Do probówek zawierających zakwaszone roztwory wodne odpowiednio manganianu(VII)
potasu (probówka I) i jodku potasu (probówka II) dodano roztwór wodny nadtlenku wodoru.
Zaobserwowano zmiany barwy zawartości obu probówek i inne objawy świadczące
o przebiegu reakcji chemicznych.
W tabeli podano wartości standardowych potencjałów wybranych układów redoks.
Równanie reakcji
Standardowy potencjał E°, V
H2O2 + 2H+ + 2e− ⇄ 2H2O
1,766
MnO−4 + 8H+ + 5e− ⇄ Mn2+ + 4H2O
1,507
O2 + 2H+ + 2e− ⇄ H2O2
0,695
I2 + 2e− ⇄ 2I−
0,536
J. Sawicka, A. Janich-Kilian, W. Cejner-Mania, G. Urbańczyk, Tablice chemiczne, Gdańsk 2001.
Opisz obserwowane zmiany barw, które świadczą o przebiegu reakcji w probówkach I
i II (uwzględnij barwę zawartości obu probówek przed reakcją i po jej zajściu).
Nienasycone kwasy tłuszczowe, NNKT, to kwasy, które nie są syntezowane w organizmie
człowieka i muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Zalicza się do nich kwasy omega-3,
omega-6 oraz omega-9. Poniżej wymieniono przykłady NNKT.
Głównymi składnikami oliwy z oliwek są triglicerydy kwasów tłuszczowych, przede
wszystkim kwasu oleinowego oraz innych nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Zaprojektuj doświadczenie, dzięki któremu można wykazać nienasycony charakter
reszt kwasów tłuszczowych obecnych w oliwie z oliwek.
32.1. (0-1)
Uzupełnij schemat doświadczenia. Wpisz nazwę użytego odczynnika wybranego
spośród podanych poniżej:
fenoloftaleina
zasada sodowa
woda bromowa
wodny roztwór bromku potasu.
32.2. (0-1)
Napisz, jakie obserwacje potwierdzą nienasycony charakter reszt kwasów
tłuszczowych obecnych w oliwie z oliwek.
Jodyna to roztwór jodu I2 w etanolu. Aby zwiększyć jego trwałość, dodaje się do niego
niewielką ilość jodku potasu KI. Jodyna jest brunatną cieczą, a stały jodek potasu tworzy
bezbarwne kryształy, przypominające wyglądem sól kuchenną.
Do dwóch probówek zawierających oddzielnie wodę destylowaną i ostudzony wywar
z ziemniaków dodano niewielką ilość jodyny, a następnie wymieszano zawartość każdej
probówki.
Zaznacz literę P, jeżeli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeżeli jest fałszywa.
Po dodaniu jodyny do wody destylowanej zawartość probówki zabarwiła się na brunatny kolor.
P
F
Po dodaniu jodyny do ostudzonego wywaru z ziemniaków zawartość probówki zabarwiła się na granatowo.
P
F
Ani w probówce z wodą destylowaną, ani w probówce z ostudzonym wywarem z ziemniaków nie zaobserwowano zmian.
Poniżej podano wzory trzech cukrów oznaczonych numerami I, II i III.
I
II
III
33.1. (0-1)
Wybierz disacharyd, w którego cząsteczce występuje wiązanie
α-1,4-O-glikozydowe, i napisz numer, którym go oznaczono.
33.2. (0-1)
Wybierz wszystkie związki, które wykazują właściwości redukujące,
i napisz numery, którymi je oznaczono. Opisz obserwacje towarzyszące
przebiegowi próby Tollensa z udziałem tych związków.
Numery wzorów związków:
Obserwacje:
33.3. (0-2)
Wybierz wszystkie związki, które w odpowiednich warunkach ulegają hydrolizie,
i napisz numery, którymi je oznaczono. Zapisz schematy procesów hydrolizy
z udziałem wybranych związków, stosując w schematach nazwy związków
organicznych zamiast ich wzorów.
