Na rysunku przedstawiono schemat układu okresowego pierwiastków (bez lantanowców
i aktynowców), na którym umieszczono strzałki A i B odpowiadające kierunkom zmian
wybranych wielkości charakteryzujących pierwiastki chemiczne.
Podkreśl wszystkie wymienione poniżej wielkości, których wzrost wskazują strzałki
oznaczone literami A i B.
Dla pierwiastków 1. grupy strzałka A wskazuje kierunek wzrostu
najwyższego stopnia utlenienia promienia atomowego promienia jonowego
Dla pierwiastków grup 1.–2. i 13.–17. okresu III strzałka B wskazuje kierunek wzrostu
najwyższego stopnia utlenienia promienia atomowego charakteru metalicznego
Związek o wzorze H3AsO3 w środowisku o odczynie kwasowym reaguje z cynkiem zgodnie
z następującym schematem:
Zn + H3AsO3 + H+ ⟶ Zn2+ + As + H2O
Wybierz i podkreśl w każdym nawiasie poprawne uzupełnienie poniższych zdań.
W opisanej reakcji związek o wzorze H3AsO3 pełni funkcję (reduktora / utleniacza), gdyż ulega (redukcji / utlenieniu). W czasie reakcji stopień utlenienia wodoru (nie ulega zmianie / się zmniejsza / się zwiększa).
W trakcie opisanej reakcji pH roztworu, w którym ona zachodzi, (nie ulega zmianie / maleje / wzrasta).
Spośród związków chemicznych, których wzory przedstawiono poniżej, wybierz te,
które dysocjują na jony pod wpływem wody. Podkreśl wzory wybranych związków.
Jodyna to roztwór jodu I2 w etanolu. Aby zwiększyć jego trwałość, dodaje się do niego
niewielką ilość jodku potasu KI. Jodyna jest brunatną cieczą, a stały jodek potasu tworzy
bezbarwne kryształy, przypominające wyglądem sól kuchenną.
Na szalkę wlano kilkanaście kropli jodyny i pozostawiono pod wyciągiem. Po upływie
godziny stwierdzono, że w naczyniu pozostał ciemnobrunatny osad. Po upływie kolejnej
godziny na szalce zauważono jedynie niewielką ilość białego nalotu. Przemiany ilustruje
schemat.
jodyna przemiana I ciemnobrunatny osad przemiana II biały nalot
Wybierz i podkreśl w każdym nawiasie poprawne uzupełnienie poniższych zdań.
Ciemnobrunatny osad to (jod / jodek potasu / stałe składniki jodyny).
Biały nalot to (jod / jodek potasu / stałe składniki jodyny).
Przemiana I, polegająca na (parowaniu etanolu / sublimacji jodu / resublimacji jodu), jest (zjawiskiem fizycznym / reakcją chemiczną).
Przemiana II, polegająca na (parowaniu etanolu / sublimacji jodu / resublimacji jodu), jest (zjawiskiem fizycznym / reakcją chemiczną).
Wykonano eksperyment, którego przebieg zilustrowano na rysunku.
Wybierz i podkreśl w każdym nawiasie poprawne uzupełnienie poniższych zdań.
Sól, której roztwór otrzymano w kolbie po całkowitym roztworzeniu cynku w kwasie, jest
związkiem (jonowym / niejonowym). Aby go wyodrębnić z mieszaniny poreakcyjnej, należy
(z roztworu odparować wodę / roztwór przesączyć). W temperaturze pokojowej i pod
ciśnieniem atmosferycznym związek ten jest (ciałem stałym / cieczą).
Na trwałość jądra atomowego ma wpływ stosunek liczby neutronów do liczby protonów.
Kiedy jądro ma nadmiar neutronów, w jego wnętrzu może zajść przemiana β–, w której
z neutronu powstają proton, elektron i antyneutrino.
10n ⟶ 11p + 0–1e− + 00ῡ
Antyneutrino, ῡ, jest nienaładowaną elektrycznie cząstką o masie spoczynkowej bliskiej zeru.
Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2010
oraz A. Czerwiński, Energia jądrowa i promieniotwórczość, Warszawa 1998.
Wybierz i podkreśl w każdym nawiasie poprawne uzupełnienie poniższych zdań.
