W układzie okresowym pierwiastków wyróżnia się 4 bloki konfiguracyjne:
blok s, który stanowią pierwiastki 1. i 2. grupy oraz hel – elektrony walencyjne atomów tych pierwiastków (w stanie podstawowym) zajmują w powłoce walencyjnej o numerze n podpowłokę ns
blok p, do którego należą pierwiastki z grup od 13. do 18. z wyjątkiem helu – w powłoce walencyjnej o numerze n atomów tych pierwiastków (w stanie podstawowym) można wyróżnić podpowłokę ns, która jest całkowicie obsadzona elektronami, oraz podpowłokę np, którą zajmują pozostałe elektrony walencyjne
blok d, do którego należą pierwiastki z grup od 3. do 12.
blok f, który stanowią lantanowce i aktynowce.
Zaznacz znakiem x na poniższym schemacie fragmentu układu okresowego wszystkie
pierwiastki, które należą do bloku p, a ich atomy w powłoce walencyjnej (w stanie
podstawowym) mają dokładnie trzy elektrony.
Pierwszym skutecznym lekiem przeciw malarii była chinina, organiczny związek chemiczny
o masie cząsteczkowej 324 u , który składa się z 74,07% masowych węgla, 7,41% masowych
wodoru, 8,64% masowych azotu i 9,88% masowych tlenu. W temperaturze pokojowej chinina
jest trudno rozpuszczalną w wodzie, białą, krystaliczną substancją o intensywnie gorzkim
smaku. Związek ten rozpuszczalny jest m.in. w olejach, benzynie, etanolu i glicerynie.
Ze względu na swój gorzki smak chinina znalazła zastosowanie w przemyśle spożywczym
jako aromat. Dodawana jest do produktów spożywczych w postaci chlorowodorku chininy,
soli dobrze rozpuszczalnej w wodzie. W Polsce za maksymalną dopuszczalną zawartość
chlorowodorku chininy w napojach bezalkoholowych typu tonik (których podstawą jest
woda) przyjęto 7,50 mg na każde 100 cm3 napoju, co w przeliczeniu na czystą chininę
oznacza, że 100 cm3 tego napoju dostarcza konsumentowi 6,74 mg chininy.
Na podstawie: A. Czajkowska, B. Bartodziejska, M. Gajewska, Ocena zawartości chlorowodorku chininy
w napojach bezalkoholowych typu tonik, „Bromatologia i chemia toksykologiczna”, XLV, 2012, 3, s. 433–438.
Oblicz masę cząsteczki chininy w gramach (patrz → informacja do zadania powyżej).
Brom występuje w przyrodzie w postaci mieszaniny dwóch izotopów o masach atomowych
równych 78,92 u i 80,92 u. Średnia masa atomowa bromu jest równa 79,90 u. Pierwiastek ten
w reakcjach utleniania i redukcji może pełnić funkcję zarówno utleniacza, jak i reduktora.
Tworzy związki chemiczne, w których występują różne rodzaje wiązań.
Oblicz, jaki procent atomów bromu występujących w przyrodzie stanowią atomy
o masie atomowej 78,92 u, a jaki procent – atomy o masie atomowej 80,92 u.
Uzupełnij poniższy schemat poziomów energetycznych, tak aby ilustrował on
rozmieszczenie elektronów w atomie miedzi (w stanie podstawowym) w podpowłokach
3d i 4s.
Miarą tendencji atomów do oddawania elektronów i przechodzenia w dodatnio naładowane
jony jest energia jonizacji. Pierwsza energia jonizacji to minimalna energia potrzebna do
oderwania jednego elektronu od atomu. Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany
pierwszej energii jonizacji pierwiastków uszeregowanych według rosnącej liczby atomowej.
Na podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdańsk 2002.
Korzystając z informacji, uzupełnij poniższe zdania – wybierz i podkreśl jedno
określenie spośród podanych w każdym nawiasie.
Spośród pierwiastków danego okresu litowce mają (najniższe / najwyższe), a helowce – (najniższe / najwyższe) wartości pierwszej energii jonizacji. Litowce są bardzo dobrymi (reduktorami / utleniaczami). Potas ma (niższą / wyższą) wartość pierwszej energii jonizacji niż sód, ponieważ w jego atomie elektron walencyjny znajduje się (bliżej jądra / dalej od jądra) niż elektron walencyjny w atomie sodu. Oznacza to, że (łatwiej / trudniej) oderwać elektron walencyjny atomu potasu niż elektron walencyjny atomu sodu.
