litwin, J. Mirecka, Kompendium histologii. Podręcznik dla studentów nauk medycznych
i przyrodniczych, Kraków 2002.
Wykaż związek między występowaniem naczyń włosowatych o ścianie okienkowej
w kłębuszkach nerkowych a zachodzącym w nich procesem filtracji krwi.
Podwyższenie temperatury krwi dopływającej do ośrodka termoregulacji w podwzgórzu
skutkuje uruchomieniem mechanizmów zwiększających utratę ciepła z organizmu człowieka,
m.in. przez pogłębienie i przyśpieszenie oddechów oraz zwiększenie pojemności minutowej
serca, a więc skróceniem czasu, w którym serce przepompowuje całą objętość krwi znajdującą
się w układzie krwionośnym.
Wykaż związek między zwiększoną utratą ciepła z organizmu człowieka przez układ
oddechowy
Salamandra plamista (Salamandra salamandra) jest płazem, który w odróżnieniu od żab
i traszek, nie składa jaj do wody. Gody, podczas których samiec przekazuje samicy
spermatofor, czyli pakiet plemników, odbywają się późnym latem na lądzie. Pod koniec wiosny
następnego roku samica wyszukuje na brzegach strumieni lub stawów płytkie zatoczki i rodzi
larwy wprost do wody. Larwy opuszczające ciało samicy mają ok. 3 cm długości i są
przystosowane do życia w wodzie. W odróżnieniu od kijanek żab, wyposażone są w dwie pary
w pełni rozwiniętych kończyn.
U niektórych podgatunków salamandry plamistej, występujących w wysokich górach,
np. na Półwyspie Iberyjskim, samice nie rodzą larw, ale młode osobniki już po przeobrażeniu.
Na rysunku przedstawiono salamandrę plamistą i jej larwę.
Uwaga: Nie zachowano proporcji wielkości tych zwierząt.
Na podstawie: A. Pawłowski, Salamandra, Biuletyn PTOP Salamandra, II/1995 (3);
V. Lanka, Z. Vit, Płazy i gady. Leksykon przyrody, Warszawa 1980.
a)
Na podstawie rysunku i własnej wiedzy wymień dwie cechy budowy zewnętrznej dorosłych salamander, które pozwalają odróżnić je od gadów.
b)
Uzupełnij poniższe zdania opisujące rozwój i rozmnażanie salamandry tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Rozwój salamandry jest (prosty / złożony). Zapłodnienie jest (zewnętrzne / wewnętrzne).
Salamandra jest płazem (jajorodnym / jajożyworodnym).
c)
Wymień dwie, widoczne na rysunku, cechy budowy larwy salamandry będące przystosowaniem do życia w wodzie.
Przyjmowanie pokarmów i gospodarka zasobami energetycznymi pozostają pod kontrolą
układu nerwowego i hormonalnego. Szczególne znaczenie mają tu dwa antagonistycznie
działające ośrodki pokarmowe: ośrodek głodu i ośrodek sytości zlokalizowane w podwzgórzu
– części mózgowia. Na czynności ośrodków głodu i sytości wpływa wiele różnych sygnałów,
m.in. obniżenie poziomu glukozy we krwi pobudza ośrodek głodu, a wzrost poziomu glukozy
we krwi pobudza ośrodek sytości.
Na schemacie przedstawiono powiązania między niektórymi narządami człowieka. Linią
przerywaną zaznaczono działanie hormonów, a linią ciągłą – bezpośredni wpływ układu
nerwowego.
Na podstawie: L.A. Frohman, L.L. Bernardis, Effect of hypothalamic stimulation on plasma glucose, insulin,
and glucagon levels, „American Journal of Physiology”, t. 221, 1971.
13.1. (0–1)
Podaj nazwę narządu oznaczonego na schemacie literą X.
13.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego podczas stresu nie odczuwa
się głodu.
13.3. (0–1)
Wybierz spośród A–D i zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.
Pszczoła miodna (Apis mellifera) to gatunek owada błonkoskrzydłego z rodziny
pszczołowatych. Rój pszczeli składa się z: królowej–matki, robotnic oraz trutni. O tym, czy
z jaja rozwinie się królowa, czy – robotnica, decyduje pożywienie, jakie jest dostarczane larwie.
Królowa przez cały czas karmiona jest mleczkiem pszczelim, a młode larwy robotnic dostają
ten pokarm jedynie we wczesnym stadium rozwoju. Trutnie powstają z niezapłodnionych jaj,
a ich rola ogranicza się do zapłodnienia królowej. Od złożenia jaja do przejścia larwy w stadium
poczwarki, a następnie – w stadium imago mija ok. 20 dni, po których pszczoły robotnice
rozpoczynają zbieranie ziaren pyłku.
Na podstawie: https://www.medianauka.pl/pszczola-miodna
a)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy uzupełnij tabelę tak, aby prawidłowo przedstawiała przynależność systematyczną pszczoły miodnej (Apis mellifera).
Typ
Gromada
Rząd
błonkoskrzydłe
Rodzina
Rodzaj
Gatunek
b)
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące cyklu rozwojowego pszczoły miodnej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
W cyklu rozwojowym pszczół występuje rozwój złożony z przeobrażeniem niezupełnym.
P
F
2.
Trutnie są haploidalne, natomiast królowa i robotnice mają w komórkach ciała diploidalny zestaw chromosomów.
P
F
3.
O rozwoju królowej z larwy decyduje rodzaj pobieranego pokarmu.
Na schemacie przedstawiono budowę cząsteczki przeciwciała – immunoglobuliny klasy IgG.
Ta cząsteczka składa się z połączonych mostkami disiarczkowymi czterech łańcuchów
polipeptydowych:
dwóch takich samych łańcuchów ciężkich
dwóch takich samych łańcuchów lekkich.
Część fragmentu Fab oznaczona na schemacie literą V charakteryzuje się wysoką zmiennością
struktury – każdy rodzaj przeciwciała ma w tym obszarze inną strukturę przestrzenną, natomiast
fragment Fc jest stały, czyli taki sam dla wszystkich przeciwciał w danej klasie.
Na podstawie: J. Gołąb, M. Jakóbisiak, W. Lasek, Immunologia, Warszawa 2002.
14.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy określ rolę fragmentu Fab
i rolę fragmentu Fc tego przeciwciała. Wybierz odpowiedź spośród 1.–3. i wpisz
w wyznaczone miejsce.
Fragment Fab ...............
Fragment Fc .................
1. wiąże się specyficznie z określonymi antygenami. 2. łączy się z łańcuchami lekkimi innych przeciwciał. 3. przyłącza się do receptorów w błonie komórkowej komórek efektorowych układu odpornościowego.
14.2. (0–1)
Podaj liczbę mostków disiarczkowych, które stabilizują 4-rzędową strukturę
przedstawionej immunoglobuliny.
14.3. (0–1)
Zaznacz poprawne dokończenie zdania – wybierz odpowiedź spośród A–B oraz
odpowiedź spośród 1.–4.
