Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Pełnik europejski (Trollius europaeus) to roślina zielna występująca głównie na mokrych
łąkach, przy brzegach strumieni oraz w wilgotnych lasach liściastych. Mimo że roślina
produkuje dużo nasion, rzadko spotyka się siewki w sąsiedztwie kęp pełnika, gdyż ich
rozwojowi nie sprzyja konkurencja ze strony innych gatunków łąkowych. Odsłanianie gleby
wokół kęp pełnika sprawia, że łatwiej zachodzi kiełkowanie jego nasion. Stanowiska pełnika
chroni się także poprzez regularne koszenie łąk, co zmniejsza udział gatunków
ekspansywnych, takich jak np. pokrzywa zwyczajna lub ostrożeń polny. W Polsce pełnik jest
objęty ochroną gatunkową.
Kwiaty pełnika są okazałe, żółte i zapylane głównie przez kilka gatunków muchówek
z rodzaju Chiastocheta. Muchówki wchodzą do kwiatu, gdzie zjadają pyłek i nektar.
W kwiecie dochodzi też do kopulacji tych owadów i składania jaj. Wylęgające się larwy
wgryzają się do słupków i wyjadają tam część zawiązków nasion. Przed przepoczwarzeniem
larwy wydostają się z kwiatów i spadają na powierzchnię gleby.
Na poniższych ilustracjach przedstawiono pokrój ogólny pełnika oraz – w powiększeniu –
typowy liść łodygowy.
Na podstawie: A. Kołos i A. Kołos, Trollius europaeus (Ranunculaceae) in north-eastern Poland,
„Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica” 23(2), 2016; www.europeana.eu
7.1. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.
Pełnik europejski należy do klasy roślin
A.
jednoliściennych,
o czym
świadczą
1.
okazałe kwiaty przystosowane do zapylania
przez owady.
2.
liście o nerwacji siateczkowatej osadzone
na ogonkach liściowych.
B.
dwuliściennych,
3.
zielna forma życiowa i przywiązanie
do wilgotnych siedlisk.
7.2. (0–1)
Wykaż, że przedstawiona w tekście zależność między pełnikiem a muchówkami jest
mutualizmem. Określ, na czym polega mutualizm, oraz podaj przykłady korzyści lub
strat odnoszonych przez wymienione organizmy.
7.3. (0–1)
Określ typ przeobrażenia występujący u muchówki z rodzaju Chiastocheta. Odpowiedź
uzasadnij.
Typ przeobrażenia:
Uzasadnienie:
7.4. (0–2)
Oceń, czy działania opisane w tabeli stanowią ochronę czynną pełnika europejskiego.
Zaznacz T (tak), jeśli działanie jest przykładem ochrony czynnej, albo N (nie) – jeśli nim
nie jest.
1.
Odsłanianie gleby wokół kęp pełnika europejskiego.
T
N
2.
Wpisanie pełnika europejskiego na listę gatunków chronionych.
T
N
3.
Regularne koszenie łąk ze stanowiskami pełnika europejskiego.
Płoszczyca szara (Nepa cinerea), zwana „skorpionem wodnym”, jest drapieżnikiem żyjącym
w Polsce w wodach stojących. Nie potrafi dobrze pływać, bytuje wśród gęstych roślin
przybrzeżnych na niewielkich głębokościach. Jej szarobrązowe, spłaszczone
grzbietobrzusznie ciało przypomina uschły liść. Na końcu odwłoka płoszczycy występuje
charakterystyczna rurka, służąca do pobierania powietrza atmosferycznego. Niektóre
płoszczyce potrafią latać dzięki obecności błoniastych skrzydeł drugiej pary, ale większość
osobników ma uwstecznione mięśnie odpowiadające za ich ruch. Płoszczyca czatuje na swoje
ofiary w nieruchomej pozycji i chwyta je za pomocą mocnych przednich odnóży krocznych,
a następnie wysysa ich wnętrzności. Ofiarami osobników dorosłych oraz larw są wodne
bezkręgowce oraz kijanki i narybek mniejszych gatunków ryb, np. karasi.
Na poniższym zdjęciu przedstawiono dorosłą płoszczycę.
