1. Strona główna

Biologia

Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (3 pkt)

Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Rycyna znajdująca się w nasionach rącznika pospolitego jest białkiem silnie trującym dla człowieka. Cząsteczka rycyny składa się z dwóch różnych łańcuchów polipeptydowych: RTA i RTB, które są połączone mostkiem dwusiarczkowym. Łańcuch RTA zawiera sekwencje ułożone w postaci α-helisy i β-harmonijki. Jest on enzymem (N-glikozydazą RNA) rozrywającym wiązania glikozydowe i usuwającym cząsteczkę adeniny w dużej podjednostce rybosomalnego RNA. Łańcuch RTB jest lektyną, która łączy się z galaktozą – składnikiem receptorów występujących na powierzchni wielu komórek. Trucizna związana na powierzchni komórki może wniknąć do jej wnętrza drogą endocytozy.
Osobno żaden z peptydów rycyny nie jest trucizną dla człowieka. Peptyd RTA występuje w wielu roślinach, np. w jęczmieniu.

Na podstawie: S. Olsnes, A. Pihl, Different biological properties of the two constituent peptide chains of ricin a toxic protein [...], „Biochemistry” 12 (16), 1973.

1.1. (0–1)

Na podstawie tekstu określ, jaka jest najwyższa rzędowość struktury cząsteczki rycyny (1-, 2-, 3- czy 4-rzędowa). Odpowiedź uzasadnij.

Cząsteczka rycyny ma strukturę : – rzędową, ponieważ

1.2. (0–1)

Odwołując się do właściwości łańcucha polipeptydowego rycyny RTA, wyjaśnij, dlaczego rycyna działa toksycznie na komórki.

1.3. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego możemy bezpiecznie spożywać produkty z jęczmienia, mimo że zawiera on peptyd RTA. W odpowiedzi uwzględnij właściwości obu łańcuchów polipeptydowych rycyny.

Matura Sierpień 2010, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 29. (2 pkt)

Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Podaj/wymień

Od XIX w. do początków wieku XX średnia temperatura na świecie wzrosła o 0,7°C. Naukowcy ostrzegają, że dalszy wzrost temperatury o 2°C spowoduje dalsze nasilenie ekstremalnych zjawisk pogodowych. Przyczyną jest przede wszystkim nadmierna emisja gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla. W Polsce aż 90% całej energii elektrycznej to energia powstająca ze spalania węgla. Raport przygotowany w roku 2005 na zlecenie Światowego Funduszu na Rzecz Przyrody (WWF) ujawnił, że w przeciętnym polskim gospodarstwie domowym można zredukować zużycie energii elektrycznej o ponad 20%.

Podaj dwa sposoby ograniczenia zużycia energii elektrycznej w gospodarstwie domowym.

Matura Sierpień 2010, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 28. (2 pkt)

Ekologia Podaj/wymień

Przykładem współżycia opartego na obustronnej korzyści jest symbioza niektórych gatunków akacji i żyjących na nich mrówek. Akacje mają duże, wypełnione miękką tkanką ciernie, w których mrówki drążą komory mieszkalne. Dla mrówek podstawowym źródłem białka i tłuszczu są specjalne ciałka wyrastające na zakończeniach pierzastych liści akacji, a źródłem cukru – wydzielina powstająca u nasady jej ogonków liściowych. Mrówki patrolują liście oraz gałęzie akacji i atakują każdego roślinożercę próbującego zjadać liście lub korę drzewa, niszczą również każdą obcą roślinę dotykającą drzewa akacjowego, oczyszczają też z roślinności powierzchnię ziemi wokół drzewa, na którym żyją.

Na podstawie informacji z tekstu wymień dwie korzyści odnoszone przez populację mrówek w opisanej symbiozie.

Matura Sierpień 2010, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 26. (2 pkt)

Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Niektóre cechy gatunku ludzkiego wykazują zróżnicowanie międzypopulacyjne i mają określone znaczenie adaptacyjne. W tabeli przedstawiono kilka przykładów takich cech oraz ich znaczenie.

Cecha Znaczenie adaptacyjne cechy
A. Mały względny ciężar ciała i smukła budowa kończyn Zwiększa stosunek powierzchni do objętości, co ułatwia wymianę ciepła między organizmem a otoczeniem.
B. Wąski nos Ułatwia nagrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza.
C. Płaska twarz i obfita podściółka tłuszczowa skóry twarzy Zmniejsza wystawanie nosa, chroni przed wyziębieniem zatoki szczękowej.
D. Sprawne kończyny dolne Lepsza zdolność do przemieszczania się w czasie polowań.
E. Włosy fil-fil (w postaci kępek silnie skręconych ze sobą włosów) Przez nagie, nieosłonięte włosami, pola skóry następuje utrata ciepła.

