Mszyce są owadami, które wysysają sok z łyka roślin. Te soki zawierają dużo wody i cukrów,
a mało innych substancji odżywczych. Dlatego mszyce wydalają nadmiar wody z cukrami
(tzw. spadź), które są chętnie spijane przez mrówki. Mrówki te zapewniają mszycom ochronę
przed ich naturalnymi wrogami – biedronkami.
Ze względu na możliwość wykorzystania biedronki do walki z mszycami sprowadzono do Europy
biedronkę azjatycką, która zjada więcej mszyc niż nasza rodzima biedronka siedmiokropka.
Biedronka azjatycka żywi się nie tylko mszycami, lecz także larwami innych biedronek.
Na podstawie przedstawionych informacji określ i wpisz w tabelę nazwy trzech różnych
antagonistycznych zależności międzygatunkowych oraz podaj przykłady tych zależności.
Podczas fazy fotosyntezy zależnej od światła ATP powstaje na drodze fosforylacji.
Na schemacie A przedstawiono fosforylację, której towarzyszy cykliczny transport elektronów,
a na schemacie B – fosforylację, której towarzyszy niecykliczny transport elektronów.
Na podstawie: http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iv/photosynthesis/photophosphorylation.php
2.1. (0–2)
Na podstawie schematów uzupełnij tabelę, w której porównasz oba typy fosforylacji
i transportu elektronów zachodzące podczas fotosyntezy.
Proces na schemacie A
Proces na schemacie B
Fotosystemy, które uczestniczą w tych procesach
Fotoliza wody (zachodzi / nie zachodzi)
Wszystkie produkty
2.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego do zajścia fotosyntezy konieczny jest niecykliczny transport
elektronów, a niewystarczający jest sam transport cykliczny. W odpowiedzi uwzględnij
produkty fazy zależnej od światła i ich znaczenie w procesie fotosyntezy.
2.3. (0–1)
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące fazy fotosyntezy zależnej od światła są
prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Przenośniki elektronów występują w stromie chloroplastu, natomiast barwniki tworzące fotosystemy – w tylakoidach gran.
P
F
2.
W centrum reakcji fotosystemów znajdują się cząsteczki chlorofilu, z których są wybijane elektrony.
P
F
3.
W tylakoidy gran wbudowana jest syntaza ATP, która przenosi protony do wnętrza tylakoidu.
Fitochrom – niebieskozielone białko – występuje w liściach roślin i jest fotoreceptorem
uczestniczącym w wielu reakcjach fizjologicznych wywoływanych przez światło,
np. w reakcjach fotoperiodycznych. Kwitnienie roślin krótkiego dnia (RKD) i roślin długiego
dnia (RDD) jest związane z działaniem aktywnej formy fitochromu.
Na schemacie przedstawiono mechanizm powstawania dwóch form fitochromu.
Na podstawie: E. Solomon, L. Berg, D. Martin, Biology, Belmont 2008.
3.1. (0–1)
Na podstawie schematu oceń, czy poniższe informacje dotyczące fitochromu
są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Przekształcanie się form fitochromu pod wpływem światła jest związane ze zmianą struktury przestrzennej jego cząsteczki.
P
F
2.
W ciemności forma aktywna fitochromu (P730) jest mniej stabilna niż nieaktywna forma (P660).
P
F
3.
Daleka czerwień powoduje przekształcenie formy aktywnej (P730) w formę nieaktywną (P660).
P
F
3.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji uzupełnij tabelę dotyczącą zakwitania roślin
krótkiego dnia (RKD).
Czas trwania dnia i nocy
Stężenie fitochromu P730 (wysokie / niskie)
Wpływ danego stężenia P730 na przejście RKD w fazę generatywną
Na rysunkach A i B przedstawiono dwa rodzime gatunki roślin iglastych, a w punktach 1.–4.
podano opisy różnych gatunków roślin iglastych.
Na podstawie: S.W. Tołpa, J. Radomski, Botanika, Warszawa 1974
Jest jedynym krajowym iglakiem tracącym liście na zimę. Jego igły są miękkie, niekłujące, pojedynczo osadzone na pędach długich, a w pęczkach – na krótkopędach. Młode szyszki są zielone, a dojrzałe jasnobrunatne, pozostają na roślinie jeszcze kilka lat po wysypaniu się
nasion.
Jest krzewem typowym dla suchych lasów sosnowych i wrzosowisk. Igły ma twarde, płaskie, silnie kłujące, zimozielone, układają się po trzy w okółku. Rozrastające się łuski nasienne stają się mięsiste i tworzą fioletowoczarne, pokryte niebieskim woskowym nalotem, tzw. szyszkojagody, zawierające po trzy nasiona.
Jest krzewem osiągającym ok. 3 m wysokości. Igły dość miękkie, zielone z połyskiem, są ustawione parami na krótkopędach ułożonych gęsto wokół pędu. Szyszki siedzące pojedynczo lub po dwie – trzy. Młode są pokryte niebieskawym lub fioletowym nalotem, dojrzałe brązowieją.
Jest rośliną dwupienną. Igły są płaskie, ostre, lśniące i ciemnozielone, ustawione w dwóch rzędach na rozpostartych gałązkach. Nasiona nie są osadzone w szyszkach, lecz otoczone mięsistą czerwoną powłoką, tzw. osnówką, która jest jedyną nietrującą częścią rośliny. W Polsce występuje jeden gatunek, będący pod ochroną.
Na podstawie: I. Szwedler, Z. Nawara, Spotkania z przyrodą. Rośliny, Warszawa 2007.
Rozpoznaj rośliny iglaste przedstawione na rysunkach A i B – wpisz w tabeli ich polskie
nazwy rodzajowe oraz numer opisu tego gatunku wybrany spośród 1.–4.