Wykonano doświadczenie, w którym do dwóch probówek z tym samym odczynnikiem
wprowadzono wodne roztwory kwasów. Do probówki I wprowadzono wodny roztwór kwasu
propanowego, a do probówki II – wodny roztwór kwasu 2-hydroksypropanowego.
W warunkach doświadczenia obydwa wodne roztwory kwasów były bezbarwnymi cieczami.
Zaprojektuj doświadczenie, którego przebieg pozwoli na potwierdzenie, że roztwór kwasu
propanowego wprowadzono do probówki I, a roztwór kwasu 2-hydroksypropanowego – do
probówki II, przy założeniu, że przemiana zachodząca podczas doświadczenia nie prowadzi
do zerwania wiązania węgiel–węgiel w cząsteczce kwasu.
31.1.(0-1)
Uzupełnij poniższy schemat doświadczenia. Wpisz wzór lub nazwę odczynnika,
który – po dodaniu do niego roztworów kwasów, wymieszaniu i ogrzaniu
zawartości probówek – umożliwi zaobserwowanie różnic w przebiegu
doświadczenia z udziałem kwasu propanowego i kwasu 2-hydroksypropanowego.
Odczynnik wybierz spośród następujących:
zawiesina Cu(OH)2
KMnO4 (aq) z dodatkiem H2SO4
NaOH (aq)
Schemat doświadczenia:
31.2.(0-1)
Opisz zmiany możliwe do zaobserwowania w czasie doświadczenia, pozwalające na
potwierdzenie, że do probówki I wprowadzono roztwór kwasu propanowego, a do
probówki II – roztwór kwasu 2-hydroksypropanowego.
Probówka I:
Probówka II:
31.3.(0-1)
Napisz, stosując wzory półstrukturalne (grupowe) związków organicznych,
schemat reakcji, która była podstawą eksperymentu.
Zaprojektuj doświadczenie, w którym na podstawie zachodzącej reakcji chemicznej
potwierdzisz, że chlor jest bardziej reaktywny od bromu.
12.1. (0-1)
Uzupełnij schemat doświadczenia, podkreślając po jednym wzorze odczynnika
w zestawach I i II.
Schemat doświadczenia:
Na umieszczoną w probówce bezbarwną warstwę CCl4 wlano warstwę odczynnika z zestawu I,
a następnie zawartość probówki energicznie wymieszano. Po rozdzieleniu się warstw
zanotowano obserwacje (etap 1.). Następnie do probówki dodano odczynnik wybrany
z zestawu II, ponownie wymieszano zawartość probówki i po powstaniu warstw zanotowano
obserwacje (etap 2.).
12.2. (0-1)
Napisz, jaką barwę miała warstwa organiczna po etapie 1. oraz po etapie 2.
doświadczenia, lub zaznacz, że była bezbarwna.
Barwa warstwy organicznej po etapie 1.
Barwa warstwy organicznej po etapie 2.
12.3. (0-1)
Napisz w formie jonowej skróconej równanie reakcji zachodzącej podczas
przeprowadzonego doświadczenia.
Poniżej przedstawiono schemat przemian, którym poddano: dwa węglowodory − związek
oznaczony numerem I i związek o wzorze CH3–CH2–CH=CH2 – a także ich pochodne.
Wodny roztwór związku III, który jest jedynym organicznym produktem reakcji 4., ma
odczyn obojętny.
Napisz, jak zmienia się barwa wodnego roztworu Na2Cr2O7 zakwaszonego stężonym
H2SO4 po wprowadzeniu do niego związku II (reakcja 4.).
Kwas szczawiowy (etanodiowy) to najprostszy kwas dikarboksylowy o wzorze sumarycznym
H2C2O4. Szczawian magnezu MgC2O4 jest bezbarwnym krystalicznym ciałem stałym, które
trudno rozpuszcza się w wodzie. Kationy magnezu mają zdolność tworzenia
z anionami szczawianowymi jonów kompleksowych o wzorze [Mg(C2O4)2]2–. Sole
zawierające ten jon są rozpuszczalne w wodzie.