Źródło: http://www.koleopterologie.de
9.1. (0–2)
Na podstawie przedstawionych informacji określ, do której gromady stawonogów –
owadów czy pajęczaków – należy płoszczyca. Odpowiedź uzasadnij, porównując dwie
cechy płoszczycy z cechami zarówno owadów, jak i pajęczaków.
Płoszczyca jest
owadem
pajęczakiem
ponieważ:
9.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji podaj jedną cechę budowy płoszczycy
stanowiącą przystosowanie do drapieżnictwa oraz określ, na czym to przystosowanie
polega.
9.3. (0–1)
Wykorzystując wszystkie nazwy podanych organizmów, ułóż i zapisz łańcuch
pokarmowy ekosystemu wodnego, w którym płoszczyca jest konsumentem trzeciego
rzędu.
Poniżej przedstawiono schematycznie budowę organizmu owada, ze szczególnym wyróżnieniem układu oddechowego.
Specyficznymi organami wchodzącymi w skład układu oddechowego owadów są tchawki.
12.1. (0–1)
Zaznacz na powyższym rysunku tchawki (strzałka pełna) i przetchlinki (strzałka przerywana).
12.2. (0–1)
Wymień dwie funkcje, jakie pełnią tchawki w organizmie owadów.
12.3. (0–1)
Wymień jedną cechę, inną niż obecność tchawek, która świadczy o tym, że dany bezkręgowiec jest owadem.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
U owadów i wijów funkcję transportu gazów oddechowych oraz wymiany gazowej pełni układ
tchawkowy. System rozgałęzionych tchawek doprowadza tlen do każdej komórki ciała.
Na rysunku przedstawiono fragment układu tchawkowego owada.
Na podstawie: A. Czubaj i inni, Biologia, Warszawa 1994, s. 273.
9.1. (0–1)
Z wykorzystaniem informacji na rysunku przedstaw, w jaki sposób tracheole
usprawniają wymianę gazową między tchawkami a komórkami ciała.
9.2. (0–1)
Podpunkt anulowany przez CKE
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące porównania owadów i wijów są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Owady, podobnie jak wije, wykazują metamerię heteronomiczną.
P
F
2.
Zarówno owady, jak i wije mają jedną parę czułków.
P
F
3.
Owady przechodzą rozwój prosty lub złożony, a wije – tylko prosty.
Jętki należą do owadów związanych ze środowiskiem wodnym. Osobniki dorosłe żyją zaledwie
kilka dni i giną zaraz po kopulacji i złożeniu jaj. Mają ciało pokryte cienkim, chitynowym
oskórkiem. Odwłok jest zakończony długimi wyrostkami. Na głowie znajdują się duże oczy
złożone i para krótkich, wieloczłonowych czułków. Aparat gębowy jest silnie uwsteczniony,
gdyż postaci dorosłe nie pobierają pokarmu.
Jaja składane są do wody, gdzie rozwijają się larwy. Mają one bardzo dobrze rozwinięty
gryzący aparat gębowy i zasiedlają najczęściej dno koryta rzeki, odżywiając się zgromadzoną
tam martwą materią organiczną. Dorastająca larwa linieje od 15 do 30 razy. W wyniku
przedostatniego linienia powstaje uskrzydlone subimago. Jego jelito nie zawiera już treści
pokarmowej, ale gaz ułatwiający wypłynięcie na powierzchnię wody i jej opuszczenie. W ciągu
24 godzin owad linieje po raz ostatni, przechodząc w postać dojrzałą.
Dawniej jętki występowały powszechnie w rzekach Europy. Obecnie albo wyginęły, albo
znajdują się na listach gatunków zagrożonych wyginięciem. Jętki są bardzo wrażliwe
na zanieczyszczenia wody i inne zmiany jej parametrów fizykochemicznych.
Poniższy rysunek przedstawia osobnika dorosłego i larwę bez zachowania skali.
Na podstawie: Z. Strzelecki, Kolekcja Przyrodnicza Pracowni Dydaktyki UMK w Toruniu, http://www.mp.umk.pl;
http://www.wigry.org.pl
10.1. (0–1)
Na podstawie tekstu i rysunku podaj dwie cechy budowy morfologicznej jętek, które
występują wyłącznie u owadów.
