Na schemacie przedstawiono działanie przeciwprądowego mechanizmu wymiany gazowej
(zasady przeciwprądu) w skrzelach ryb kostnoszkieletowych.
Liczby określają ciśnienie parcjalne tlenu (w mm Hg) w wodzie przepływającej przez skrzela
i we krwi naczyń włosowatych.
11.1. (0–1)
Podaj nazwę procesu, dzięki któremu tlen z wody przepływającej przez skrzela przedostaje się do krwi.
11.2. (0–1)
Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Zasada przeciwprądu polega na tym, że kierunek przepływu wody przez blaszki skrzelowe i kierunek przepływu krwi w naczyniach włosowatych skrzeli są przeciwne.
P
F
2.
Dzięki zasadzie przeciwprądu na całej powierzchni blaszki skrzelowej jest zachowana korzystna dla wymiany gazowej różnica ciśnień parcjalnych.
P
F
3.
Gdy krew wpływa do naczynia włosowatego, kontaktuje się z wodą, która rozpoczyna opływanie skrzeli.
Wśród komórek eukariotycznych wyróżnia się komórki roślinne, zwierzęce i komórki
grzybowe. Na rysunku przedstawiono dwa rodzaje komórek eukariotycznych (A i B),
w których cyframi (1–7) oznaczono ich organelle.
Na podstawie: A.J. Lack, D.E. Evans, Biologia roślin. Krótkie wykłady, Warszawa 2003, s. 4;
J. Nicklin, K. Graeme-Cook, R. Killington, Mikrobiologia. Krótkie wykłady, Warszawa 2012, s. 208, 220.
a)
Rozpoznaj rodzaje komórek eukariotycznych przedstawione na rysunku. Podpisz każdą z nich oraz podaj element budowy różniący je od siebie.
b)
Do każdego z elementów budowy oznaczonych cyframi 1 i 2 przyporządkuj po dwa zdania wybrane spośród I–VI, które ten element opisują.
Jest zbudowany z glikoprotein i kolagenu.
Jest zbudowany głównie z węglowodanów.
Jest zbudowany głównie z lipidów i białek.
Oddziela protoplast od środowiska zewnętrznego.
Chroni protoplast przed parowaniem i patogenami.
Uniemożliwia wzrost komórki.
Element budowy 1
Element budowy 2
c)
Uzupełnij tabelę przedstawiającą procesy zachodzące w organellach komórek A oraz B.
W odpowiednich rubrykach wpisz nazwy poszczególnych organelli oraz wstaw znak +,
jeśli wymieniony w tabeli proces zachodzi w organellum danej komórki lub znak –, jeśli
nie zachodzi.
Żmija zygzakowata jest jednym z nielicznych gadów, którego zasięg występowania
przekracza koło podbiegunowe. Środowisko życia żmii zygzakowatej to, przede wszystkim,
podmokłe fragmenty lasów, torfowiska, wilgotne łąki, obrzeża bagien i moczarów.
W siedliskach tych muszą się znajdować miejsca dobrze naświetlone, ponieważ żmija, tak jak
większość zmiennocieplnych gadów, musi w ciągu dnia wygrzewać się na słońcu. Żmije
są rozdzielnopłciowe i jajożyworodne. Jesienią przechodzą w stan hibernacji, polegający
na znacznym spowolnieniu procesów życiowych i obniżeniu temperatury ciała, w którym
trwają aż do wiosny.
Wytwarzany przez żmiję jad służy, przede wszystkim, do zabijania ofiar w celu zdobycia
pokarmu, który stanowią ryjówki, krety, myszy i nornice. Jad żmii może być niebezpieczny
dla człowieka i dlatego człowiekowi ukąszonemu przez żmiję podaje się surowicę
odpornościową przeciw jadowi żmii.
Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Biologia, pod red. A. Urbanka, Warszawa 1999.
12.1. (0–2)
Na podstawie tekstu podaj dwie cechy żmii zygzakowatej, które umożliwiają jej zamieszkiwanie w chłodnych strefach klimatycznych. Uzasadnij znaczenie adaptacyjne każdej z tych cech.
12.2. (0–1)
Wyjaśnij, w jaki sposób działa w organizmie surowica odpornościowa podana osobie ukąszonej przez żmiję.
12.3. (0–1)
Określ, jaką odporność uzyskuje człowiek po podaniu surowicy odpornościowej - z poniższych par wypisz po jednym właściwym określeniu.
Pierzenie się ptaków to inaczej wymiana piór. Pingwin białooki (Pygoscelis adeliae)
z Antarktydy przed pierzeniem gromadzi białko przez zwiększenie masy mięśniowej, a także
zwiększa zapasy tłuszczu podskórnego. Jego pokarmem są ryby, głowonogi i skorupiaki
morskie. Po zrzuceniu upierzenia, które spełnia rolę izolującą, przez dwa tygodnie nie może
pływać i przebywa na lądzie do czasu powstania nowego upierzenia.
