Zadania maturalne z biologii

721

Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 9. (3 pkt)

Ekologia Podaj/wymień

Podczas rozkładu materii organicznej w glebie tworzy się amoniak, który jest stosunkowo lotną substancją. Związek ten może pozostać w glebie związany w postaci soli amonowych, może także być utleniony w procesie nitryfikacji. Ten proces przeprowadzają (w dwóch etapach) chemoautotroficzne bakterie glebowe z rodzaju Nitrosomonas i Nitrobacter w obecności tlenu. Bakterie z obu rodzajów występują w glebie zawsze razem, w związku zwanym parabiozą. Dzięki temu w glebie nie nagromadzają się związki azotowe powstałe w pierwszym etapie nitryfikacji. Poniżej zapisano reakcje obu etapów tego procesu.

I etap przeprowadzany przez bakterie z rodzaju Nitrosomonas:

2NH⁺₄ + 3O₂ → 2NO^-₂ + 4H⁺ + 2H₂O + energia

II etap przeprowadzany przez bakterie z rodzaju Nitrobacter:

2NO^-₂ + O₂ → 2NO^-₃ + energia

a)	Określ, jakie znaczenie ma ten proces dla bakterii nitryfikacyjnych, a jakie – dla roślin rosnących na glebach, w których te bakterie żyją.

Dla bakterii: Dla roślin:

b)	Podaj, jaki poziom troficzny zajmują bakterie nitryfikacyjne w ekosystemie.

722

Matura Maj 2017, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 9. (1 pkt)

Metody badawcze i doświadczenia Układ krążenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie

Pojemność minutowa serca to objętość krwi, którą pompuje do naczyń tętniczych jedna komora serca w ciągu jednej minuty. Oblicza się ją, mnożąc pojemność wyrzutową (objętość krwi wypompowywaną podczas jednego skurczu serca przez komorę do tętnic) przez liczbę uderzeń serca w ciągu minuty. U osoby dorosłej podczas spoczynku serce uderza ok. 72 razy na minutę, a komora jednorazowo pompuje do tętnic ok. 70 ml krwi.
Na wykresie przedstawiono zmiany pojemności minutowej serca u mężczyzn w różnym wieku podczas wysiłku fizycznego o wzrastającej intensywności.

Na podstawie przedstawionych informacji sformułuj wniosek dotyczący wpływu wysiłku fizycznego na pojemność minutową serca mężczyzny w zależności od jego wieku.

723

Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 9. (2 pkt)

Płazy Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Głównym azotowym produktem przemiany materii wydalanym przez żyjące w wodzie kijanki żab i ropuch jest amoniak, a przez osobniki dorosłe – mocznik. Dorosłe żaby szponiaste (Xenopus laevis), które po przeobrażeniu nadal żyją w wodzie, wydalają przede wszystkim amoniak.
Przeprowadzono doświadczenie, w którym dorosłe osobniki żaby szponiastej umieszczono w wilgotnym mchu, bez bezpośredniego dostępu do wody. Po kilku tygodniach obserwacji i pomiarów stwierdzono w tkankach i we krwi tych żab wysokie stężenie mocznika. Po ponownym umieszczeniu badanych osobników w wodzie stwierdzono, że wydaliły one nadmiar mocznika, a głównym wydalanym produktem znów był amoniak.

Na podstawie: K. Schmidt-Nielsen, Fizjologia zwierząt. Adaptacja do środowiska, Warszawa 2008.

9.1. (0–1)

Oceń, czy przeprowadzony eksperyment odpowiada na poniższe pytania badawcze. Zaznacz T (tak), jeśli eksperyment odpowiada na postawione pytanie, albo N (nie), jeśli nie odpowiada.


1.	Czy dostępność wody wpływa na rodzaj wydalanego związku azotu u żab szponiastych?	T	N
2.	Czy niedobór wody powoduje wzrost stężenia mocznika w tkankach żaby szponiastej?	T	N
3.	Czy żaba szponiasta jest przystosowana do ciągłego przebywania w środowisku lądowym?	T	N

9.2. (0–1)

Na podstawie wyników przeprowadzonego doświadczenia zaznacz właściwe dokończenie poniższego stwierdzenia, wybrane spośród A–D.

Osobniki dorosłe żaby szponiastej umieszczone eksperymentalnie w wilgotnym mchu gromadzą w tkankach wysokie stężenie mocznika, ponieważ

mają nieograniczony dostęp do wody.
ten związek nie rozpuszcza się w wodzie.
dzięki temu wchłaniają wodę z otoczenia.
dzięki temu stają się izoosmotyczne względem środowiska.

724

Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 9. (2 pkt)

Fizjologia roślin Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Podczas dojrzewania nasion zachodzą bardzo istotne zmiany w ich składzie chemicznym. W tabeli przedstawiono procentową zawartość niektórych związków chemicznych w dojrzewających nasionach orzecha włoskiego.

Czas pobrania próby	Glukoza [%]	Skrobia i dekstryny [%]	Tłuszcze [%]
6 lipca	7,6	21,8	3,0
1 sierpnia	2,4	14,5	16,0
15 sierpnia	0,0	3,2	42,0
1 września	0,0	2,6	59,0
4 października	0,0	2,6	62,0

Na podstawie: Z. Podbielkowski, Rozmnażanie się roślin, Warszawa 1990.

a)	Na podstawie danych z tabeli sformułuj wniosek dotyczący zmian składu chemicznego nasion orzecha włoskiego podczas ich dojrzewania. Uwzględnij zależność między ilością węglowodanów a ilością tłuszczów.

b)	Wykaż, że niska zawartość wody w dojrzałych nasionach ma związek z ich okresem przetrwalnym. W odpowiedzi uwzględnij aktywność metaboliczną nasion.