10.2. (0–1)
Określ typ przeobrażenia występującego u jętki. Odpowiedź uzasadnij.
Typ przeobrażenia:
Uzasadnienie:
10.3. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Narządem analogicznym do wypełnionego powietrzem przewodu pokarmowego jętki jest
rezonator płaza.
pęcherz pławny ryby.
pęcherz moczowy ssaka.
zestaw worków powietrznych ptaka.
10.4. (0–1)
Określ, czy larwy jętek mogą służyć jako bioindykatory czystości wód. Odpowiedź
uzasadnij, odnosząc się do zakresu tolerancji larw jętek na zanieczyszczenia
środowiska.
Na rysunku przedstawiono zwierzęta należące do pajęczaków – jednej z gromad stawonogów.
Na podstawie: http://kesscience.wikidot.com/arachnids
Podaj jedną, widoczną na rysunku, cechę budowy morfologicznej przedstawionych
zwierząt, świadczącą o tym, że należą one do pajęczaków, a nie – do innej grupy
stawonogów.
Muszka owocowa (Drosophila melanogaster) ma cztery pary chromosomów. Gen
warunkujący barwę oczu znajduje się u tego owada w chromosomie X, przy czym allel
warunkujący barwę białą (a) jest recesywny, zaś allel warunkujący barwę czerwoną (A) jest
dominujący. Niesprzężony z płcią jest natomiast gen warunkujący cechę skrzydeł: allel
dominujący (S) warunkuje skrzydła długie, a recesywny (s) warunkuje skrzydła krótkie
(zredukowane). Dziedziczenie płci u muszki owocowej odbywa się według podobnych zasad
jak u człowieka. Samica posiada dwa chromosomy płci XX, a samiec chromosomy płci XY.
Cykl rozwojowy muszki owocowej w temperaturze 25°C trwa od 8 do 9 dni. Gatunek ten,
ze względu na swoje cechy, wykorzystywany jest w badaniach genetycznych jako organizm
modelowy.
Na poniższych rysunkach przedstawiono zestawy chromosomów czterech osobników muszki
owocowej (A–D). W chromosomach płci zaznaczono lokalizację genu warunkującego barwę
oczu.
Na podstawie http://www.nature.com/scitable/topicpage/developing-the-chromosome-theory-164 [dostęp: 21.01.2015].
a)
Spośród rysunków A–D zaznacz te, które przedstawiają zestawy chromosomów osobników męskich i określ barwę oczu każdego z tych osobników.
b)
Spośród krzyżówek muszki owocowej (1–4) zaznacz tę, w wyniku której w potomstwie męskim prawdopodobieństwo wystąpienia osobników o oczach czerwonych, jak też białych wynosi 0,5 (50%). Uzasadnij odpowiedź, przedstawiając wynik tej krzyżówki w postaci szachownicy Punnetta. Podkreśl genotypy osobników męskich o oczach czerwonych.
XAXa × XaY
XAXA × XaY
XaXa × XAY
XAXA × XAY
c)
Stosując oznaczenia literowe alleli genów podane w informacji do zadania, zapisz wszystkie możliwe genotypy:
samicy o czerwonych oczach i długich skrzydłach
samca o czerwonych oczach i krótkich skrzydłach
d)
Na poniższym schemacie, przedstawiającym cykl rozwojowy muszki owocowej, wpisz nazwy stadiów rozwojowych oznaczonych cyframi 1 i 2 oraz podaj nazwę typu przeobrażenia występującego u tego owada.
Na podstawie: http://www.easternct.edu/~adams/Drosophilalifecycle.html [dostęp: 24.01.2015].
Nazwa typu przeobrażenia:
e)
Na podstawie podanych informacji oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących trafności wyboru muszki owocowej jako organizmu modelowego w badaniach genetycznych. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.
Lp.
Informacja
Prawda
Fałsz
1.
Samice i samce muszki owocowej wyraźnie różnią się kolorem i rozmiarem, co ułatwia obserwację.