W poniższej tabeli przedstawiono informacje o rozpuszczalności w wodzie szczawianów
wybranych metali w temperaturze pokojowej.
CaC2O4
Na2C2O4
K2C2O4
BaC2O4
praktycznie nierozpuszczalny
rozpuszczalny
rozpuszczalny
praktycznie nierozpuszczalny
Na podstawie: J. Minczewski, Z. Marczenko, Chemia analityczna. Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa,
Warszawa 2001 oraz W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 1997.
14.1. (0-1)
Sformułuj hipotezę na temat zachowania szczawianu magnezu w kontakcie
z roztworem zawierającym jony szczawianowe. Uwzględnij wytrącanie lub
roztwarzanie związków magnezu.
14.2. (0-1)
Zaprojektuj doświadczenie, którego przebieg potwierdzi sformułowaną hipotezę.
Uzupełnij poniższy schemat − wpisz wzory soli wybranych spośród następujących:
CaC2O4
K2C2O4
MgCl2
MgCO3
14.3. (0-1)
Napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji zachodzących w czasie
doświadczenia.
W czterech naczyniach (I–IV) znajdowały się wodne roztwory: glukozy, fenolu (benzenolu),
glicerolu (propano-1,2,3-triolu) i glicyloalanyloglicyny. W celu ich identyfikacji
przeprowadzono trzy serie doświadczeń. W pierwszej serii doświadczeń, po dodaniu
wodnego roztworu chlorku żelaza(III) do próbek pobranych z czterech naczyń, próbka
z naczynia I przyjęła fioletowe zabarwienie. W drugiej serii doświadczeń, po dodaniu świeżo
strąconego wodorotlenku miedzi(II) do próbek pobranych z trzech naczyń (II, III i IV),
próbka z naczynia II przyjęła fioletowe zabarwienie, a w pozostałych próbkach pojawiło się
szafirowe zabarwienie. W trzeciej serii doświadczeń, po ogrzaniu szafirowych roztworów
otrzymanych w serii drugiej, w roztworze powstałym z próbki z naczynia III pojawił się
ceglasty osad.
Wyjaśnij, dlaczego w trzeciej serii doświadczeń ceglasty osad powstał w wyniku
ogrzania roztworu otrzymanego po dodaniu świeżo strąconego wodorotlenku miedzi(II)
do roztworu z naczynia III, a nie powstał w wyniku ogrzania roztworu otrzymanego po
dodaniu świeżo strąconego wodorotlenku miedzi(II) do roztworu z naczynia IV.
W czterech naczyniach (I–IV) znajdowały się wodne roztwory: glukozy, fenolu (benzenolu),
glicerolu (propano-1,2,3-triolu) i glicyloalanyloglicyny. W celu ich identyfikacji
przeprowadzono trzy serie doświadczeń. W pierwszej serii doświadczeń, po dodaniu
wodnego roztworu chlorku żelaza(III) do próbek pobranych z czterech naczyń, próbka
z naczynia I przyjęła fioletowe zabarwienie. W drugiej serii doświadczeń, po dodaniu świeżo
strąconego wodorotlenku miedzi(II) do próbek pobranych z trzech naczyń (II, III i IV),
próbka z naczynia II przyjęła fioletowe zabarwienie, a w pozostałych próbkach pojawiło się
szafirowe zabarwienie. W trzeciej serii doświadczeń, po ogrzaniu szafirowych roztworów
otrzymanych w serii drugiej, w roztworze powstałym z próbki z naczynia III pojawił się
ceglasty osad.
Napisz, jaki element budowy cząsteczek związków znajdujących się w roztworach
z naczyń III i IV zadecydował o powstaniu szafirowego zabarwienia roztworów
w drugiej serii doświadczeń.
