Cebule tulipanów zimują w gruncie, a wiosną wyrastają z nich liście asymilacyjne i kwiaty. Ogławianie cebulowych roślin ozdobnych jest zabiegiem pielęgnacyjnym polegającym na usuwaniu przekwitniętych kwiatów, ale pozostawianiu liści asymilacyjnych aż do ich zaschnięcia. Latem rośliny wchodzą w stan spoczynku. Aby uzyskać większe cebule, producenci cebul tulipanów ogławiają rośliny już na początku ich kwitnienia.
Na poniższej ilustracji przedstawiono pokrój rośliny nieogłowionej i ogłowionej oraz budowę jej cebuli.
Uwaga: Nie zachowano proporcji wielkości struktur.
Na podstawie: atlas-roslin.pl; naogrodowej.pl; qvc.com
7.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego ogławianie tulipanów skutkuje zwiększeniem masy cebul tych roślin.
7.2. (0–1)
Podaj nazwę organu rośliny, którego modyfikacją jest piętka cebuli.
Poniżej zamieszczono ilustracje przedstawiające cechy budowy dwóch gatunków roślin.
A
B
11.1. (0–2)
Bazując na cechach budowy przedstawionych na powyższych ilustracjach zaklasyfikuj gatunek A oraz B do odpowiedniej grupy roślin, podając jej nazwę spośród wymienionych: mchy, paprocie, rośliny nasienne.
Rozstrzygnij, która grupa roślin - reprezentowana przez gatunek A czy B - jest lepiej przystosowana do życia w środowisku lądowym. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do dwóch cech budowy roślin z tej grupy niewystępujących w grupie gorzej przystosowanej oraz do warunków życia w środowisku lądowym.
Gatunek A należy do
Gatunek B należy do
Lepiej przystosowane do życia w środowisku lądowym są
ponieważ
11.2. (0–1)
Organy roślinne ulegały w toku ewolucji różnym modyfikacjom poprawiającym przystosowanie roślin do środowiska ich życia. Przykładowo bulwy ziemniaka stanowią modyfikację łodygi zaś ciernie kaktusa wykształciły się z liści.
Określ dwie korzyści dla rośliny wynikające z przekształcenia jej liści w ciernie.
Podczas badań terenowych zebrano kwiaty dwóch blisko spokrewnionych gatunków roślin:
kosaćca szczecinkowego (Iris setosa) oraz kosaćca różnobarwnego (Iris versicolor). Kwiaty
kosaćców charakteryzują się okazałym okwiatem składającym się z dwóch okółków, które
mają po trzy działki.
Celem badania było znalezienie takiej cechy budowy kwiatu, na podstawie której można
odróżnić te dwa gatunki. W poniższej tabeli przedstawiono podsumowanie pomiarów
długości zewnętrznych i wewnętrznych działek okwiatu wykonane na podstawie próby
50 osobników każdego gatunku. Wszystkie wyniki podano w centymetrach.
Długość działek okwiatu
zewnętrzny okółek
wewnętrzny okółek
Statystyka wyliczona na podstawie próby
I. setosa
I. versicolor
I. setosa
I. versicolor
minimum
4,3
4,9
1,0
3,0
maksimum
5,8
7,0
1,9
5,1
średnia
5,0
5,9
1,5
4,3
odchylenie standardowe
0,35
0,52
0,17
0,47
Na podstawie: E. Anderson, The irises of the Gaspe Peninsula, „Bulletin of the American Iris Society” 59, 1935;
alchetron.com;
www.plant-world-seeds.com
17.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych wyników badań wykaż, że do rozróżnienia I. setosa
i I. versicolor wystarczy pomiar długości działek wewnętrznego okółka okwiatu.
17.2. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.
Kolczurka klapowana (Echinocystis lobata) jest jednorocznym pnączem z rodziny
dyniowatych. Jej łodygi bardzo szybko rosną i mogą dochodzić do 5–6 m długości. W kątach
dłoniastoklapowanych liści wyrastają długie, rozgałęziające się wąsy czepne oraz wiechowate
kwiatostany męskie. Kwiaty żeńskie występują na tych samych osobnikach i wyrastają również
w kątach liści, pojedynczo lub po dwa. Owocem jest zielona torebka, pokryta kolcami, w której
znajdują się 4 nasiona. Torebka po wyschnięciu jest lekka i wypełniona powietrzem, nasiona
łatwo z niej wypadają. Owoce i nasiona mogą przemieszczać się wraz z wodą. Kolczurka
wydziela do środowiska substancje hamujące rozwój innych roślin w jej bezpośrednim
otoczeniu.
