Wykonano doświadczenie, którego celem było zbadanie roli procesu transpiracji
w transporcie wody u roślin. W słoju z wodą umieszczono kilka liści selera naciowego.
Na powierzchnię wody naniesiono cienką warstwę oleju i zaznaczono poziom wody. Słój
umieszczono w ciepłym pomieszczeniu. Po trzech godzinach zaobserwowano, że poziom
wody w słoju obniżył się, co zilustrowano na poniższym rysunku.
a)
Sformułuj hipotezę badawczą potwierdzoną wynikiem doświadczenia.
b)
Wyjaśnij znaczenie warstwy oleju na powierzchni wody w tym doświadczeniu.
Przeprowadzono obserwacje, których celem było ustalenie rozmieszczenia receptorów dotyku
w różnych miejscach skóry człowieka. Do pobudzania receptorów dotyku posłużono się
cyrklem, którym dotykano skóry równocześnie dwoma jego ramionami. Moment, w którym
jednocześnie odczuwano dotyk obu ramion cyrkla oznaczał podrażnienie dwóch sąsiednich
receptorów, czyli pokazywał odległość między nimi.
Na poniższych rysunkach przedstawiono uśrednione wyniki obserwacji zebrane z kilku prób.
Zaznacz poprawny wniosek, który sformułowano na podstawie analizy wyników przeprowadzonych obserwacji.
Zagęszczenie receptorów dotykowych w skórze różnych części ciała człowieka jest wszędzie takie samo.,
Receptory dotykowe występują w różnych miejscach ciała człowieka i są równomiernie rozmieszczone na ich powierzchni.
Receptory dotykowe są nierównomiernie rozmieszczone w skórze człowieka w różnych częściach jego ciała, w jednych miejscach jest ich więcej niż w innych.
Im większa jest odległość między podrażnionymi punktami na skórze, tym więcej receptorów dotykowych znajduje się między nimi.
W wielu komórkach powstaje, szkodliwy dla komórki, nadtlenek wodoru (H2O2 ). Jego
neutralizacja odbywa się dzięki specyficznemu enzymowi – katalazie.
Wykonano doświadczenie, w którym do dwóch słoików wlano jednakową ilość 3% roztworu
H2O2 (wody utlenionej). Do jednego ze słoików włożono kawałek świeżej, surowej wątroby
bydlęcej. Na rysunku przedstawiono wyniki tego doświadczenia.
a)
Sformułuj problem badawczy do powyższego doświadczenia.
b)
Podaj, na czym polega neutralizacja nadtlenku wodoru przez komórki wątroby ssaka.
Promienie UV przenikają przez ściany komórkowe bakterii. Są one pochłaniane zarówno
przez białka, jak i DNA tych komórek. Promienie UV rozrywają w tych związkach różne
wiązania chemiczne, uszkadzając tym samym ich strukturę.
W szpitalach i przychodniach stosuje się lampy wytwarzające promieniowanie UV, które
unieszkodliwiają drobnoustroje chorobotwórcze.
Na podstawie powyższych informacji, wyjaśnij wpływ promieniowania UV na
W komórkach wielu pierwotniaków występują wodniczki tętniące, pełniące istotną rolę
w utrzymaniu stałości ich środowiska wewnętrznego.
Uzasadnij, że wodniczki tętniące w komórkach pierwotniaków słodkowodnych pełnią funkcję adaptacyjną do środowiska. W odpowiedzi uwzględnij stężenie roztworu wewnątrzkomórkowego pierwotniaków i środowiska, w którym żyją.
Na schematach A i B przedstawiono w uproszczeniu dwa rodzaje transportu substancji przez
błony komórkowe.
Scharakteryzuj rodzaje transportu przedstawione na schematach. Wpisz w tabeli numery właściwych informacji, wybierając je z poniższych.