Wartość pierwszej energii jonizacji atomu magnezu jest (niższa / wyższa) niż wartość pierwszej energii jonizacji atomu glinu, gdyż łatwiej oderwać pojedynczy elektron z niecałkowicie obsadzonej podpowłoki (s / p / d) niż elektron z całkowicie obsadzonej podpowłoki (s / p / d).
Określ tendencję zmiany (wzrasta, maleje) promienia atomowego i elektroujemności
pierwiastków bloków konfiguracyjnych s i p w grupach układu okresowego
pierwiastków.
W grupie w miarę wzrostu liczby atomowej promień atomowy ,
a elektroujemność .
Pierwszym skutecznym lekiem przeciw malarii była chinina, organiczny związek chemiczny
o masie cząsteczkowej 324 u , który składa się z 74,07% masowych węgla, 7,41% masowych
wodoru, 8,64% masowych azotu i 9,88% masowych tlenu. W temperaturze pokojowej chinina
jest trudno rozpuszczalną w wodzie, białą, krystaliczną substancją o intensywnie gorzkim
smaku. Związek ten rozpuszczalny jest m.in. w olejach, benzynie, etanolu i glicerynie.
Ze względu na swój gorzki smak chinina znalazła zastosowanie w przemyśle spożywczym
jako aromat. Dodawana jest do produktów spożywczych w postaci chlorowodorku chininy,
soli dobrze rozpuszczalnej w wodzie. W Polsce za maksymalną dopuszczalną zawartość
chlorowodorku chininy w napojach bezalkoholowych typu tonik (których podstawą jest
woda) przyjęto 7,50 mg na każde 100 cm3 napoju, co w przeliczeniu na czystą chininę
oznacza, że 100 cm3 tego napoju dostarcza konsumentowi 6,74 mg chininy.
Na podstawie: A. Czajkowska, B. Bartodziejska, M. Gajewska, Ocena zawartości chlorowodorku chininy
w napojach bezalkoholowych typu tonik, „Bromatologia i chemia toksykologiczna”, XLV, 2012, 3, s. 433–438.
W pewnym napoju typu tonik wykryto maksymalną dopuszczalną zawartość chlorowodorku
chininy.
Podkreśl poprawne dokończenie zdania (patrz → informacja do zadania powyżej).
Masa cząsteczkowa chlorowodorku chininy jest większa od masy cząsteczkowej chininy o
Brom występuje w przyrodzie w postaci mieszaniny dwóch izotopów o masach atomowych
równych 78,92 u i 80,92 u. Średnia masa atomowa bromu jest równa 79,90 u. Pierwiastek ten
w reakcjach utleniania i redukcji może pełnić funkcję zarówno utleniacza, jak i reduktora.
Tworzy związki chemiczne, w których występują różne rodzaje wiązań.
Ustal i wpisz do tabeli, jaki rodzaj wiązania (kowalencyjne niespolaryzowane,
kowalencyjne spolaryzowane, jonowe) występuje w wymienionych związkach.
W tabeli opisane są wybrane nuklidy oznaczone numerami I–X. Dla każdego z nich podano
liczbę atomową, liczbę masową, masę atomową oraz procentową zawartość w naturalnym
pierwiastku (w % liczby atomów).
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
2412E
2512E
2612E
2814E
2914E
3014E
20482E
20682E
20782E
20882E
23,99 u
24,99 u
25,98 u
27,98 u
28,98 u
29,97 u
203,97 u
205,97 u
206,98 u
207,98 u
78,99%
10,00%
11,01%
92,22%
4,69%
3,09%
1,41%
24,11%
22,11%
52,41%
Na podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdańsk 2002.
Na podstawie danych z tabeli i układu okresowego pierwiastków oceń, czy poniższe
informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F – jeśli jest
fałszywa.
1.
Nuklidy oznaczone numerami I–III mają takie same właściwości chemiczne.
P
F
2.
W jądrach nuklidów oznaczonych numerami IV–VI liczba protonów jest równa liczbie neutronów.
P
F
3.
W przypadku nuklidów oznaczonych numerami VII–X ten jest najbardziej rozpowszechniony w przyrodzie, którego masa atomowa jest najbardziej zbliżonado średniej masy atomowej pierwiastka.
