Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Daltonizm jest chorobą genetyczną uwarunkowaną allelem recesywnym sprzężonym z płcią.
Na schemacie przedstawiono rodowód ilustrujący dziedziczenie daltonizmu w pewnej rodzinie.
a)
Zapisz genotypy osób oznaczonych numerami 5 i 16. Allel warunkujący chorobę oznacz literą d.
Efektem oddziaływania hormonu tyreotropowego (TSH) na receptory komórek tarczycy jest
pobudzenie ich aktywności wydzielniczej. Hormon ten nie przenika do wnętrza komórki,
ale łączy się z receptorem na powierzchni komórki. U osób cierpiących na chorobę
Gravesa-Basedowa limfocyty wytwarzają specyficzne przeciwciała skierowane przeciwko
receptorom hormonu TSH (przeciwciała anty-TSHR). Na poniższym schemacie przedstawiono
oddziaływanie TSH i przeciwciał anty-TSHR z receptorem TSH.
U osób predysponowanych genetycznie, do rozwoju choroby Gravesa-Basedowa przyczynia się
współwystępowanie różnych czynników środowiskowych, takich jak infekcje bakteryjne
i wirusowe stymulujące układ odpornościowy.
13.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy uzasadnij, że choroba Gravesa-Basedowa jest chorobą autoimmunizacyjną.
13.2. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji określ, czy TSH jest hormonem steroidowym, czy jest hormonem białkowym. Odpowiedź uzasadnij.
13.3. (0–2)
Podaj nazwę gruczołu dokrewnego wydzielającego do krwi TSH oraz nazwę hormonu uwalnianego z tarczycy po pobudzeniu przez TSH, i określ wpływ hormonu tarczycy na oddychanie wewnątrzkomórkowe organizmu.
Nazwa gruczołu dokrewnego:
Nazwa hormonu:
Wpływ hormonu tarczycy na oddychanie wewnątrzkomórkowe:
13.4. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis dotyczący mechanizmu regulacji wydzielania TSH. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
(Pobudzenie / Hamowanie) aktywności wydzielniczej komórek tarczycy przez przeciwciała
anty-TSHR jest przyczyną (spadku / wzrostu) poziomu tyreotropiny we krwi, ponieważ jej
wydzielanie przez (podwzgórze / przysadkę mózgową) jest regulowane na zasadzie (dodatniego / ujemnego) sprzężenia zwrotnego przez hormony tarczycy.
Amerykańscy naukowcy opracowali szczepionkę na czerniaka. Ale nie jest to szczepionka
klasyczna – profilaktyczna, ale lecznicza, podawana choremu już człowiekowi. Badacze
zsekwencjonowali genomy komórek pobranych od pacjentów chorych na zaawansowanego
czerniaka. Celem było zidentyfikowanie zmutowanych białek – neoantygenów –
charakterystycznych tylko dla komórek czerniaka konkretnego pacjenta. Następnie zbadano,
które neoantygeny wywołają najsilniejszą odpowiedź układu odpornościowego.
Po opracowaniu preparatu podano go pacjentom. Dzięki szczepionce rozsiew komórek
czerniaka u pierwszych pacjentów został powstrzymany. Nadal jednak szczepionka ta jest
terapią eksperymentalną. Wcześnie wykryty i szybko usunięty czerniak jest obecnie prawie
w 100% uleczalny.
Na podstawie: B. Carreno, G. Linette, A dendritic cell vaccine increases the breadth and diversity of melanoma neoantigen-specific T cells. „Science”, maj 2015.
a)
Wyjaśnij, dlaczego opisana szczepionka zastosowana u jednego pacjenta może być nieskuteczna dla innych osób. W odpowiedzi uwzględnij mechanizm odpowiedzi immunologicznej.
b)
Podaj przykład postępowania człowieka, które zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na czerniaka.