Atrakcyjny wygląd kwiatów kolczurki oraz charakterystyczne owoce wzbudzają
zainteresowanie ludzi, którzy przenoszą ją do ogrodów. Ten gatunek zwykle występuje
na siedliskach synantropijnych, skąd przedostaje się na brzegi potoków, rzek i jezior, a także
na skraje lasów łęgowych. W wielu miejscach występuje bardzo licznie i może tworzyć zwarte
maty, złożone ze splecionych ze sobą pędów, pokrywające gęsto inne rośliny, co utrudnia
ich wzrost.
Kolczurka klapowana jest w Polsce gatunkiem inwazyjnym – zagraża gatunkom rodzimym
i siedliskom przyrodniczym. Zabronione są wprowadzanie jej do środowiska, import oraz
prowadzenie jej uprawy.
Na rysunku przedstawiono fragment łodygi kolczurki z kwiatami oraz jej owoc.
Na podstawie: B. Sudnik-Wójcikowska, Rośliny synantropijne, Warszawa 2011;
N.L. Britton, A. Brown, An illustrated flora of the northern United States, Canada and the British Possessions, Nowy Jork 1913.
7.1. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz odpowiedź 1., 2. albo 3.
Kolczurka klapowana jest rośliną
A.
jednopienną,
a jej kwiaty
1.
są obupłciowe.
2.
są rozdzielnopłciowe.
B.
dwupienną,
3.
mogą być obupłciowe lub rozdzielnopłciowe.
7.2. (0–2)
Wypisz z tekstu dwie cechy kolczurki klapowanej, które sprawiają, że wygrywa ona
konkurencję z gatunkami rodzimymi, oraz określ, w jaki sposób każda z tych cech
warunkuje wysoką konkurencyjność kolczurki.
Rośliny nasienne, nazywane są również roślinami typowo lądowymi, dzięki wykształceniu wielu przystosowań do życia
na lądzie. Uzasadnij podając trzy argumenty, że rośliny nasienne lepiej przystosowały się do życia na lądzie niż paprotniki.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
Żyto zwyczajne jest rośliną uprawną, należy do gromady okrytonasiennych i klasy
jednoliściennych. W tabeli przedstawiono średnie wyniki pomiarów dotyczące systemu
korzeniowego 4- miesięcznej rośliny żyta zwyczajnego, rosnącej pojedynczo w skrzyni.
Badane parametry
Wartość
Powierzchnia całego systemu korzeniowego (wraz z włośnikami)
639 m2
Całkowita powierzchnia włośników
432 m2
Długość całego systemu korzeniowego (bez włośników)
622 km
Łączna długość włośników
10 620 km
Na podstawie: Podstawy fizjologii roślin, pod red. J. Kopcewicza i S. Lewaka Warszawa 2002.
7.1. (0–1)
Określ, od którego z parametrów przedstawionych w tabeli zależy pobieranie przez
roślinę wody z gleby. Odpowiedź uzasadnij.
7.2. (0–1)
Na rysunkach A i B przedstawiono dwa rodzaje systemów korzeniowych roślin.
Na podstawie: http://www.biologydiscussion.com
Określ, na którym rysunku – A czy B – przedstawiono typ systemu korzeniowego
występujący u żyta. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do widocznej na rysunku cechy
budowy charakterystycznej dla klasy roślin, do której należy żyto.
7.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego zbyt duże stężenie soli w roztworze glebowym jest przyczyną
zmniejszenia wydajności pobierania wody przez włośniki. W odpowiedzi odnieś się
do mechanizmu pobierania wody przez włośniki.
Kwiaty pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica) są rozdzielnopłciowe, zielonkawe i niepozorne.
Są zebrane w kwiatostany wyrastające z kątów liści na długich i wiotkich osiach. Na jednych
roślinach znajdują się tylko kwiatostany męskie, a na innych – tylko żeńskie. W kwiatach
męskich znajdują się 4 pręciki, w żeńskich – jest obecny jednokomorowy słupek z dużym,
pędzelkowatym znamieniem.
Pokrzywa zwyczajna rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz na żyznych siedliskach
ruderalnych. Preferuje miejsca z dobrym dostępem do światła, w których obficie kwitnie
i owocuje, w miejscach zacienionych rośnie słabiej. Najlepiej rośnie na siedliskach wilgotnych,
jednak źle znosi długotrwałe zalanie gleby wodą.
Zbadano zawartość białka w nadziemnych organach pokrzywy zwyczajnej rosnącej na glebie
nawożonej różnymi dawkami nawozów azotowych. Wyniki badań przedstawiono w tabeli.
Numer próby
Dawka azotu [kg/ha]
Średnia zawartość białka [% suchej masy]
łodygi
liście
1.
0
12,6
24,2
2.
75
13,8
25,4
3.
150
14,1
24,9
4.