2.
Mała liczba potomstwa pozwala na wiarygodną analizę statystyczną wzorów dziedziczenia.
3.
Krótki cykl życiowy umożliwia obserwację wzorów dziedziczenia w kolejnych pokoleniach w krótkim czasie.
4.
Ponieważ muszka owocowa ma mały genom, więc mała ilość DNA, który trzeba poddać analizie, ułatwia lokalizację genów badanych cech.
Myśliczki to drapieżne chrząszcze należące do rodziny kusaków. Mają półkoliste, olbrzymie,
zbudowane z tysiąca ommatidiów oczy, które są wrażliwe na zmiany w otoczeniu i pozwalają
szybko reagować na ruch. Ich aparat gębowy zbudowany jest z wargi górnej, żuwaczek, szczęk
oraz wargi dolnej, przekształconej w długi lepki język, błyskawicznie wyrzucany w kierunku
ofiary, która przykleja się do lepkiej wydzieliny i trafia między silne żuwaczki. Gruczoły
umiejscowione w głowie myśliczka produkują substancje tłuszczowe i białka wchodzące
w skład wydzieliny, dzięki czemu język przylepia się do każdej powierzchni – hydrofilowej
i hydrofobowej.
Język kameleona to narząd mięśniowy położony w jamie gębowej. Jest bardzo długi, na końcu
szeroki, pokryty lepkim śluzem. Kameleon strzela w ofiarę językiem dwa razy dłuższym
od siebie samego, co pozwala pochwycić pokarm w ułamku sekundy z dużej odległości.
Na podstawie: P. Jałoszyński, Odrzutowy kameleon, „Wiedza i Życie”, 2014 nr 9, s. 30.
a)
Na podstawie analizy tekstu wymień trzy cechy budowy myśliczka przystosowujące go do drapieżnictwa.
b)
Określ, który składnik lepkiej wydzieliny gruczołów myśliczka ułatwia przylepienie się języka do powierzchni hydrofobowej.
c)
Określ, czy oczy myśliczka są proste, czy złożone i podaj jedną ich cechę, która o tym świadczy.
d)
Zaznacz odpowiedź A lub B i jej uzasadnienie, wybierając spośród 1–3 tak, aby powstało poprawne dokończenie zdania.
Język myśliczka i kameleona to narządy
A.
analogiczne,
ponieważ
1.
mają wspólne pochodzenie ewolucyjne i podobną budowę.
2.
pełnią podobne funkcje, chociaż mają różne pochodzenie ewolucyjne.
Na rysunku przedstawiono budowę morfologiczną jednego z bezkręgowców.
Na podstawie: http://pl.wikipedia.org/wiki/ [dostęp: 27.12.2014].
a)
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Bezkręgowiec ten jest przedstawicielem
skąposzczetów.
wieloszczetów.
skorupiaków.
wijów.
b)
Podaj nazwę typu zwierząt, do którego należy przedstawiony na rysunku bezkręgowiec i jedną widoczną cechę jego budowy morfologicznej, charakterystyczną dla tego typu.
Wśród współcześnie żyjących zwierząt zdolnością lotu charakteryzują się owady, ptaki oraz
należące do ssaków nietoperze. Mechanizm lotu u wymienionych grup zwierząt różni się,
wszystkie jednak do poruszania skrzydłami wykorzystują pracę mięśni. U większości
owadów mięśnie poruszające skrzydłami są przymocowane do płytek szkieletu zewnętrznego,
a u ptaków i nietoperzy – do określonych kości szkieletu wewnętrznego. U owadów skurcz
mięśni powoduje przemieszczanie się płytek szkieletu, co wprawia skrzydła w ruch.
Na rysunkach przedstawiono: ruch skrzydeł owada w górę (I) i w dół (II) oraz szkielet ptaka
(III) z zaznaczonymi elementami mającymi znaczenie podczas lotu.