W wyniku przemiany β– powstaje jądro, którego liczba atomowa Z jest (równa liczbie
atomowej
/
mniejsza o 1 od liczby atomowej
/
większa o 1 od liczby atomowej) jądra
ulegającego tej przemianie i którego liczba masowa A jest (równa liczbie masowej /
mniejsza o 1 od liczby masowej
/ większa o 1 od liczby masowej) jądra ulegającego tej
przemianie.
W układzie okresowym pierwiastków wyróżnia się 4 bloki konfiguracyjne:
blok s, który stanowią pierwiastki 1. i 2. grupy oraz hel – elektrony walencyjne atomów tych pierwiastków (w stanie podstawowym) zajmują w powłoce walencyjnej o numerze n podpowłokę ns
blok p, do którego należą pierwiastki z grup od 13. do 18. z wyjątkiem helu – w powłoce walencyjnej o numerze n atomów tych pierwiastków (w stanie podstawowym) można wyróżnić podpowłokę ns, która jest całkowicie obsadzona elektronami, oraz podpowłokę np, którą zajmują pozostałe elektrony walencyjne
blok d, do którego należą pierwiastki z grup od 3. do 12.
blok f, który stanowią lantanowce i aktynowce.
Poniżej wymieniono symbole sześciu pierwiastków.
B C N O F Ne
Wybierz i podkreśl w każdym nawiasie poprawne uzupełnienie poniższych zdań.
Pierwiastki, których symbole wymieniono powyżej, stanowią w układzie okresowym
fragment (II okresu / III okresu / 2. grupy / 3. grupy) i należą do bloku konfiguracyjnego
(s / p). Atomy tych pierwiastków mają w stanie podstawowym jednakowe rozmieszczenie
elektronów walencyjnych w podpowłoce (2s / 2p), a różnią się rozmieszczeniem elektronów
walencyjnych w podpowłoce (2s / 2p). Największą liczbę elektronów walencyjnych ma
atom (fluoru / neonu).
Napisz w formie jonowej z uwzględnieniem liczby oddawanych lub pobieranych
elektronów (zapis jonowo-elektronowy) równanie reakcji redukcji i równanie
reakcji utleniania zachodzących podczas tej przemiany.
Równanie reakcji redukcji:
Równanie reakcji utleniania:
28.2. (0-1)
Uzupełnij współczynniki stechiometryczne w poniższym schemacie.
W poniższej tabeli podano wzory trzech związków organicznych.
I
II
III
CH3CH2OH
CH3CH2CH2CH2OH
CH3CH2NH2
Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz i podkreśl jedno określenie spośród podanych
w każdym nawiasie.
Związek II ma (niższą / wyższą) temperaturę wrzenia i jest (lepiej / gorzej) rozpuszczalny w wodzie niż związek I, ponieważ cząsteczki związku II mają (dłuższy / krótszy) łańcuch węglowodorowy niż cząsteczki związku I.
Związek III jest (bardziej / mniej) lotny niż związek I, ponieważ wiązania wodorowe między grupami –NH2 są (silniejsze / słabsze) niż między grupami –OH.
Stałe dysocjacji kwasu siarkowodorowego w temperaturze 25°C są równe: Ka1 = 1,02 · 10−7
i Ka2 = 1,00 · 10−14 .
Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2004.
18.1. (0-1)
Napisz wyrażenie na stałą dysocjacji Ka2 kwasu siarkowodorowego.
18.2. (0-1)
Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest
prawdziwa, lub F – jeśli jest fałszywa.
1.
Jonami pochodzącymi z dysocjacji H2S, których stężenie jest najmniejsze w wodnym roztworze siarkowodoru, są jony S2−.
P
F
2.
W wodnym roztworze siarkowodoru stężenie jonów H3O+ jest mniejsze od 10−7 mol ⋅ dm−3 .
P
F
3.
Spośród jonów obecnych w wodnym roztworze siarkowodoru i pochodzących z dysocjacji H2S tylko jony HS– mogą pełnić funkcję zarówno kwasu, jak i zasady Brønsteda.
Chlor wypiera mniej reaktywne od niego fluorowce z roztworów ich soli. Reaguje
bezpośrednio z wieloma pierwiastkami, np. glin gwałtownie reaguje z chlorem, a reakcja ta
przebiega zgodnie z równaniem
2Al + 3Cl2 →2AlCl3
Chlor wchodzi w reakcję z wodorotlenkiem sodu. Produktami tej przemiany są m.in. sól
kwasu tlenowego, w której chlor występuje na I stopniu utlenienia, oraz sól kwasu
beztlenowego.