225
16,0
27,6
5.
300
16,5
29,4
Na podstawie: http://magazyn.salamandra.org.pl
Cz. Szewczuk, M. Mazur, Wpływ zróżnicowanych dawek nawozów azotowych na skład chemiczny pokrzywy
zwyczajnej (Urtica dioica L), „Acta Sci. Pol. Agricultura” 3 (1) 2004
8.1. (0–2)
Spośród A–F wybierz i zaznacz dwa poprawne wnioski, które można sformułować
na podstawie przedstawionych wyników.
Średnia zawartość białka w łodygach pokrzywy zwyczajnej zwiększa się wraz
ze wzrostem zawartości związków azotowych w glebie.
Wpływ nawozów azotowych na zawartość białka w nadziemnych organach pokrzywy.
Nawozy azotowe hamują syntezę białek w organach nadziemnych pokrzywy zwyczajnej.
Liście pokrzywy są bardziej wrażliwe na niedobór azotu w glebie niż jej łodygi.
Niezależnie od dawki azotu liście pokrzywy zwyczajnej osiągają większą średnią
procentową zawartość białka niż jej łodygi.
Wzrost zawartości związków azotowych w glebie skutkuje zwiększeniem rozmiarów liści
i łodyg pokrzywy zwyczajnej.
8.2. (0–1)
Określ, czy pokrzywa zwyczajna jest rośliną jednopienną, czy – dwupienną. Odpowiedź
uzasadnij.
8.3. (0–2)
Wypisz z tekstu dwie cechy budowy pokrzywy stanowiące przystosowanie
do wiatropylności i podaj, na czym polega każde z tych przystosowań.
Na poniższym rysunku oraz na zdjęciach przedstawiono budowę dojrzałego ziarna pyłku
rośliny okrytonasiennej. Ściana ziarna pyłku jest zbudowana z dwóch zasadniczych warstw.
Zewnętrzna warstwa – egzyna – jest przesycona sporopoleniną, substancją tłuszczopodobną,
która jest niezwykle odporna na działanie czynników chemicznych i fizycznych. Zewnętrzna
warstwa egzyny może być bardzo rozbudowana – tworzyć wyrostki, kolce. W egzynie znajduje
się co najmniej jedno miejsce, gdzie ona jest wyraźnie cieńsza lub jej ciągłość jest przerwana –
tzw. apertura (porus).
Wewnętrzna warstwa – intyna – w przeciwieństwie do warstwy zewnętrznej, jest cienka
i zbudowana z celulozy i pektyny.
Na podstawie: https://www.paldat.org/search/genus/Salix
8.1. (0–2)
Określ, jakie znaczenie dla przebiegu zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych
mają
egzyna:
apertura:
8.2. (0–1)
Uzupełnij poniższy schemat – nad strzałkami wpisz nazwy procesów (mitoza lub mejoza)
prowadzących do powstania określonych komórek ziarna pyłku, a pod nazwami komórek
wpisz ich ploidalność (1n / 2n).
8.3. (0–2)
Opisz funkcję, jaką w procesie zapłodnienia u roślin okrytonasiennych pełnią
Organizmy modelowe wykazują szereg cech, które ułatwiają ich wykorzystywanie
w badaniach naukowych.
Na rysunku przedstawiono rzodkiewnik pospolity (Arabidopsis thaliana). Ta roślina znalazła
zastosowanie w badaniach związanych m.in. z fizjologią roślin (przekazywanie sygnałów
hormonalnych i stresowych), funkcjonowaniem zegara biologicznego, roślinnymi komórkami
macierzystymi oraz genetycznymi podstawami fototropizmu.
W doświadczeniach związanych z fizjologią roślin badano wpływ różnych warunków
środowiska na kwitnienie rzodkiewnika. Na podstawie wyników jednego z tych doświadczeń
sformułowano wniosek:
„Względnie wysoka temperatura przyśpiesza kwitnienie rzodkiewnika”.
Na podstawie: A.T. Wierzbicki, Wielka kariera małej rośliny, „Biologia w Szkole”, nr 3/2003,
https://pl.pinterest.com
9.1. (0–1)
Sformułuj problem badawczy doświadczenia, które doprowadziło do powyższego
wniosku.
9.2. (0–1)
Zaznacz klasę roślin okrytonasiennych, do której należy rzodkiewnik. Odpowiedź
uzasadnij, podając dwie, widoczne na rysunku, cechy budowy tej rośliny, które o tym
świadczą.
A. jednoliścienne
B. dwuliścienne
9.3. (0–1)
Spośród wymienionych cech wybierz i zaznacz trzy, które powinny charakteryzować
organizm modelowy, aby był on łatwy do badania w laboratorium.
