Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Jednym z wielu zagrożeń dla jakości wód słonych jest dwutlenek węgla uwalniany podczas
spalania paliw kopalnych. Gaz ten wchodzi w reakcje z wodą w morzach i oceanach.
Na schemacie przedstawiono przemiany zachodzące w wodach spowodowane
antropogenicznym dwutlenkiem węgla.
Na podstawie schematu oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące wpływu
antropogenicznego CO2 na ekosystemy oceaniczne są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Antropogeniczny dwutlenek węgla powoduje wzrost pH wody w morzach i oceanach, zmieniając warunki życia organizmów.
P
F
2.
Proces kalcyfikacji (produkcji CaCO3) u organizmów wodnych zostaje utrudniony.
P
F
3.
Kumulacja w atmosferze dwutlenku węgla może być zagrożeniem dla istnienia raf koralowych.
Rdestowiec ostrokończysty (Reynoutria japonica) jest rośliną pochodzącą z południowej Azji.
Do Europy został sprowadzony w XIX wieku jako roślina ozdobna. Samorzutnie
rozprzestrzenił się nadmiernie, przez co wyparł rodzime gatunki roślin, i obecnie występuje
dość pospolicie w całej Polsce.
Rdestowiec jest wieloletnią rośliną zielną, silnie rozgałęziającą się i dorastającą nawet do 3 m
wysokości. Ma drobne kwiaty, zebrane w wiechowaty kwiatostan. Jako owoce wytwarza
oskrzydlone drobne orzeszki. Rośnie na różnych glebach i łatwo akumuluje w organizmie
metale ciężkie. Jego podziemne części tworzą liczne rozłogi, za pomocą których rozmnaża się
wegetatywnie: tworzy gęste jednorodne łany.
Rdestowiec ostrokończysty jest uznawany za gatunek inwazyjny. Zalecane jest usuwanie go
przed okresem kwitnienia i późniejsze niszczenie mechaniczne. Bezwzględnie powinien być
usuwany z obszarów chronionej przyrody.
Na podstawie: B. Tokarska-Guzik i inni, Wytyczne dotyczące zwalczania rdestowców na terenie Polski,
NFOŚ i GW Uniwersytet Śląski, Katowice 2015.
a)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące rdestowca ostrokończystego są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Rdestowiec ostrokończysty może mieć zastosowanie jako bioindykator jakości gleb.
P
F
2.
Sprowadzenie do Europy rdestowca ostrokończystego jest przykładem reintrodukcji gatunku.
P
F
3.
Usuwanie rdestowca ostrokończystego z obszarów chronionych jest przykładem ochrony czynnej.
P
F
b)
Wykaż, że zalecenie usuwania rdestowca ostrokończystego przed okresem kwitnienia jest zasadne.
Rafy koralowe powstają z zewnętrznych szkieletów wapiennych wytwarzanych przez polipy
koralowców. Koralowce pozyskują tlen i związki organiczne od jednokomórkowych,
fotosyntetyzujących glonów żyjących w ich komórkach. Przestrzeń między szkieletami
koralowców zasiedlają różne organizmy morskie, np. gąbki, ostrygi, skorupiaki, rozgwiazdy,
ślimaki morskie, różne gatunki ryb, a także łodziki – należące do głowonogów.
Zagrożeniem dla rafy koralowej mogą być sami jej mieszkańcy. Niektóre rozgwiazdy kruszą
muszle ślimaków i małży, a gatunek rozgwiazdy zwany koroną cierniową zjada polipy
koralowców. Żarłoczna rozgwiazda sama z kolei pada ofiarą trytonów – ślimaków morskich.
W wielu krajach, np. Australii i Indonezji, te ślimaki zostały wzięte pod ochronę, jednak wciąż
są nielegalnie odławiane ze względu na swoje piękne, ozdobne muszle.
Na podstawie: N.A. Campbell i inni, Biologia, Poznań 2012;
R. Dunbar, Przyroda świata – Wielka Rafa Koralowa, Bielsko Biała 1994.
22.1. (0–1)
Określ przynależność systematyczną wymienionych w tabeli zwierząt, będących
mieszkańcami raf koralowych. Wstaw znak X w odpowiednie komórki tabeli.
parzydełkowce
mięczaki
szkarłupnie
koralowce
łodziki
rozgwiazdy
trytony
22.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego masowe odławianie trytonów może być poważnym zagrożeniem dla
rafy koralowej. W odpowiedzi uwzględnij zależności międzygatunkowe.