Rodzaj transportu
bierny
aktywny
wspomagany
Opis transportu
I – przemieszczanie się cząsteczek z obszaru stężenia niższego do miejsca stężenia wyższego przy
udziale białek przenośnikowych i energii
II – przemieszczanie się cząsteczek z obszaru stężenia wyższego do miejsca stężenia niższego przy
udziale białek przenośnikowych i bez udziału energii
III – przemieszczanie się cząsteczek z obszaru stężenia wyższego do miejsca stężenia niższego
bez udziału białek przenośnikowych i nakładu energii
Mitochondria to struktury wewnątrzkomórkowe, w których odbywa się synteza ATP. Oceń prawdziwość informacji dotyczących mitochondriów. Wpisz w odpowiednich miejscach tabeli literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeśli informacja jest fałszywa.
P/F
1.
Mitochondria występują we wszystkich komórkach eukariotycznych.
2.
Liczba mitochondriów w komórkach jest zmienna i zależy od funkcji oraz aktywności metabolicznej tkanki.
3.
Podziały mitochondriów mogą odbywać się wyłącznie w czasie podziału komórki.
Ostatnim reprezentantem archaicznego Homo sapiens był neandertalczyk (Homo sapiens neanderthalensis). Tę formę człowieka, wzbudzającą kontrowersje od momentu odkrycia
do dziś, wyodrębnia się na podstawie pewnej kombinacji cech morfologicznych, uważanych
za specyficzne dla neandertalczyka.
W każdym zamieszczonym poniżej zestawie cech (A–D) podkreśl cechy charakterystyczne dla neandertalczyka.
Neandertalczyk charakteryzował się m.in.
dużą (średnio większą niż u człowieka współczesnego) / małą (niewiele większą niż u Homo erectus) pojemnością czaszki
W Polsce elektrownie wiatrowe pokrywają zaledwie około 1% zapotrzebowania na energię.
Mimo wysokich kosztów produkcji energii elektrycznej w elektrowniach wiatrowych,
obserwuje się postępujący wzrost udziału energii wiatru w stosunku do innych źródeł energii,
np. paliw kopalnych. Dzieje się tak dlatego, że energetyka wiatrowa jest bardziej przyjazna
dla środowiska niż energetyka konwencjonalna. Jednak realizacja tzw. projektów wiatrowych
może również oddziaływać negatywnie, szczególnie na populacje ptaków.
a)
Podaj dwa argumenty potwierdzające pozytywny wpływ energetyki wiatrowej na środowisko przyrodnicze.
b)
Podaj jeden przykład negatywnego wpływu nieprzemyślanych lokalizacji elektrowni wiatrowych na populacje ptaków.
Na poniższych wykresach przedstawiono zmiany liczebności populacji dwóch gatunków
hodowanych w warunkach laboratoryjnych, powiązanych określonymi zależnościami.
Zmianom liczebności populacji, przedstawionym na wykresach 1 i 2, przyporządkuj po jednym sposobie oddziaływania międzygatunkowego (A–E), które są dla nich charakterystyczne.
Fenyloketonuria jest chorobą dziedziczną, której efektom (głębokie upośledzenie umysłowe)
można zapobiegać przez wczesne, tuż po urodzeniu, zidentyfikowanie choroby i zastosowanie
diety niskofenyloalaninowej. Dorośli z tą dolegliwością nie muszą stosować diety, bo ich
układ nerwowy nie wykazuje już tak dużej wrażliwości na obecność nierozłożonej
fenyloalaniny, jak organizm niemowlęcia i dziecka. Jednak związek ten będzie gromadzić się
w ich organizmie. Wysoki poziom fenyloalaniny we krwi ciężarnej kobiety chorej
na fenyloketonurię może doprowadzić do uszkodzenia układu nerwowego płodu.
Wyjaśnij, w jaki sposób ciężarna kobieta chora na fenyloketonurię, może uchronić płód przed uszkodzeniem układu nerwowego.
Dwaj bracia (I i II) są daltonistami. Każdy z nich ma czworo dzieci: dwie córki i dwóch
synów. Potomstwo brata I jest zdrowe, natomiast jeden syn i jedna córka brata II cierpią
na daltonizm.
a)
Zapisz najbardziej prawdopodobne genotypy obu braci i matek ich dzieci, posługując się symbolami: D – brak daltonizmu, d – daltonizm.