Chlor można otrzymać w wyniku elektrolizy chlorków (np. litowców) i kwasu solnego.
Powstaje on także w wyniku katalitycznego utleniania chlorowodoru tlenem. W laboratorium
chlor uzyskuje się m.in. w reakcji stężonego kwasu solnego z tlenkiem manganu(IV),
zilustrowanej równaniem:
MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2 + 2H2O
Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest
prawdziwa, lub F – jeśli jest fałszywa.
1.
Chlor to żółtozielony gaz o charakterystycznym duszącym zapachu i o gęstości większej od gęstości powietrza.
P
F
2.
Produktem reakcji żelaza z chlorem jest sól, w której żelazo występuje na II stopniu utlenienia.
P
F
3.
Chlor otrzymany w reakcji 0,6 mola tlenku manganu(IV) ze stężonym kwasem solnym reaguje z 0,4 mola glinu.
W tabeli opisane są wybrane nuklidy oznaczone numerami I–X. Dla każdego z nich podano
liczbę atomową, liczbę masową, masę atomową oraz procentową zawartość w naturalnym
pierwiastku (w % liczby atomów).
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
2412E
2512E
2612E
2814E
2914E
3014E
20482E
20682E
20782E
20882E
23,99 u
24,99 u
25,98 u
27,98 u
28,98 u
29,97 u
203,97 u
205,97 u
206,98 u
207,98 u
78,99%
10,00%
11,01%
92,22%
4,69%
3,09%
1,41%
24,11%
22,11%
52,41%
Na podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdańsk 2002.
Na podstawie danych z tabeli i układu okresowego pierwiastków oceń, czy poniższe
informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F – jeśli jest
fałszywa.
1.
Nuklidy oznaczone numerami I–III mają takie same właściwości chemiczne.
P
F
2.
W jądrach nuklidów oznaczonych numerami IV–VI liczba protonów jest równa liczbie neutronów.
P
F
3.
W przypadku nuklidów oznaczonych numerami VII–X ten jest najbardziej rozpowszechniony w przyrodzie, którego masa atomowa jest najbardziej zbliżonado średniej masy atomowej pierwiastka.
Miarą tendencji atomów do oddawania elektronów i przechodzenia w dodatnio naładowane
jony jest energia jonizacji. Pierwsza energia jonizacji to minimalna energia potrzebna do
oderwania jednego elektronu od atomu. Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany
pierwszej energii jonizacji pierwiastków uszeregowanych według rosnącej liczby atomowej.
Na podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdańsk 2002.
Korzystając z informacji, uzupełnij poniższe zdania – wybierz i podkreśl jedno
określenie spośród podanych w każdym nawiasie.
Spośród pierwiastków danego okresu litowce mają (najniższe / najwyższe), a helowce – (najniższe / najwyższe) wartości pierwszej energii jonizacji. Litowce są bardzo dobrymi (reduktorami / utleniaczami). Potas ma (niższą / wyższą) wartość pierwszej energii jonizacji niż sód, ponieważ w jego atomie elektron walencyjny znajduje się (bliżej jądra / dalej od jądra) niż elektron walencyjny w atomie sodu. Oznacza to, że (łatwiej / trudniej) oderwać elektron walencyjny atomu potasu niż elektron walencyjny atomu sodu.
Wartość pierwszej energii jonizacji atomu magnezu jest (niższa / wyższa) niż wartość pierwszej energii jonizacji atomu glinu, gdyż łatwiej oderwać pojedynczy elektron z niecałkowicie obsadzonej podpowłoki (s / p / d) niż elektron z całkowicie obsadzonej podpowłoki (s / p / d).
Poniżej przedstawiono nazwy oraz wzory pięciu aminokwasów białkowych. Budowę ich cząsteczek można zilustrować ogólnym wzorem R–CH(NH2)–COOH, w którym R oznacza
atom wodoru lub łańcuch boczny.
Zaznacz literę P, jeżeli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeżeli jest fałszywa.
W łańcuchu bocznym cząsteczki treoniny występuje grupa alkoholowa, natomiast w łańcuchu bocznym tyrozyny – grupa fenolowa.
P
F
Łańcuch boczny kwasu asparaginowego zawiera grupę funkcyjną zdolną do dysocjacji jonowej.