Na podstawie: Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2012.
13.1. (0–1)
Podaj główny powód gromadzenia białka u pingwina przed jego pierzeniem się.
13.2. (0–1)
Wykaż związek gromadzenia większej ilości tłuszczu u tego pingwina z okresem jego pierzenia się.
Przedstawiona na schemacie komórka nie zawiera plastydów ani ściany komórkowej, dlatego
nie może to być komórka . Obecność jądra świadczy o tym, że nie jest to
komórka . Komórka ta nie posiada ściany komórkowej, więc nie należy
do .
c)
Podaj nazwy i funkcje tych plastydów, które występują w miękiszu:
Informacja do zadań 13.−15.
Czerniak złośliwy jest u ludzi jednym z najgroźniejszych schorzeń nowotworowych skóry.
W tabeli przedstawiono dane dotyczące zachorowalności na czerniaka złośliwego w Polsce w latach 2000–2010.
Rok
Liczba zachorowań na czerniaka złośliwego
kobiety
mężczyźni
2000
961
770
2005
1205
984
2010
1350
1195
Na podstawie: www. onkologia.org.pl
Przedstaw dwa różne przykłady działań profilaktycznych, zmniejszających ryzyko zachorowania na czerniaka skóry u ludzi.
Na rysunkach przedstawiono budowę zalążka roślin nagonasiennych (A) i roślin
okrytonasiennych (B).
a)
Wypisz oznaczenia cyfrowe zaznaczonych na rysunkach struktur, które są elementami przedrośla żeńskiego u roślin:
nagonasiennych: ,
okrytonasiennych: .
b)
Podaj oznaczenie cyfrowe struktury, która u roślin okrytonasiennych bierze, oprócz komórki jajowej, udział w podwójnym zapłodnieniu i wyjaśnij, dlaczego rozwijające się z niej bielmo jest triploidalne.
Struktura biorąca udział w podwójnym zapłodnieniu:
Na schemacie przedstawiono w sposób uproszczony układ naczyń krwionośnych wątroby.
Oznacz za pomocą strzałek kierunek przepływu krwi w każdym z trzech naczyń krwionośnych opisanych na schemacie, a także zapisz poniżej nazwę naczynia krwionośnego dostarczającego tlen do wątroby.
Stopień uwodnienia wyrośniętych, mających wakuole komórek roślinnych, regulowany jest
dzięki osmozie. Ze względu na sposób pobierania wody, komórkę można uznać za układ
osmotyczny. Błona komórkowa jest selektywnie przepuszczalna, a wnętrze komórki wypełnia
wakuola, zawierająca wodny roztwór substancji osmotycznie czynnych. Ściana komórkowa
jest przepuszczalna dla wody i substancji w niej rozpuszczonych.
Na rysunkach przedstawiono zmiany zachodzące w dwóch takich samych komórkach
roślinnych umieszczonych w różnych roztworach.
Na podstawie: N.A. Campbell, J.B. Reece, L.A. Urry, M.L. Cain, S.A. Wasserman,
P.V. Minorsky, R.B. Jackson, Biologia, Poznań 2013, s. 770;
J. Michejda, L. Ratajczak, Ćwiczenia z fizjologii roślin, Warszawa 1986, s. 47–48.
a)
Na obu rysunkach narysuj strzałki ilustrujące kierunek przepływu wody między komórką a roztworem, w którym została umieszczona.
b)
Na podstawie analizy rysunków określ, jakie zmiany zachodzą w komórce roślinnej
umieszczonej w roztworze hipertonicznym (A) i hipotonicznym (B), przyporządkowując
wszystkie spośród podanych niżej stwierdzeń (1–5) odpowiednio roztworom A lub B.
Występuje zjawisko plazmolizy............... .
Powiększenie objętości protoplastu........... .
Zmniejszenie się turgoru komórki............. .
Wzrost ciśnienia protoplastu na ścianę komórkową......... .
Pobieranie wody przez komórkę.......... .
c)
Opisz, jaką rolę w utrzymaniu jędrności (turgoru) komórki roślinnej odgrywają wakuola i ściana komórkowa.
Hormony to substancje chemiczne, które regulują metabolizm komórek, tkanek i narządów.
Większość hormonów syntetyzowana jest przez komórki gruczołów dokrewnych, ale niektóre
syntetyzowane są przez komórki nerwowe. Na schematach A i B przedstawiono oba typy
komórek, a poniżej podano przykłady hormonów wydzielanych przez te komórki.
glukagon kortyzol oksytocyna wazopresyna
Spośród wymienionych powyżej nazw hormonów:
a)
wybierz i wpisz w wyznaczone miejsca pod schematami A i B po jednym przykładzie hormonu, którego sposób wydzielania ilustruje ten schemat.
b)
wypisz nazwy tych dwóch hormonów, których działanie prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi.