Stadia larwalne bilharcji (pasożytniczych przywr) występujących w Afryce i na Bliskim
Wschodzie żyją w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych oraz na polach ryżowych
zalanych wodą. Dorosłe osobniki natomiast bytują wewnątrz naczyń krwionośnych
człowieka, gdzie cały czas omywane są przez krew zawierającą komórki układu
odpornościowego i przeciwciała. Stwierdzono, że okrywają się one, jak płaszczem, białkami
obecnymi we krwi żywiciela. Są rozdzielnopłciowe, a samice z samcami występują w parach.
Po kopulacji samice wędrują do naczyń włosowatych pęcherza moczowego i tam składają
jaja. Żyjące w wodzie stadium rozwojowe zwane cerkarią ma gruczoły penetracyjne
umożliwiające przejście przez skórę człowieka.
Na podstawie: W.A. Dogiel, Zoologia bezkręgowców, Warszawa 1970.
Zaproponuj sposób postępowania, który ludziom pracującym na polach ryżowych pozwoli uniknąć zarażenia się tym pasożytem.
Stadia larwalne bilharcji (pasożytniczych przywr) występujących w Afryce i na Bliskim
Wschodzie żyją w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych oraz na polach ryżowych
zalanych wodą. Dorosłe osobniki natomiast bytują wewnątrz naczyń krwionośnych
człowieka, gdzie cały czas omywane są przez krew zawierającą komórki układu
odpornościowego i przeciwciała. Stwierdzono, że okrywają się one, jak płaszczem, białkami
obecnymi we krwi żywiciela. Są rozdzielnopłciowe, a samice z samcami występują w parach.
Po kopulacji samice wędrują do naczyń włosowatych pęcherza moczowego i tam składają
jaja. Żyjące w wodzie stadium rozwojowe zwane cerkarią ma gruczoły penetracyjne
umożliwiające przejście przez skórę człowieka.
Na podstawie: W.A. Dogiel, Zoologia bezkręgowców, Warszawa 1970.
a)
Określ, czy człowiek jest żywicielem pośrednim, czy – ostatecznym bilharcji. Odpowiedź uzasadnij.
b)
Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego zwalczanie dorosłych bilharcji przez układ odpornościowy żywiciela jest utrudnione. W odpowiedzi uwzględnij mechanizm odpowiedzi immunologicznej.
W 2013 r. opublikowane zostały rekomendacje na temat suplementacji witaminy D dla
mieszkańców Europy Środkowej, w tym dla Polski. Opracowano je osobno dla kobiet
ciężarnych oraz dla wszystkich grup wiekowych – od noworodków aż po seniorów.
Stwierdzono, że ponad 90% Polaków ma niedobory witaminy D. Z tego powodu nawet zdrowe
osoby powinny zażywać tę witaminę, ponieważ przy dawkach terapeutycznych praktycznie
niemożliwe jest jej przedawkowanie (hiperwitaminoza).
Na podstawie: Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D, Zalecenia opracowane przez Polską Grupę Roboczą International University Family; Medicine Club https://www.tvmed.pl
14.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego ludzie żyjący w strefie klimatycznej Polski są narażeni na niedobory witaminy D w organizmie. W odpowiedzi uwzględnij miejsce i sposób jej wytwarzania.
14.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego niedobór witaminy D wiąże się również z wyższym ryzykiem krzywicy u dzieci. W odpowiedzi odnieś się do funkcji, jaką ta witamina spełnia w układzie pokarmowym człowieka.
Tasiemiec bruzdogłowiec szeroki ma złożony cykl rozwojowy. Z jego jaj, które wraz
z odchodami ssaka dostały się do wody, wylęgają się wolno żyjące, urzęsione larwy –
koracidia. Koracidium, jeśli zostanie zjedzone przez drobnego skorupiaka, przekształca się
w następną larwę – procerkoid i w tej postaci pasożytuje w jego ciele. Po zjedzeniu
skorupiaka przez rybę kostnoszkieletową procerkoid przekształca się w kolejną larwę –
plerocerkoid i osiada w mięśniach ryby. Zjedzenie zarażonej ryby przez ssaka, skutkuje
przeobrażeniem się plerocerkoidu w postać dorosłą, która po zapłodnieniu produkuje następne
jaja.