Rdestowiec ostrokończysty (Reynoutria japonica) jest rośliną pochodzącą z południowej Azji.
Do Europy został sprowadzony w XIX wieku jako roślina ozdobna. Samorzutnie
rozprzestrzenił się nadmiernie, przez co wyparł rodzime gatunki roślin, i obecnie występuje
dość pospolicie w całej Polsce.
Rdestowiec jest wieloletnią rośliną zielną, silnie rozgałęziającą się i dorastającą nawet do 3 m
wysokości. Ma drobne kwiaty, zebrane w wiechowaty kwiatostan. Jako owoce wytwarza
oskrzydlone drobne orzeszki. Rośnie na różnych glebach i łatwo akumuluje w organizmie
metale ciężkie. Jego podziemne części tworzą liczne rozłogi, za pomocą których rozmnaża się
wegetatywnie: tworzy gęste jednorodne łany.
Rdestowiec ostrokończysty jest uznawany za gatunek inwazyjny. Zalecane jest usuwanie go
przed okresem kwitnienia i późniejsze niszczenie mechaniczne. Bezwzględnie powinien być
usuwany z obszarów chronionej przyrody.
Na podstawie: B. Tokarska-Guzik i inni, Wytyczne dotyczące zwalczania rdestowców na terenie Polski,
NFOŚ i GW Uniwersytet Śląski, Katowice 2015.
20.1. (0–2)
Na podstawie tekstu podaj dwie cechy rdestowca ostrokończystego, które zadecydowały,
że w Polsce stał się on gatunkiem inwazyjnym. Każdą z odpowiedzi uzasadnij, odnosząc
się do konkurencji międzygatunkowej.
20.2. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące rdestowca ostrokończystego są prawdziwe.
Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Rdestowiec ostrokończysty może mieć zastosowanie jako bioindykator jakości gleb.
P
F
2.
Sprowadzenie do Europy rdestowca ostrokończystego jest przykładem reintrodukcji gatunku.
P
F
3.
Usuwanie rdestowca ostrokończystego z obszarów chronionych jest przykładem ochrony czynnej.
P
F
20.3. (0–1)
Wykaż, że zalecenie usuwania rdestowca ostrokończystego przed okresem kwitnienia jest
zasadne.
DDT (dichlorodifenylotrichloroetan), który stosowano w walce z owadami w latach
40.–60. ubiegłego wieku, jest substancją bardzo trwałą, a produkty jego rozpadu, które mają
podobne właściwości, np. DDD (dichlorodifenylodichloroetan), są jeszcze bardziej trwałe.
Te substancje odkładają się w tkance tłuszczowej zwierząt. Obecnie DDT stosowane jest
głównie na terenie występowania malarii. DDT nie jest szkodliwy dla człowieka w dawkach
stosowanych przy opryskach przeciw owadom. Jednak długotrwałe jego działanie
na organizm ludzki może skutkować obniżoną płodnością, np. mniejszą żywotnością
plemników albo większą częstością poronień.
Na schemacie przedstawiono piramidę biomasy w jeziorze, w którym w latach 50.
XX wieku do zwalczania larw komarów stosowano DDD.
a)
Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.
Stężenie DDD było największe w ciałach
roślin wodnych.
ryb drapieżnych.
ptaków drapieżnych.
ryb roślinożernych.
b)
Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego stosowanie DDT do zwalczania malarii, oprócz korzyści wynikających ze zmniejszenia śmiertelności z powodu tej choroby, może być groźne dla zdrowia człowieka.
Nadobnica alpejska (Rosalia alpina) to chrząszcz, który do przetrwania potrzebuje starych pni
buków, w których samica składa jaja. Według danych monitoringowych nawet 75% osobników
lokalnej populacji wybiera na siedlisko życia składowane drewno bukowe, pozyskane z wycinki
lasu. Drewno z larwami jest wywożone z lasu i wykorzystywane np. do produkcji węgla
drzewnego. Rozwój larw żerujących w martwym drewnie trwa od 2 do 4 lat. Dorosłe osobniki
pojawiają się od czerwca do początków września i żyją krótko, żywiąc się sporadycznie,
np. sokiem wyciekającym ze zranionych drzew. Larwy nadobnicy są zjadane m.in. przez
dzięcioły.
a)
Określ zmianę, jakiej uległa populacja nadobnicy alpejskiej w Polsce w ostatnim czasie. Uwzględnij liczebność i zasięg występowania tego owada.
b)
Określ, czy nieskładowanie uzyskanego drewna bukowego w lesie w okresie letnim mogłoby wpłynąć na populację nadobnicy alpejskiej korzystnie, czy – niekorzystnie. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do jej cyklu rozwojowego.