725

Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 10. (3 pkt)

Układ krążenia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Na rysunku przedstawiono budowę serca człowieka oraz kierunek przepływu krwi w sercu.

10.1. (0–1)

Wybierz i zaznacz w tabeli poprawne dokończenie poniższego zdania: spośród A–D zaznacz nazwę zastawki oznaczonej na rysunku literą X oraz spośród 1.–4. zaznacz poprawny opis jej zamykania się.
Literą X na rysunku zaznaczono

A.	zastawkę dwudzielną,	zamykającą się, gdy ciśnienie krwi	1.	w lewej komorze stanie się wyższe od ciśnienia w lewym przedsionku.
B.	zastawkę trójdzielną,		2.	w lewej komorze stanie się niższe niż w aorcie.
C.	zastawkę półksiężycowatą pnia płucnego		3.	w prawej komorze stanie się wyższe od ciśnienia w prawym przedsionku.
D.	zastawkę półksiężycowatą aorty		4.	w prawej komorze stanie się niższe niż w pniu płucnym.

10.2. (0–1)

Uporządkuj elementy układu krwionośnego człowieka w kolejności, w jakiej przepływa przez nie krew w obiegu płucnym, zaczynając od prawej komory. Wpisz w tabeli numery 2–5.

Element układu krwionośnego	Numer
tętnice płucne
lewy przedsionek serca
prawa komora serca	1
żyły płucne
naczynia włosowate płuc

10.3. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego ściany lewej komory serca człowieka są znacznie grubsze od ścian prawej komory. W odpowiedzi uwzględnij różnicę między dużym a małym obiegiem krwi.

726

Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 10. (2 pkt)

Nasienne Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Każdemu z wymienionych elementów budowy roślin okrytonasiennych związanych z rozmnażaniem (A–D) przyporządkuj jego opis wybrany spośród 1.–5. Wpisz odpowiednie numery w wyznaczone miejsca.

Element budowy

łagiewka pyłkowa
nasienie
kwiat
zalążek

Opis elementu budowy

Struktura, w ośrodku której rozwija się gametofit żeński.
U większości gatunków zawiera zarówno pręciki, jak i owocolistki.
Organ powstający ze ściany zalążni po procesie zapłodnienia.
Silnie wydłużona struktura, której funkcją jest transport jąder plemnikowych.
Organ o charakterze przetrwalnikowym zawierający zarodek i materiały zapasowe.

A.
B.
C.
D.

727

Matura Maj 2017, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 10. (2 pkt)

Układ krążenia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

W naczyniach krwionośnych wyprowadzających krew z serca panuje wysokie ciśnienie. Naczynia te mają stosunkowo małe światło i nie ma w nich zastawek. W naczyniach doprowadzających krew do serca jest niskie ciśnienie. Mają one stosunkowo szerokie światło i występują w nich zastawki.

Na podstawie tekstu uzupełnij tabelę, w której porównasz opisane naczynia krwionośne.

Nazwa naczynia (tętnice/żyły)	Kierunek przepływu krwi	Ciśnienie	Światło naczynia	Zastawki

728

Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 10. (1 pkt)

Układ krążenia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Często spotykaną formą niedozwolonego dopingu fizjologicznego są transfuzje krwi. Stosowane są zarówno transfuzje krwi własnej, uprzednio zmagazynowanej, jak i transfuzje krwi pochodzącej od wyselekcjonowanych dawców. Oczekiwanym efektem takiej transfuzji jest szybkie uzyskanie zwiększonej zdolności do wysiłku fizycznego.

Na podstawie: A. Zięba, Mroczna strona medalu, „Wiedza i życie”, http://archiwum.wiz.pl

Wyjaśnij, w jaki sposób transfuzje krwi wpływają na zwiększenie wydolności fizycznej zawodnika. W odpowiedzi odnieś się do składu krwi i jej roli w organizmie.

729

Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 10. (2 pkt)

Fizjologia roślin Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień

Na wykresie przedstawiono wpływ stężenia auksyny na wzrost korzenia i łodygi. Wartość 100% na osi Y oznacza intensywność wzrostu badanych organów w warunkach normalnych, – bez podanej auksyny egzogennej.

a)	Odczytaj z wykresu i zapisz przedział stężeń auksyny, który można zastosować, aby pobudzić do wzrostu:

tylko korzeń:
tylko łodygę:

b)	Podaj, który organ rośliny – korzeń czy łodyga – jest bardziej wrażliwy na auksynę. Uzasadnij odpowiedź, odnosząc się do wykresu.

730

Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 11. (2 pkt)

Układ pokarmowy i żywienie Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Wzór zębowy przedstawia liczbę zębów w pełnym uzębieniu danego ssaka oraz opisuje liczbę poszczególnych rodzajów zębów (kolejno: siekaczy, kłów, przedtrzonowych i trzonowych) w połowie łuku zębowego szczęki i żuchwy.
W pełnym uzębieniu stałym człowieka występują 32 zęby, natomiast w uzębieniu mlecznym nie występują zęby przedtrzonowe oraz tzw. zęby mądrości, czyli ostatnie zęby trzonowe. Na rysunku przedstawiono rozmieszczenie zębów stałych w łuku zębowym żuchwy człowieka, a obok – wzór zębowy jego stałego uzębienia.

11.1. (0–1)

Na podstawie przedstawionych informacji zapisz poniżej wzór zębowy uzębienia mlecznego człowieka.

11.2. (0–1)

Wykaż związek budowy zębów trzonowych człowieka z ich funkcją. W odpowiedzi uwzględnij widoczne na rysunku dwie cechy budowy tych zębów.