Genotyp brata I Genotyp matki jego dzieci
Genotyp brata II Genotyp matki jego dzieci
b)
Zaznacz, jakie jest prawdopodobieństwo, że córki brata I będą nosicielkami daltonizmu.
Mukowiscydoza objawia się tym, że organizm chorego produkuje nadmiernie lepki śluz,
który powoduje zaburzenia we wszystkich narządach posiadających gruczoły śluzowe, np.
w płucach lub w układzie pokarmowym. Nadmiar śluzu zalega w narządach lub przewodach
odprowadzających, powodując ich niedrożność. Mukowiscydoza przejawia się m.in.
niewydolnością trzustki i zaburzeniami trawienia, które mogą doprowadzić do objawów tzw.
zespołu złego wchłaniania składników pokarmowych.
Wyjaśnij, w jaki sposób dochodzi do objawów zespołu złego wchłaniania na skutek niewydolności trzustki spowodowanej mukowiscydozą.
Całkowita zawartość wapnia w organizmie człowieka wynosi 1,4–1,66% masy ciała, z czego 99% stanowi wapń w postaci związanej w kościach.
Na schemacie przedstawiono porównanie wskaźników masy kości (całkowity wapń w organizmie) u kobiet (♀) i mężczyzn (♂) w różnym wieku.
a)
Na podstawie schematu określ zmiany masy kości u kobiet w okresie menopauzy i po tym okresie, w stosunku do mężczyzn w tym samym wieku.
b)
Podaj przyczynę zmian w kościach kobiet w okresie menopauzy oraz nazwę choroby, którą na skutek tych zmian zagrożone są bardziej kobiety niż mężczyźni.
Paliwem często używanym w kotłach gazowych jest gaz ziemny, którego głównym składnikiem jest metan CH4 (ok. 90%). Okazuje się jednak, że zamiast eksploatować złoża kopalin, można pozyskiwać metan z szybko odnawialnych upraw roślinnych. Podczas naturalnego procesu fermentacji wytwarza się biogaz, który składa się z ok. 65% metanu i 35% dwutlenku węgla. Do produkcji metanu można również wykorzystywać różne odpadki roślinne, nawóz zwierzęcy oraz niewykorzystane plony.
Na podstawie tekstu uzasadnij, że wykorzystanie biogazu jako źródła energii może przyczynić się do ochrony środowiska.
Kowalik to ptak z rzędu wróblowych, który żywi się przede wszystkim larwami i poczwarkami owadów, wydobywanymi z pęknięć kory drzew. W okresie zimowym głównym jego pokarmem są nasiona roślin. Krogulec należy do ptaków drapieżnych i poluje m.in. na kowaliki. Oba ptaki występują w całej Europie w lasach, parkach i sadach.
a)
Na podstawie powyższego tekstu podaj wszystkie poziomy troficzne, które może zajmować kowalik w łańcuchach pokarmowych.
b)
Korzystając z powyższych informacji, zapisz prawdopodobny łańcuch pokarmowy z udziałem kowalika i krogulca.
DDD to środek chemiczny stosowany do zwalczania larw niektórych gatunków komarów. Na poniższym schemacie przedstawiono zmiany stężenia DDD w organizmach tworzących fragment sieci pokarmowej jeziora, w którym środek ten był zastosowany.
a)
Określ zależność między stężeniem DDD w organizmach a ich miejscem we fragmencie sieci pokarmowej przedstawionej na schemacie.
b)
Wyjaśnij, dlaczego w przedstawionym fragmencie sieci pokarmowej stężenie DDD w organizmie ryby drapieżnej jest porównywalne ze stężeniem DDD w organizmie ptaka rybożernego.
c)
Spośród podanych określeń wybierz i podkreśl dwa, które mogą poprawnie charakteryzować zależność międzygatunkową między rybą drapieżną i ptakiem rybożernym w przedstawionym fragmencie sieci pokarmowej.