Spośród wielu substancji chemicznych, które przedostają się do środowiska morskiego, wysoką
toksycznością i trwałością cechują się polichlorowane bifenyle (PCB). Wchłanianie PCB przez
organizmy następuje w różny sposób, ale najwięcej PCB przyjmują one wraz ze spożywanym
pokarmem. Na schemacie przedstawiono fragment sieci pokarmowej ekosystemu Bałtyku oraz
stężenie PCB [μg/kg] w różnych organizmach tworzących tę sieć.
a)
Na podstawie przedstawionych danych sformułuj wniosek dotyczący zależności między poziomem troficznym zajmowanym przez gatunek a stężeniem PCB w organizmie.
b)
Wypisz ze schematu dwa przykłady organizmów, między którymi występuje konkurencja międzygatunkowa.
Obecnie głównym źródłem enzymów stosowanych w różnych dziedzinach gospodarki są
rekombinowane mikroorganizmy. Preparaty enzymatyczne dodawane do pasz mają zdolność
rozkładu, np. celulozy, skrobi i pektyn. Natomiast w produkcji środków piorących stosuje się
lipazy i proteinazy, które zwiększają ich efektywność i pozwalają na pranie w niższej
temperaturze. Środki piorące wzbogacone w enzymy zawierają mniejszą ilość fosforanów
niż jeszcze 20 lat temu.
a)
Wyjaśnij, dlaczego wzbogacanie pasz pochodzenia roślinnego w preparaty enzymatyczne skutkuje przyspieszonym wzrostem hodowanych zwierząt, zwłaszcza drobiu i trzody chlewnej. W odpowiedzi uwzględnij właściwości preparatów enzymatycznych.
b)
Podaj przykład korzyści dla środowiska naturalnego wynikającej ze stosowania środków piorących zawierających enzymy.
Spośród wielu substancji chemicznych, które przedostają się do środowiska morskiego, wysoką
toksycznością i trwałością cechują się polichlorowane bifenyle (PCB). Wchłanianie PCB przez
organizmy następuje w różny sposób, ale najwięcej PCB przyjmują one wraz ze spożywanym
pokarmem. Na schemacie przedstawiono fragment sieci pokarmowej ekosystemu Bałtyku oraz
stężenie PCB [μg/kg] w różnych organizmach tworzących tę sieć.
20.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych danych sformułuj wniosek dotyczący zależności między poziomem troficznym zajmowanym przez gatunek a stężeniem PCB w organizmie.
20.2. (0–1)
Wypisz ze schematu dwa przykłady organizmów, między którymi występuje konkurencja międzygatunkowa.
Wśród mikroflory jelita krwiopijnego pluskwiaka Rhodnius prolixus, który jest wektorem
świdrowca wywołującego u ludzi groźną chorobę Chagasa, dominuje bakteria –
Rhodococcus rhodnii. Do genomu tej bakterii wprowadzono gen ćmy kodujący cekropinę A –
peptyd wywołujący śmierć świdrowca. W wyniku tego w ciele pluskwiaka liczba świdrowców
znacznie spadła. Preparaty zawierające transgeniczne bakterie Rhodococcus rhodnii mogą być
wykorzystywane do zapobiegania roznoszenia choroby Chagasa poprzez wprowadzanie ich do
środowiska życia pluskwiaków.
Na podstawie: M. Kukla, Z. Piotrowska-Seget, Symbioza owady – bakterie, „Kosmos”, t. 60/2011.
19.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego gen kodujący cekropinę A wprowadza się do genomu bakterii Rhodococcus rhodnii w postaci cDNA otrzymanego w wyniku odwrotnej transkrypcji na matrycy eukariotycznego mRNA.