Wypisz, stosując oznaczenia literowe, po dwie cechy adaptacyjne do życia w środowisku

  1. o wysokich temperaturach otoczenia (klimat gorący)

  2. o niskich temperaturach otoczenia (klimat chłodny)

Matura Sierpień 2010, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 16. (2 pkt)

Choroby człowieka Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Antybiotyki stosuje się w leczeniu chorób zakaźnych, np. przewodu pokarmowego, układu oddechowego i moczowego. Zwalczają one komórki bakterii, nie wpływając na komórki organizmu. Mogą jednak powodować niszczenie naturalnej flory bakteryjnej człowieka.

Wyjaśnij, dlaczego u kobiet ubocznym skutkiem stosowania antybiotyków bywają grzybice układu rozrodczego.

Matura Sierpień 2010, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 13. (2 pkt)

Choroby człowieka Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

W krajach ekonomicznie rozwiniętych przyczyną wielu zgonów są choroby układu krążenia. Najczęstszą i najgroźniejszą z nich jest miażdżyca tętnic (arterioskleroza), której następstwem są np. zawał serca oraz udar mózgu.

Spośród wymienionych czynników (A–E) wybierz dwa, które nie podnoszą ryzyka wystąpienia chorób będących następstwem miażdżycy.

  1. Nałogowe palenie tytoniu.
  2. Niskie ciśnienie tętnicze.
  3. Nadmierny stres, napięcie emocjonalne.
  4. Dieta bogata w tłuszcze rybne i roślinne.
  5. Mała aktywność fizyczna i siedzący tryb życia.

Matura Maj 2010, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 29. (2 pkt)

Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Podaj/wymień

Leśnicy z Nadleśnictwa Zamrzenica w Borach Tucholskich, gdzie populacja cisa (Taxus baccata) należy wciąż do najliczniejszych w Europie, realizują projekt ochrony tego gatunku. W latach 2005–2008 zwiększono obszar rezerwatu w Wierzchlesie do prawie 90 hektarów, zbudowano kładkę nad torfowiskiem oraz wykonano nowe ogrodzenie, chroniące cisy przed żerującymi na nich jeleniami. Wytypowano obszary, na których obserwuje się kiełkowanie i wzrost siewek cisa. Okolice rezerwatu obsadzane są dwuletnimi sadzonkami cisów wyhodowanymi z nasion pochodzących z rezerwatu.

Przyporządkuj opisane działania leśników, realizowane w ramach programu ochrony cisów, do podanych niżej form ochrony przyrody.

ochrona czynna

ochrona bierna

Matura Maj 2010, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 27. (2 pkt)

Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie

Liście tego samego gatunku roślin okrytonasiennych zebrano podczas suchego dnia w trzech miejscach o różnym zapyleniu powietrza: w pobliżu zakładu przemysłowego, przy ulicy i w parku. Następnie na górne powierzchnie liści przyklejono przezroczystą taśmę samoprzylepną. Taśmy samoprzylepne (z zebranym pyłem) zdjęto osobno z każdego liścia i naklejono na biały karton. Przebieg i wyniki obserwacji przedstawiono w uproszczeniu na rysunku.

a)Określ cel przeprowadzonej obserwacji.
b)Sformułuj wniosek na podstawie wyników tej obserwacji.

Matura Maj 2010, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 17. (2 pkt)

Choroby człowieka Pozostałe

Istnieje udowodniona zależność między niedoborem kwasu foliowego w diecie kobiet w ciąży a zwiększonym ryzykiem wystąpienia defektów cewy nerwowej (rozszczep rdzenia kręgowego i kręgosłupa) u ich dzieci. Naukowcy wykazali, że po ekspozycji na ostre światło słoneczne ludzie o jasnej skórze mieli znacznie obniżony poziom kwasu foliowego we krwi. W 1996 r. argentyński pediatra P. Lapunzina opisał przypadki trzech młodych, zdrowych kobiet, które opalały się w solarium we wczesnych tygodniach ciąży i urodziły dzieci z wadami rozwojowymi cewy nerwowej.

Na podstawie tekstu sformułuj dwa zalecenia, do których powinny stosować się kobiety we wczesnych tygodniach ciąży, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia defektów cewy nerwowej u swoich dzieci.

Matura Maj 2010, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 14. (1 pkt)

Wirusy, wiroidy, priony Choroby człowieka Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

W 2008 r. nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny przyznano m.in. za odkrycie, że wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) może być jednym z czynników wywołujących raka szyjki macicy. Choroba ta jest jedną z najgroźniejszych nowotworowych chorób kobiecych, na którą rocznie umiera na świecie około 300 tys. kobiet.

Jak to odkrycie jest wykorzystane w profilaktyce medycznej?

Strony