P
F
Łańcuch boczny fenyloalaniny ma właściwości hydrofilowe.
W odpowiednich warunkach cyklopropan przekształca się w propen według schematu
cyklopropan (g) → propen (g)
Szybkość przemiany cyklopropanu w propen jest wprost proporcjonalna do stężenia
molowego cyklopropanu i wyraża się równaniem v = k·ccyklopropanu. W temperaturze 500°C
stała szybkości tej reakcji k wynosi około 7 s–1.
Na podstawie: P.W. Atkins, Chemia fizyczna, Warszawa 2001.
W reaktorze o objętości równej 1 dm3 umieszczono 12 moli cyklopropanu i ogrzano do
temperatury 500°C. Stwierdzono, że po 17 minutach od momentu zapoczątkowania reakcji
liczba moli cyklopropanu wyniosła 6, po 34 minutach wyniosła 3, a po 51 minutach była
równa 1,5.
13.1. (0-1)
Oblicz szybkość opisanej reakcji w następujących momentach:
początkową, v0
po 17 minutach od momentu zapoczątkowania reakcji, v1
po 34 minutach od momentu zapoczątkowania reakcji, v2
po 51 minutach od momentu zapoczątkowania reakcji, v3.
Wypełnij poniższą tabelę.
Czas, minuty
0
17
34
51
Szybkość, mol ⋅ dm−3 ⋅ s−1
v0 =
v1 =
v2 =
v3 =
13.2. (0-1)
Zaznacz literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeżeli jest fałszywe.
Stosunek v1v0 jest równy stosunkowi v2v1 oraz v3v2 i wynosi 12
P
F
Okres półtrwania cyklopropanu w opisanej reakcji jest równy 17 minut.
P
F
Szybkość opisanej reakcji jest wprost proporcjonalna do odwrotności czasu, a można więc ją wyrazić równaniem: v = at, w którym a oznacza wielkość stałą, t zaś oznacza czas.
Na trwałość jądra atomowego ma wpływ stosunek liczby neutronów do liczby protonów.
Kiedy jądro ma nadmiar protonów, w jego wnętrzu może zajść przemiana β+, w której
z protonu powstają neutron, pozyton i neutrino.
11p ⟶ 10n + 0+1e+ + 00ν
Pozyton, e+ , jest cząstką różniącą się od elektronu tylko znakiem ładunku elektrycznego.
Bezwzględna wartość ładunku oraz masa obydwu cząstek są jednakowe. Neutrino, ν, jest
nienaładowaną elektrycznie cząstką o masie spoczynkowej bliskiej zeru.
Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2010
oraz A. Czerwiński, Energia jądrowa i promieniotwórczość, Warszawa 1998.
Jądro o liczbie atomowej Z1 i liczbie masowej A1 uległo przemianie β+, w której wyniku
powstało jądro o liczbie atomowej Z2 i liczbie masowej A2.
Spośród podanych zależności wybierz i podkreśl te, które są prawdziwe dla Z1 i Z2 oraz
dla A1 i A2.
Wybierz i podkreśl w każdym nawiasie poprawne uzupełnienie poniższego tekstu.
Pierwiastki, których symbole wymieniono powyżej, stanowią w układzie okresowym
pierwiastków fragment (III okresu / V okresu / 3. grupy / 5. grupy) i należą do bloku
konfiguracyjnego (s / p / d). Atomy tych pierwiastków mają w stanie podstawowym
jednakowe rozmieszczenie elektronów walencyjnych w podpowłoce (4d / 5s / 5p), a różnią
się rozmieszczeniem elektronów walencyjnych w podpowłoce (4d / 5s / 5p). Największą
liczbę elektronów walencyjnych ma atom (indu / antymonu / jodu / ksenonu).
Poniżej przedstawiono wzory dwóch związków organicznych.
Z podanych niżej informacji wybierz i zaznacz te, które są prawdziwe dla związku II.
W wyniku redukcji tego związku wodorem powstaje 3-metylobutan-2-ol.
Po dodaniu tego związku do świeżo strąconego wodorotlenku miedzi(II) i ogrzaniu obserwuje się zmianę zabarwienia zawartości probówki z niebieskiej na ceglastą.
Związek ten powstaje w wyniku utleniania alkoholu II-rzędowego.
Związek ten reaguje bezpośrednio z sodem, w wyniku czego tworzy sól.