19.2. (0–1)
Uzasadnij tezę, że stosowanie preparatów zawierających transgeniczne bakterie Rhodococcus rhodnii w celu zapobiegania roznoszenia choroby Chagasa jest korzystniejsze dla środowiska niż stosowanie chemicznych metod zwalczania tego pluskwiaka.
Od XIX w. do początków wieku XX średnia temperatura na świecie wzrosła o 0,7°C.
Naukowcy ostrzegają, że dalszy wzrost temperatury o 2°C spowoduje dalsze nasilenie
ekstremalnych zjawisk pogodowych. Przyczyną jest przede wszystkim nadmierna emisja
gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla. W Polsce aż 90% całej energii elektrycznej
to energia powstająca ze spalania węgla. Raport przygotowany w roku 2005 na zlecenie
Światowego Funduszu na Rzecz Przyrody (WWF) ujawnił, że w przeciętnym polskim
gospodarstwie domowym można zredukować zużycie energii elektrycznej o ponad 20%.
Podaj dwa sposoby ograniczenia zużycia energii elektrycznej w gospodarstwie domowym.
Leśnicy z Nadleśnictwa Zamrzenica w Borach Tucholskich, gdzie populacja cisa (Taxus baccata) należy wciąż do najliczniejszych w Europie, realizują projekt ochrony tego gatunku.
W latach 2005–2008 zwiększono obszar rezerwatu w Wierzchlesie do prawie 90 hektarów,
zbudowano kładkę nad torfowiskiem oraz wykonano nowe ogrodzenie, chroniące cisy przed
żerującymi na nich jeleniami. Wytypowano obszary, na których obserwuje się kiełkowanie
i wzrost siewek cisa. Okolice rezerwatu obsadzane są dwuletnimi sadzonkami cisów
wyhodowanymi z nasion pochodzących z rezerwatu.
Przyporządkuj opisane działania leśników, realizowane w ramach programu ochrony cisów, do podanych niżej form ochrony przyrody.
Efekt cieplarniany to zjawisko spowodowane obecnością w atmosferze gazów cieplarnianych,
polegające na zatrzymywaniu długofalowego promieniowania Słońca (promieniowania
cieplnego), które ogrzewa naszą planetę. Obecnie (częściowo na skutek działalności
człowieka) ilość zatrzymywanego promieniowania cieplnego się zwiększa, co prowadzi
do stopniowego ocieplania się klimatu. Jednak wiele państw Europy, a także Stany
Zjednoczone, coraz więcej energii elektrycznej uzyskuje ze źródeł odnawialnych (wiatr,
słońce, energia geotermalna, woda).
Wyjaśnij, w jaki sposób uzyskiwanie przez kraje uprzemysłowione większej ilości energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych może przyczynić się do zmniejszenia procesu ocieplania klimatu.
Analiza czynników odpowiedzialnych za współczesne wymieranie roślin w Europie ujawnia,
że zjawisko to ma bardzo złożony charakter. Jedną z przyczyn wymierania roślin jest trwała
zmiana abiotycznych warunków siedliskowych. Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego
(OPN) przeprowadzono badania nad wpływem działalności gospodarczej człowieka
na liczebność występującuych tam gatunków roślin. Wyniki badań wybranych form
działalności człowieka przedstawiono na wykresie.
a)
Na podstawie analizy wykresu określ, która forma działalności człowieka okazała się najbardziej niszcząca dla flory OPN. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając zmiany w bogactwie gatunkowym.
b)
Zaznacz spośród A–C najskuteczniejszą formę ochrony dla ginących gatunków roślin w Ojcowskim Parku Narodowym. Odpowiedź uzasadnij.
uprawianie ginących gatunków w ogrodach botanicznych
Grochodrzew (Robinia pseudoacacia), zaliczany w Polsce do gatunków inwazyjnych, jest
drzewem z rodziny bobowatych. Do Europy został sprowadzony z Ameryki Północnej już
w XVII wieku jako drzewo ozdobne. Z uwagi na niewielkie wymagania glebowe szybko
rozprzestrzenił się z nasadzeń i często występuje w lasach oraz zaroślach. Grochodrzew
wytwarza szeroki i silny system korzeniowy, co przyczynia się do wysuszania głębszych
warstw gleby. Symbioza z bakteriami brodawkowymi powoduje, że ten gatunek wzbogaca
warstwę powierzchniową gleby w azot. Ze względu na ciekawy pokrój, ozdobne kwiaty
i liście oraz wytrzymałość na zanieczyszczenia powietrza grochodrzew jest gatunkiem
pożądanym w parkach; wykorzystuje się go również do rekultywacji na terenach
pogórniczych. Jednak w lasach, zwłaszcza na terenach chronionych, gatunek ten powinien
być zwalczany.