Na podstawie: C.J. Clegg, D.G. Mackean, Advanced Biology, London 2012, s. 482–483;
U. Sedlag, Wunderbare Welt der Insekten, Lepzig 1978, s. 32; Zoologia, red. Z. Grodziński, Warszawa 1969, s. 275.
a)
Na podstawie analizy rysunków I i II uzupełnij poniższe zdania – wpisz rodzaj pracujących mięśni oraz kierunek przemieszczania się płytki szkieletu i skrzydeł tak, aby powstał opis mechanizmu poruszania skrzydłami u owadów.
Podczas skurczu mięśni następuje płytki
grzbietowej, co powoduje skrzydeł. Natomiast podczas skurczu
mięśni następuje płytki grzbietowej,
co powoduje skrzydeł.
b)
Do opisanych na rysunku III elementów pasa barkowego i klatki piersiowej szkieletu ptaka (A–E), przyporządkuj ich nazwy, wybierając spośród wymienionych (1–6).
obojczyk
żebro
mostek
łopatka
grzebień
kość krucza
c)
Określ miejsce w szkielecie ptaka, do którego przymocowane są mięśnie poruszające skrzydłami.
Na rysunkach 1–7 przedstawiono (bez zachowania proporcji wielkości) zwierzęta należące
do różnych gromad w królestwie zwierząt.
Źródło: Larousse. Ziemia, rośliny, zwierzęta, praca zbiorowa, Warszawa 1985, s. 313, 317, 321–323, 326, 328.
a)
Podaj nazwę gromady, do której należy zwierzę oznaczone cyfrą 1 oraz – widoczną na rysunku – jedną cechę budowy zewnętrznej, charakterystyczną wyłącznie dla tej gromady i występującą u wszystkich jej przedstawicieli.
b)
Dopisz prawidłowe dokończenie zdania, wpisując oznaczenia cyfrowe zwierząt spośród 1–7.
Powłoka ciała, zapobiegająca przenikaniu wody do wnętrza ciała dzięki martwym
wytworom nabłonka oraz tłuszczowej wydzielinie komórek gruczołowych nabłonka,
występuje u zwierząt oznaczonych cyframi .
c)
Zaznacz w tabeli znakiem X prawidłowe elementy aparatu ruchu zwierząt oznaczonych cyframi 1 i 4.
Zwierzę
Układ mięśniowy
Szkielet
1.
□ mięśnie wora powłokowego
□ płyn jamy ciała
□ wyspecjalizowane wiązki mięśni
□ oskórkowy szkielet zewnętrzny
2.
□ mięśnie wora powłokowego
□ płyn jamy ciała
□ wyspecjalizowane wiązki mięśni
□ oskórkowy szkielet zewnętrzny
d)
Zaznacz odpowiedź A, B, C albo D i jej uzasadnienie spośród I–IV tak, aby powstało poprawne dokończenie poniższego zdania.
Krew płynie w zamkniętym systemie naczyń krwionośnych u
A.
wszystkich wymienionych zwierząt
i jest wykorzystana do transportu tlenu u
I
wszystkich wymienionych zwierząt.
B.
wszystkich wymienionych zwierząt z wyjątkiem 1.
II
wszystkich wymienionych zwierząt z wyjątkiem 1.
C.
wszystkich wymienionych zwierząt z wyjątkiem 4.
III
wszystkich wymienionych zwierząt z wyjątkiem 4.
D.
wszystkich wymienionych zwierząt z wyjątkiem 1. i 4.
IV
u wszystkich wymienionych zwierząt z wyjątkiem 1. i 4.
e)
Przedstaw znaczenie fizjologiczne wydalania kwasu moczowego przez zwierzęta oznaczone cyframi 1 i 7.
Oskórek stawonogów, zwłaszcza owadów i pajęczaków, jest zbudowany z dwóch warstw:
cienkiej warstwy zewnętrznej i znacznie grubszej warstwy wewnętrznej. W warstwie
zewnętrznej występują woski, lipoproteiny i polifenole, a w warstwie wewnętrznej – głównie
chityna i sklerotyna, która jest białkiem utwardzającym tę warstwę.