Na diagramie przedstawiono procentową zawartość trzech głównych azotowych produktów
przemiany materii w moczu wydalanym przez gady, które w różnym stopniu są związane
ze środowiskiem wodnym.
Na podstawie: T. Umiński, Biologia, Warszawa 1993.
8.1. (0–1)
Rozpoznaj przedstawione na diagramie azotowe produkty przemiany materii wydalane
przez wymienione gady. Wpisz w wyznaczone miejsca nazwy tych produktów tak, aby
powstała prawidłowa legenda diagramu.
8.2. (0–1)
Podaj nazwę błony płodowej otaczającej jamę, do której są odkładane azotowe produkty
przemiany materii w czasie życia zarodkowego gadów.
8.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego żółw błotny i żółw pustynny różnią się proporcjami wydalanych
azotowych produktów przemiany materii. W odpowiedzi uwzględnij warunki środowiska
życia każdego z tych gatunków.
Gniazdo łabędzia niemego (Cygnus olor), mające postać dużego kopca składającego się
z fragmentów roślin, najczęściej umiejscowione jest w trzcinowisku. Bezpośrednio po
wykluciu pisklęta dobrze pływają i towarzyszą rodzicom podczas żerowania. Pisklęta i młode
łabędzie są szarobrązowe, jednak zdarzają się osobniki białe, tzw. odmiany polskiej,
stanowiącej w naszym kraju zaledwie 3–5% populacji.
Przyczyną nietypowego ubarwienia piskląt jest recesywny allel b genu sprzężonego z płcią.
Ujawnia się on głównie u samic, gdyż u ptaków samice są heterogametyczne (ZW), a samce –
homogametyczne (ZZ). Poza białym puchem piskląt łabędzie odmiany polskiej wyróżniają się
cielistoróżową skórą pokrywającą nogi i okolicę dzioba, która u form typowych jest czarna.
Łabędzie, podobnie jak inne ptaki wodne, mają silnie rozwinięty gruczoł kuprowy położony
nad nasadą ogona i wytwarzający wydzielinę służącą do natłuszczania piór.
Na podstawie: M. Karetta, Atlas ptaków, cz.1., Bielsko-Biała 2010.
9.1. (0–1)
Zapisz genotypy samicy odmiany polskiej i heterozygotycznego samca, stosując podane
w tekście oznaczenia chromosomów i alleli.
Genotyp samicy:
Genotyp samca:
9.2. (0–2)
Zapisz krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta) i określ na jej podstawie, jakie jest
prawdopodobieństwo, że pisklę, które się wykluło w gnieździe samicy odmiany polskiej
i heterozygotycznego samca, będzie samcem odmiany polskiej.
Krzyżówka:
Prawdopodobieństwo: %
9.3. (0–1)
Określ, czy łabędzie nieme są gniazdownikami czy – zagniazdownikami. Odpowiedź
uzasadnij, odwołując się do informacji zawartych w tekście.
9.4. (0–1)
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla funkcjonowania łabędzia w środowisku wodnym ma dobrze
rozwinięty u niego gruczoł kuprowy.
Do komórek tkanki łącznej należą m.in.: fibroblasty, plazmocyty, osteoblasty, chondrocyty,
makrofagi oraz komórki mezenchymalne tworzące tkankę łączną zarodkową.
Uzupełnij tabelę opisującą funkcje wybranych komórek tkanki łącznej – wpisz właściwe
nazwy tych komórek wybrane spośród wymienionych powyżej.
Lp.
Pełnione funkcje
Nazwa komórek
1.
Produkcja składników istoty międzykomórkowej, np. kolagenu w tkance łącznej właściwej.
2.
Fagocytoza i wydzielanie substancji biologicznie czynnych wpływających na inne komórki.
Wyróżnia się trzy rodzaje włosowatych naczyń krwionośnych: naczynia o ścianie ciągłej,
naczynia o ścianie okienkowej oraz naczynia o ścianie nieciągłej (zatokowe). Ich opisy
przedstawiono poniżej.
W naczyniach o ścianie ciągłej występują: pozbawiony przerw śródbłonek mający zwartą organizację komórek oraz otaczająca go ciągła błona podstawna.
Naczynia o ścianie okienkowej mają komórki śródbłonka, w których cytoplazmie znajdują się liczne, regularnie rozmieszczone cieńsze warstwy − okienka, które w większości są przesłonięte białkową błoną. Są to rejony o zwiększonej przepuszczalności. Ich błona podstawna, otaczająca śródbłonek, jest ciągła.
Naczynia o ścianie nieciągłej, tzw. naczynia zatokowe, cechuje nieciągłość śródbłonka – w jego strukturze pomiędzy rozsuniętymi komórkami tworzą się luki. Błona podstawna jest nieciągła lub jej brakuje.
Transport substancji drobnocząsteczkowych przez błonę komórkową odbywa się za pomocą
określonych transporterów.
Na podstawie: P. Trojan, M. Janik, M. Przybyło, Śródbłonek – niedoceniany organ. 1. Budowa i rola
w procesach fizjologicznych, „Kosmos”,4/63, 2014;
T. Cichocki, J A. Litwin, J. Mirecka, Kompendium histologii. Podręcznik dla studentów nauk medycznych
i przyrodniczych, Kraków 2002.
Zaprojektuj tabelę, umożliwiającą porównanie budowy trzech wymienionych rodzajów
włosowatych naczyń krwionośnych pod względem ciągłości błony podstawnej i ciągłości
śródbłonka. Opisz nagłówki wierszy i kolumn tabeli. Nie wypełniaj tabeli.
