Przeprowadzono doświadczenie w dwóch wariantach (zestaw I i zestaw II) zilustrowanych
na poniższych rysunkach. Do probówek nalano kolejno: w zestawie I – wody, w zestawie II - 0,1% roztworu NaCl. Poziom cieczy w każdej probówce znajdował się 1 cm poniżej wylotu
probówki. Do każdej probówki włożono po jednym liściu tej samej rośliny o zbliżonej
wielkości i dodano kilka kropli oliwy, aby utworzyła ona warstwę na powierzchni wody.
Po trzech dniach zaobserwowano: w zestawie I – obniżenie poziomu cieczy w probówce,
a w zestawie II – spadek turgoru liścia umieszczonego w probówce.
a)
Sformułuj problem badawczy tego doświadczenia.
b)
Wyjaśnij przyczynę zmian obserwowanych w zestawie II.
W poniższych zdaniach opisano wybrane narządy układu oddechowego człowieka.
Narząd ten składa się z dziewięciu chrząstek połączonych ze sobą za pomocą stawów,
więzadeł i mięśni. Największa z nich u mężczyzn tworzy wyniosłość wyczuwalną przez
skórę.
Długość tego narządu wynosi około 12 cm, składa się on z kilkunastu chrząstek
o podkowiastym kształcie, zawiera nabłonek migawkowy, biorący udział w oczyszczaniu
powietrza.
Ten odcinek dróg oddechowych pełni funkcje oczyszczania, ogrzewania i nawilżania
powietrza.
Jest wspólnym odcinkiem drogi oddechowej i pokarmowej, zbudowanym z licznych
mięśni i błony śluzowej.
Do nazwy każdego z wymienionych poniżej narządów przyporządkuj jego opis wybrany spośród A–D.
Pszczoły miodne tworzą społeczeństwa, które składają się z królowej matki i robotnic,
natomiast samce (trutnie) występują rzadko. Królowa jest większa od robotnic, ma duży
odwłok, zredukowane narządy gębowe, oczy i czułki mniejsze niż robotnice. Robotnice mają
zredukowane gonady. O tym, czy samica będzie robotnicą czy matką roju, decyduje dieta
we wczesnej fazie larwalnej. Larwy karmione tzw. mleczkiem królewskim przekształcają się
w królowe, a te, które go nie dostawały, stają się robotnicami. Raz w życiu, podczas lotu
godowego, królowa zostaje zaplemniona przez kilka trutni. Przechowuje ich nasienie
w zbiorniczku nasiennym i reguluje proces zapłodnienia. Składa dwa rodzaje jaj: zapłodnione
(z których rozwiną się samice) i niezapłodnione (z których powstaną trutnie).
a)
Zaznacz rodzaj zmienności opisanej na przykładzie samic pszczoły miodnej.
środowiskowa
rekombinacyjna
mutacyjna
b)
W poniższym zdaniu podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie, tak aby zdanie było prawdziwe.
Trutnie powstają w wyniku procesu (partenogenezy / poliembrionii) i są (haploidalne /
diploidalne).
c)
Wyjaśnij, dlaczego trutnie, pomimo że są potomstwem jednej królowej, nie są identyczne genetycznie.
Powinowactwo hemoglobiny do tlenu zależy od pH osocza (wzrostu lub spadku stężenia
jonów wodorowych). Na kwasowość osocza wpływa m.in. dysocjacja kwasu węglowego,
który powstaje z CO2 i wody pod wpływem enzymu anhydrazy węglanowej i dysocjuje
na aniony wodorowęglanowe i protony. Około 70–75% CO2 jest transportowanych w osoczu
w postaci HCO3 ̅ (jonu wodorowęglanowego).
Na wykresie przedstawiono krzywe wysycenia hemoglobiny tlenem przy różnym pH osocza
krwi człowieka.
13.1. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis zależności przedstawionej na wykresie. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
W sytuacji obniżenia się pH osocza krwi (zwiększa się / zmniejsza się) powinowactwo
hemoglobiny do tlenu, co powoduje, że tlen przyłączony do hemoglobiny jest
(łatwiej / trudniej) odłączany od jej cząsteczki.
13.2. (0–1)
Wyjaśnij znaczenie przedstawionych właściwości hemoglobiny (zmiany jej powinowactwa do tlenu) dla wymiany gazowej w tkankach, w których zachodzi intensywne oddychanie tlenowe. W odpowiedzi uwzględnij procesy zachodzące w tych tkankach.
