Aminokwasy, podobnie jak większość związków organicznych, można łatwo rozpoznać
po charakterystycznych grupach funkcyjnych. Z aminokwasów zbudowane są białka –
związki o skomplikowanej strukturze przestrzennej. Na schematach przedstawiono budowę
dwóch aminokwasów.
Źródło: Wybrane wzory i stałe fizykochemiczne na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki.
a)
Na wzorze strukturalnym cysteiny otocz kółkiem dwie grupy funkcyjne, charakterystyczne dla wszystkich aminokwasów. Oznacz je cyframi 1 i 2 oraz podaj ich nazwy.
1. 2.
b)
Zapisz wzór strukturalny dipeptydu powstałego z połączenia glicyny i cysteiny (Gly-Cys) oraz otocz linią lub zaznacz strzałką wiązanie peptydowe.
c)
Wyjaśnij, jakie znaczenie w tworzeniu struktury III-rzędowej białka ma cysteina.
Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było sprawdzenie oporności pewnego
gatunku bakterii na penicyliny. Dwa szczepy tej bakterii (I i II) wysiano równomiernie
na osobnych szalkach i następnie rozłożono na nie krążki bibuły nasączonej antybiotykami
w jednakowych dawkach. Każdy ze szczepów inkubowano w tych samych optymalnych, dla
tego gatunku bakterii, warunkach. Na poniższych rysunkach zaprezentowano wyniki hodowli
obydwu szczepów bakterii po 48 godzinach, w obecności pięciu różnych antybiotyków
(A–E). Zaciemnione pola wokół białych krążków z antybiotykami wskazują zahamowanie
wzrostu bakterii.
4.1. (0–1)
Zaznacz hipotezę badawczą, którą potwierdzają wyniki powyższego doświadczenia.
Oporność badanego gatunku bakterii na penicyliny zależy od szczepu bakterii.
Oporność badanego gatunku bakterii na penicyliny zależy od dawki antybiotyku.
Oporność badanego gatunku bakterii na penicyliny zależy od sposobu hodowli bakterii.
Oporność badanego gatunku bakterii na penicyliny zależy od czasu kontaktu z antybiotykiem.
Na schemacie przedstawiono klasyfikację związków organicznych budujących organizmy.
Poniżej przedstawiono listę nazw wybranych związków i grup związków organicznych (1–8)
budujących organizm człowieka:
albuminy
fruktoza
glikogen
glukoza
metaloproteiny
sacharoza
skrobia
steroidy
a)
Uzupełnij schemat – wpisz w puste ramki po jednym właściwym oznaczeniu cyfrowym związku lub grup związków wchodzących w skład organizmu człowieka.
b)
Z listy związków organicznych oraz ze schematu wybierz i zapisz nazwy dwóch związków, które gromadzone są w tkankach człowieka jako rezerwa energetyczna. Obok każdego związku podaj po jednym miejscu jego magazynowania w organizmie.
Na uproszczonym schemacie przedstawiono obieg azotu w przyrodzie, czyli cykl przemian wolnego azotu cząsteczkowego oraz jego związków nieorganicznych (np. amoniaku, azotanów(III) i (V)) i związków organicznych (np. białek). Istotną rolę w obiegu azotu odgrywają bakterie.
5.1. (0–1)
Na podstawie schematu oceń, czy poniższe informacje dotyczące udziału organizmów w krążeniu azotu są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Bakterie wykorzystują obecne w środowisku nieorganiczne i organiczne związki azotowe.
P
F
2.
Rośliny pobierają azot bezpośrednio ze środowiska w postaci azotanów(V), soli amonowych i azotu atmosferycznego.
P
F
3.
Zwierzęta uczestniczą w przemianie nieorganicznych związków zawierających azot w azotowe związki organiczne, np. w białka.
P
F
5.2. (0–1)
Wybierz ze schematu jedną grupę bakterii i przedstaw jej rolę w przyswajaniu azotu przez rośliny.
5.3. (0–1)
Która grupa bakterii uwzględniona na schemacie wykorzystuje przemiany związków azotowych jako źródło energii koniecznej do syntezy własnych związków organicznych? Podaj nazwę tej grupy i nazwę tego procesu.