Określ, odwołując się do substancji budujących oskórek i ich właściwości, w jaki sposób
chroni on owady przed
Pszczoła miodna (Apis mellifera) to gatunek owada błonkoskrzydłego z rodziny
pszczołowatych. Rój pszczeli składa się z: królowej–matki, robotnic oraz trutni. O tym, czy
z jaja rozwinie się królowa, czy – robotnica, decyduje pożywienie, jakie jest dostarczane larwie.
Królowa przez cały czas karmiona jest mleczkiem pszczelim, a młode larwy robotnic dostają
ten pokarm jedynie we wczesnym stadium rozwoju. Trutnie powstają z niezapłodnionych jaj,
a ich rola ogranicza się do zapłodnienia królowej. Od złożenia jaja do przejścia larwy w stadium
poczwarki, a następnie – w stadium imago mija ok. 20 dni, po których pszczoły robotnice
rozpoczynają zbieranie ziaren pyłku.
Na podstawie: https://www.medianauka.pl/pszczola-miodna
Podaj nazwy tych elementów budowy pszczoły (tkanek lub narządów), dzięki którym
składniki odżywcze z układu pokarmowego dostarczane są do komórek ciała pszczoły:
następuje wymiana gazowa między komórkami ciała pszczoły a powietrzem atmosferycznym:
Pszczoła miodna (Apis mellifera) to gatunek owada błonkoskrzydłego z rodziny
pszczołowatych. Rój pszczeli składa się z: królowej–matki, robotnic oraz trutni. O tym, czy
z jaja rozwinie się królowa, czy – robotnica, decyduje pożywienie, jakie jest dostarczane larwie.
Królowa przez cały czas karmiona jest mleczkiem pszczelim, a młode larwy robotnic dostają
ten pokarm jedynie we wczesnym stadium rozwoju. Trutnie powstają z niezapłodnionych jaj,
a ich rola ogranicza się do zapłodnienia królowej. Od złożenia jaja do przejścia larwy w stadium
poczwarki, a następnie – w stadium imago mija ok. 20 dni, po których pszczoły robotnice
rozpoczynają zbieranie ziaren pyłku.
Na podstawie: https://www.medianauka.pl/pszczola-miodna
a)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy uzupełnij tabelę tak, aby prawidłowo przedstawiała przynależność systematyczną pszczoły miodnej (Apis mellifera).
Typ
Gromada
Rząd
błonkoskrzydłe
Rodzina
Rodzaj
Gatunek
b)
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące cyklu rozwojowego pszczoły miodnej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
W cyklu rozwojowym pszczół występuje rozwój złożony z przeobrażeniem niezupełnym.
P
F
2.
Trutnie są haploidalne, natomiast królowa i robotnice mają w komórkach ciała diploidalny zestaw chromosomów.
P
F
3.
O rozwoju królowej z larwy decyduje rodzaj pobieranego pokarmu.
Zależność między mrówkami i mszycami jest jedną z bardziej interesujących interakcji
międzygatunkowych wśród bezkręgowców. Mszyce, należące do pluskwiaków, żerując
na roślinach przebijają tkanki roślinne i pobierają z floemu w bardzo dużych ilościach zawarty
w nim płyn. Nadmiar wody oraz różnych związków organicznych wydalają przez specjalne
otwory w postaci dużych kropli substancji, zwanej spadzią, bogatej w cukry, sole mineralne,
witaminy i niektóre aminokwasy. Spadź jest zbierana i zjadana przez dorosłe mrówki. Karmią
nią również swoje larwy (czerwie). Poczwarki mrówek nie pobierają pokarmu. Mrówki bronią
mszyc przed drapieżnikami, a także mogą przenosić nimfy i dorosłe osobniki mszyc na nowe
rośliny.
Na podstawie: http://www.wiz.pl/8,340.html; Piotr Ślipiński 2012-07-09 Cukier za ochronę;
http://www.gardeningknowhow.com/plant-problems/pests/insects/controlling-aphids-and-ants.htm
a)
Wybierz spośród A–D i zaznacz poprawne dokończenie zdania. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do informacji w tekście.
Zależność między mrówkami a mszycami to
drapieżnictwo.
komensalizm.
konkurencja.
mutualizm.
Uzasadnienie:
b)
Określ, które owady – mrówki czy mszyce – przechodzą rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do informacji w tekście.
Rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym przechodzą:
Na rysunku przedstawiono gatunki należące do różnych grup stawonogów (skorupiaków,
owadów i pajęczaków).
Uwaga: Nie zachowano proporcji wielkości zwierząt.
Na podstawie: Biologia, pod red. A. Czubaja, Warszawa 1999.
10.1. (0–1)
Wypisz z rysunku oznaczenia literowe wszystkich gatunków stawonogów należących
do owadów.
10.2. (0–1)
Określ, który z gatunków stawonogów (A–F) przedstawionych na rysunku jest
pajęczakiem. Uzasadnij wybór, podając jedną charakterystyczną cechę budowy
pajęczaków widoczną na rysunku.
Stawonogi i większość mięczaków to bezkręgowce wytwarzające szkielet zewnętrzny.
Wyjaśnij, odwołując się do budowy szkieletu, dlaczego u stawonogów występuje wzrost
skokowy, a mięczaki rosną w sposób ciągły aż do osiągnięcia stadium dojrzałości.
Wołek zbożowy to rozprzestrzeniony na całym świecie szkodnik, odżywiający się ziarnem
zbóż. Występuje głównie w magazynach zbóż lub produktów zbożowych, gdzie uszkadza
surowe ziarno, a także trwale je zanieczyszcza, np. kałem lub pozostałościami chitynowych
pancerzyków. Chrząszcze wołka zbożowego nie mają drugiej, błoniastej pary skrzydeł i nie
latają. Żyją ok. 6–9 miesięcy. Jedna samica składa w ziarnach dziennie ok. 150 jaj.
Po kilku – kilkunastu dniach wylęgają się larwy, z których każda żeruje w bielmie ziarniaka.
Larwa po czterech linieniach przekształca się w poczwarkę, a następnie – w imago, które
wydostaje się z ziarniaka na zewnątrz.
Dorosłe samce wydzielają feromon agregacyjny, dzięki któremu wszystkie osobniki tego
gatunku skupiają się w określonym miejscu.
Przypuszcza się, że mąka zawierająca chitynowe pozostałości szkodników może zawierać
również trujące substancje i ma właściwości rakotwórcze. Analiza wyciągu z ciał wołka
zbożowego wykazała obecność aż sześciu różnych alergenów.
Na podstawie: P. Olejarski, Wołek zbożowy - szkodnik zmagazynowanego ziarna, http://www.szkodniki.waw.pl/wolek-zbozowy-szkodnik-zmagazynowanego-ziarna.php
8.1. (0–1)
Na podstawie tekstu wymień z cyklu rozwojowego wołka zbożowego tylko te stadia, które bezpośrednio wyrządzają szkody w magazynowanym zbożu.
8.2. (0–1)
Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź A albo B, która jest poprawnym dokończeniem poniższego zdania, oraz jej poprawne uzasadnienie spośród odpowiedzi 1.–3.
W cyklu rozwojowym wołka zbożowego występuje przeobrażenie
A.
zupełne,
ponieważ jest w nim obecne
1.
stadium larwy.
2.
stadium poczwarki.
B.
niezupełne,
3.
postać imago.
8.3. (0–1)
Podaj, jakie znaczenie dla rozwoju populacji wołka zbożowego ma zdolność wydzielania feromonów agregacyjnych przez samce tego gatunku.
8.4. (0–1)
Przedstaw w tabeli systematykę wołka zbożowego: wpisz do każdej pustej komórki tabeli jedną nazwę rangi taksonomicznej wybranej z wymienionych.
Turkuć podjadek (Gryllotalpa gryllotalpa) jest owadem z rzędu prostoskrzydłych. Ryje
w ziemi korytarze, którymi dociera do podziemnych części rośliny, będących jego głównym
pokarmem. Na rysunku przedstawiono stadia rozwojowe turkucia podjadka.
a)
Określ, jaki rodzaj przeobrażenia występuje w rozwoju turkucia podjadka. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do tych cech jego larw, które są widoczne na rysunku.
b)
Wykaż związek budowy pierwszej pary odnóży krocznych tego owada z trybem jego życia.