13.3. (0–1)
Podaj inną niż jon wodorowęglanowy postać, w której jest transportowany CO2 we krwi człowieka.
W cyklu życiowym roślin nagozalążkowych występuje stadium gametofitu. Na rysunku
przedstawiono przekrój przez zalążek sosny. W opisie zalążka nie uwzględniono wszystkich
jego elementów.
Na podstawie rysunku i własnej wiedzy oceń, czy poniższe zdania opisujące gametofit sosny są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Wielokomórkowy, haploidalny gametofit żeński rozwija się w zalążku.
P
F
2.
W gametoficie żeńskim rodnie wykształcają się na biegunie od strony okienka.
P
F
3.
Gametofit żeński ma postać tzw. bielma wtórnego, będącego tkanką odżywczą dla rozwijającego się zarodka.
Na schemacie cyframi 1–5 oznaczono kolejne etapy przemieszczania się pobranego tlenu
do komórek ciała człowieka.
Uzupełnij zdania I–IV: w wyznaczone miejsca wpisz określenia wybrane z poniższych. Niektóre określenia mogą być użyte więcej niż jeden raz.
dyfuzja wdech transport
I. W pierwszym etapie (1) odbywa się i do płuc dociera powietrze zawierające więcej tlenu niż powietrze pęcherzykowe w płucach.
II. Następnie (2) zachodzi tlenu z pęcherzyków płucnych do naczyń włosowatych.
III. W dalszych etapach (3, 4) odbywa się tlenu w kierunku komórek ciała.
IV. Ostatnim etapem (5) jest tlenu z naczyń włosowatych do komórek ciała.
Na rysunkach przedstawiono mechanizm transportu dwutlenku węgla z tkanek do płuc.
13.1. (0–1)
Na podstawie analizy rysunku dokończ opis (1.–3.) drogi dwutlenku węgla z tkanek organizmu do osocza krwi – odnieś się do procesów oznaczonych na rysunku cyframi 2 i 3.
Dwutlenek węgla wytworzony przez komórki tkanki dyfunduje do naczynia krwionośnego i wnika do erytrocytu.
13.2. (0–1)
Na podstawie analizy rysunku podaj inny, niż oznaczony cyframi 2 i 3, sposób transportu dwutlenku węgla z tkanek do płuc.
13.3. (0–1)
Podaj nazwy dwóch struktur widocznych na rysunkach i zbudowanych z nabłonka jednowarstwowego płaskiego oraz określ znaczenie tej wspólnej cechy ich budowy dla wymiany gazowej w organizmie.
Dwie grupy uczniów przygotowały takie same zestawy doświadczalne w celu sprawdzenia,
od czego zależy aktywność enzymu rozkładającego skrobię, występującego w ślinie. W pięciu
probówkach uczniowie umieścili po 1 ml roztworu wodnego o określonym pH (4–8).
Następnie do każdej probówki dodali 1 ml rozcieńczonego kleiku przygotowanego ze skrobi
ziemniaczanej, do którego dosypali odrobinę soli kuchennej (NaCl). Pierwsza grupa umieściła
probówki w łaźni wodnej o temperaturze 30°C, natomiast druga – w łaźni o temperaturze
37°C. Do każdej probówki uczniowie dodali po 1 ml świeżej śliny, wymieszali zawartość
i następnie, w odstępach jednominutowych, pobierali z mieszaniny w każdej probówce
po jednej kropli roztworu i sprawdzali, czy cała skrobia została już rozłożona. Wyniki zebrali
w tabeli.
pH roztworu
Czas rozkładu skrobi [min]
temperatura 30°C
temperatura 37°C
4
18
14
5
14
9
6
8
4
7
6
3
8
7
4
14.1. (0–1)
Podaj nazwę enzymu znajdującego się w ślinie, który rozkłada skrobię.
14.2. (0–1)
Na podstawie wyników doświadczenia sformułuj wniosek dotyczący optimum działania badanego enzymu.
14.3. (0–1)
Określ, w jaki sposób uczniowie mogli sprawdzić podczas doświadczenia, czy cała skrobia została już rozłożona. Uwzględnij nazwę użytego odczynnika oraz efekt jego działania.