Na podstawie: http://www.ekologia.pl
20.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego grochodrzew stanowi zagrożenie dla składu gatunkowego zbiorowisk roślinnych w ekosystemach leśnych na terenach chronionych. W odpowiedzi uwzględnij wpływ tego gatunku na warunki glebowe.
20.2. (0–1)
Na podstawie tekstu wymień dwie cechy grochodrzewu decydujące o tym, że jest on wykorzystywany do rekultywacji gleb na terenach pogórniczych.
Raflezje, czyli bukietnice, można spotkać tylko na terenach Azji południowo-wschodniej,
w wilgotnych lasach równikowych, gdzie występują niezbędne dla ich rozwoju liany
z rodzaju Tetrastigma. Przez raflezje wytwarzane są bezzieleniowe długie, nitkowate komórki
(haustoria) przerastające tkanki lian – widoczne są jedynie ich duże kwiaty, wyrastające
z ziemi u podnóża pni lian. Najbardziej znanym gatunkiem jest bukietnica Arnolda,
wytwarzająca kwiaty, których średnica dochodzi prawie do 1 metra. Kwiaty te są
rozdzielnopłciowe, mają pięć mięsistych płatków, o różnych odcieniach czerwieni, brązu
i żółci, często pokrytych plamkami. Wyglądem przypominają gnijące mięso i wydzielają
zapach towarzyszący jego rozkładowi. Cechy te powodują, że kwiatami interesują się muchy,
ale w środku kwiatu owady te nie znajdują pokarmu, dlatego szybko go opuszczają,
przenosząc pyłek na swoim ciele.
Obecnie bukietnica Arnolda, podobnie jak inne gatunki tego rodzaju, jest zagrożona
wyginięciem.
Na podstawie: Tropikalne giganty, „Wiedza i Życie” nr 11, 2014.
19.1. (0–1)
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Zależność między raflezjami a lianami to
konkurencja.
pasożytnictwo.
komensalizm.
mutualizm.
19.2. (0–1)
Określ, czy zależność między raflezjami a muchami zapylającymi jej kwiaty jest przykładem mutualizmu. Odpowiedź uzasadnij.
19.3. (0–1)
Na podstawie tekstu wymień dwa przystosowania kwiatów raflezji do ich zapylania przez muchy.
19.4. (0–1)
Uzasadnij, że dla ochrony raflezji Arnolda konieczna jest ochrona także innych gatunków poprzez zachowanie całych ekosystemów lasów równikowych w południowo-wschodniej Azji.
Bacillus thuringensis (Bt) jest występującą powszechnie bakterią glebową.
Produkty genów tych bakterii – białka Cry – są trujące dla owadów . W latach trzydziestych
ubiegłego wieku kultury tej bakterii wykorzystywane były jako insektycyd w opryskiwaniu
roślin. Zabieg ten należało powtarzać kilka razy w jednym sezonie wegetacyjnym. Obecnie
stosuje się modyfikacje roślin, polegające na wprowadzeniu do ich komórek genów Bt,
kodujących białko Cry.
Uzasadnij, że opisana modyfikacja jest korzystniejszym dla biocenozy pola uprawnego sposobem ochrony roślin niż ich opryskiwanie.
Skala zniszczeń powodowanych przez przypadkowe złowienia zwierząt, które nie były
głównym celem połowów, może prowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu
układów ekologicznych i do zmniejszenia różnorodności biologicznej. Na przykład podczas
połowów mieczników na północno-zachodnim Atlantyku w stosunkowo krótkim czasie
schwytano przypadkowo w sieci ponad 1 milion rekinów. Takie zmniejszenie liczby rekinów
spowodowało prawie 10-krotny wzrost populacji fok szarych, co z kolei było przyczyną
wybuchu epidemii wśród dorszy. Wywołały ją pasożyty, dla których foki są pierwszymi
żywicielami.
Na podstawie powyższych informacji zaznacz zdanie, które określa możliwy sposób ograniczenia epidemii wśród dorszy.