W czterech naczyniach (I–IV) znajdowały się wodne roztwory: glukozy, fenolu (benzenolu),
glicerolu (propano-1,2,3-triolu) i glicyloalanyloglicyny. W celu ich identyfikacji
przeprowadzono trzy serie doświadczeń. W pierwszej serii doświadczeń, po dodaniu
wodnego roztworu chlorku żelaza(III) do próbek pobranych z czterech naczyń, próbka
z naczynia I przyjęła fioletowe zabarwienie. W drugiej serii doświadczeń, po dodaniu świeżo
strąconego wodorotlenku miedzi(II) do próbek pobranych z trzech naczyń (II, III i IV),
próbka z naczynia II przyjęła fioletowe zabarwienie, a w pozostałych próbkach pojawiło się
szafirowe zabarwienie. W trzeciej serii doświadczeń, po ogrzaniu szafirowych roztworów
otrzymanych w serii drugiej, w roztworze powstałym z próbki z naczynia III pojawił się
ceglasty osad.
Podaj nazwy związków, które zidentyfikowano w wyniku każdej z serii doświadczeń.
Seria I (naczynie I): roztwór
Seria II (naczynie II): roztwór
Seria III (naczynie III): roztwór
(naczynie IV): roztwór
Moc kwasów można porównać na podstawie analizy ich stałych dysocjacji albo metodą
doświadczalną. Stała dysocjacji kwasu pirogronowego jest równa Ka = 4,1·10−3 w t = 25°C.
Na podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdańsk 2004.
Porównaj wartości stałych dysocjacji kwasu pirogronowego i kwasu etanowego,
a następnie zaprojektuj doświadczenie, w którym zajdzie reakcja potwierdzająca,
że jeden z nich jest mocniejszy.
W trzech probówkach zawierających wodny roztwór siarczanu(VI) miedzi(II) umieszczono
metalowe płytki. W probówce I – płytkę kadmową, w probówce II – płytkę srebrną,
a w probówce III – płytkę aluminiową. Po pewnym czasie płytki wyjęto, osuszono i zważono.
19.1. (0-1)
Ustal, czy masa metalowych płytek się zmieniła (wzrosła lub zmalała), czy nie
uległa zmianie.
Płytka kadmowa
Płytka srebrna
Płytka aluminiowa
Masa płytki
19.2. (0-1)
Napisz w formie jonowej skróconej równanie reakcji, której wynikiem był wzrost
masy płytki zanurzonej w roztworze siarczanu(VI) miedzi(II).
W reakcji stałego chlorku sodu ze stężonym kwasem siarkowym(VI) powstaje chlorowodór,
natomiast w reakcji stałego bromku sodu z tym kwasem ostatecznym produktem jest brom.
Etapy reakcji stężonego kwasu siarkowego(VI) z bromkiem sodu oraz ich główne produkty
przedstawia poniższy schemat:
NaBr stężony H2SO4 HBr stężony H2SO4 Br2 + SO2
Dwie probówki, z których jedna zawierała stały chlorek sodu, a druga – stały bromek sodu,
umieszczono pod wyciągiem. Wykonano eksperyment, którego przebieg zilustrowano na
poniższym rysunku.
Napisz, jakie zmiany umożliwiające rozróżnienie obu soli zaobserwowano w probówkach po dodaniu do nich stężonego kwasu siarkowego(VI).
Przeprowadzono doświadczenie, którego przebieg pozwolił na rozróżnienie dwóch wodnych
roztworów soli: węglanu sodu i azotanu(V) amonu. Jako odczynniki zastosowano kwas solny
i stężony roztwór wodorotlenku sodu. Przebieg doświadczenia zilustrowano na poniższym
schemacie.
U wylotu probówki IV dodatkowo umieszczono zwilżony uniwersalny papierek
wskaźnikowy.
13.1. (0-1)
Napisz, jakie obserwacje potwierdziły obecność węglanu sodu w probówkach I i III
oraz azotanu(V) amonu w probówkach II i IV. W opisie obserwacji dla probówki
IV uwzględnij zmianę barwy uniwersalnego papierka wskaźnikowego.