W utrzymaniu przez organizm człowieka stałej temperatury ciała uczestniczą różne mechanizmy, które polegają na regulowaniu utraty energii cieplnej z organizmu lub niedopuszczeniu do jego nadmiernego wychłodzenia. W procesach tych uczestniczy również skóra, która jest także narządem czucia powierzchniowego.
a)
Procesom (A i B) wymienionym poniżej, zapewniającym utrzymanie stałej temperatury ciała, przyporządkuj wszystkie elementy budowy (1–3), które w tym procesie uczestniczą.
gruczoły potowe
naczynia krwionośne
tkanka tłuszczowa
A. termoregulacja: B. termoizolacja:
b)
Podaj dwa przykłady receptorów znajdujących się w skórze właściwej, dzięki którym skóra jest narządem czucia powierzchniowego.
Nasiona większości roślin zawierają duże ilości substancji zapasowych, które w okresie
kiełkowania umożliwiają zarodkowi wzrost i rozwój w siewkę, do czasu osiągnięcia
zdolności samodzielnego wytwarzania asymilatów. Bielmo rozwija się z zapłodnionej
komórki centralnej woreczka zalążkowego. Niekiedy zamiast bielma, lub obok niego, funkcję
tkanki odżywczej pełni zachowany ośrodek zalążka – obielmo.
Na schematach przedstawiono budowę dwóch nasion: A i B.
6.1. (0–2)
Który z opisanych na rysunku elementów budowy każdego z nasion zawiera największą ilość materiałów zapasowych. Podaj jego nazwę oraz wskaż jego ploidalność (1n, 2n lub 3n).
A. 1n / 2n / 3n
B. 1n / 2n / 3n
6.2. (0–1)
Uzasadnij, że woda jest czynnikiem niezbędnym w procesie kiełkowania nasion.
Na schemacie przedstawiono, w sposób uproszczony, zmiany w tempie zużywania substratów i wytwarzania produktów w przebiegu następujących po sobie dwóch procesów (I i II), dostarczających energii z utleniania glukozy w komórkach intensywnie pracujących mięśni szkieletowych.
a)
Podaj nazwę każdego z przedstawionych procesów.
I.
II.
b)
Podaj nazwę związku chemicznego powstającego w przebiegu procesu II w komórce mięśniowej i oznaczonego na schemacie literą X.
Owadomorki są grzybami, które odbywają cały swój cykl rozwojowy w ciele owadów.
Charakterystyczną cechą tych grzybów jest zdolność do wytwarzania aktywnie odrzucanych
zarodników konidialnych, które są pokryte lepką wydzieliną. Kiełkująca z zarodnika, który
przykleił się do oskórka owada, strzępka infekcyjna wydziela enzym trawiący chitynę i dzięki
temu przedostaje się do wnętrza owada, gdzie odżywia się jego tkankami i się rozrasta.
Strzępki, które przerosły ciało ofiary, wyrzucają tysiące zarodników. W niesprzyjających
warunkach owadomorki, po połączeniu fragmentów strzępek (gametangiów), wykształcają
przetrwalne struktury – zygospory (zarodniki przetrwalne). Rozwój owadomorków jest
w pełni zsynchronizowany z pojawianiem się poszczególnych pokoleń owadów żywicieli
i poszczególnych form rozwojowych owadów. Większość tych grzybów atakuje wybrane
gatunki owadów, często – tylko ich wybrane formy rozwojowe.
Na podstawie: www. greenclean.pl/owadomorki
7.1. (0–1)
Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Owadomorki rozmnażają się bezpłciowo przez zarodniki konidialne.
P
F
2.
Rozmnażanie płciowe owadomorków służy wytworzeniu ich form przetrwanych.
P
F
3.
Większość owadomorków odznacza się wysoką specyficznością względem żywiciela.
P
F
7.2. (0–1)
Odwołując się do cech owadomorków, przedstaw ich możliwe wykorzystanie w gospodarce człowieka.
Procesy zachodzące podczas fotosyntezy polegają na przekształcaniu energii świetlnej w energię chemiczną zgromadzoną w związkach organicznych.
a)
Uporządkuj wymienione procesy (A–E) zachodzące podczas fotosyntezy, zgodnie z kolejnością ich zachodzenia. Zapisz ich oznaczenia literowe we właściwej sekwencji.
synteza trioz
absorbcja światła przez chlorofil
synteza heksoz
synteza ATP i NADPH2
wzbudzanie elektronów chlorofilu
b)
Podaj czynnik środowiskowy, który ogranicza występowanie organizmów fotosyntetyzujących w morzach i oceanach na głębokości poniżej 100 m.