Na podstawie: http://www.pasozyty.eu/choroby-pasozytnicze/bruzdoglowiec-szeroki
7.1. (0–1)
Na podstawie tekstu uzupełnij schemat cyklu rozwojowego bruzdogłowca szerokiego: wpisz w odpowiednie miejsca nazwy jego stadiów rozwojowych.
7.2. (0–1)
Wypisz z tekstu nazwy grup organizmów będących żywicielami opisanego bruzdogłowca.
Podaj, w jaki sposób człowiek może się stać się żywicielem bruzdogłowca szerokiego, i określ, czy będzie on żywicielem pośrednim, czy – ostatecznym dla tego pasożyta.
7.4. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Bruzdogłowiec szeroki jest pasożytem (wewnętrznym / zewnętrznym) ssaków zaliczanym
do (płazińców / nicieni / pierścienic).
Antybiotyki stosuje się w leczeniu chorób zakaźnych, np. przewodu pokarmowego, układu
oddechowego i moczowego. Zwalczają one komórki bakterii, nie wpływając na komórki
organizmu. Mogą jednak powodować niszczenie naturalnej flory bakteryjnej człowieka.
Wyjaśnij, dlaczego u kobiet ubocznym skutkiem stosowania antybiotyków bywają grzybice układu rozrodczego.
W krajach ekonomicznie rozwiniętych przyczyną wielu zgonów są choroby układu krążenia.
Najczęstszą i najgroźniejszą z nich jest miażdżyca tętnic (arterioskleroza), której następstwem
są np. zawał serca oraz udar mózgu.
Spośród wymienionych czynników (A–E) wybierz dwa, które nie podnoszą ryzyka wystąpienia chorób będących następstwem miażdżycy.
Jaja i larwy pasożytów, takich jak tasiemce (np. uzbrojony i nieuzbrojony), glisty, owsiki,
włośnie, dostają się do organizmu człowieka drogą pokarmową.
Zaproponuj po jednym przykładzie działań, które pozwolą Ci uniknąć zarażenia:
Istnieje udowodniona zależność między niedoborem kwasu foliowego w diecie kobiet w ciąży
a zwiększonym ryzykiem wystąpienia defektów cewy nerwowej (rozszczep rdzenia
kręgowego i kręgosłupa) u ich dzieci. Naukowcy wykazali, że po ekspozycji na ostre światło
słoneczne ludzie o jasnej skórze mieli znacznie obniżony poziom kwasu foliowego we krwi.
W 1996 r. argentyński pediatra P. Lapunzina opisał przypadki trzech młodych, zdrowych
kobiet, które opalały się w solarium we wczesnych tygodniach ciąży i urodziły dzieci
z wadami rozwojowymi cewy nerwowej.
Na podstawie tekstu sformułuj dwa zalecenia, do których powinny stosować się kobiety we wczesnych tygodniach ciąży, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia defektów cewy nerwowej u swoich dzieci.
W 2008 r. nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny przyznano m.in. za odkrycie, że wirus
brodawczaka ludzkiego (HPV) może być jednym z czynników wywołujących raka szyjki
macicy. Choroba ta jest jedną z najgroźniejszych nowotworowych chorób kobiecych, na którą
rocznie umiera na świecie około 300 tys. kobiet.
Jak to odkrycie jest wykorzystane w profilaktyce medycznej?
Choroby genetyczne mogą być spowodowane zarówno przez geny recesywne, jak i przez
geny dominujące, mające swoje loci w autosomach lub chromosomach płci.
Podkreśl nazwę choroby, która jest warunkowana allelem recesywnym sprzężonym z płcią.
Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce. Najczęstszymi
i najgroźniejszymi chorobami układu krążenia są miażdżyca tętnic oraz choroba
nadciśnieniowa, prowadzące do wielu innych schorzeń, takich jak zawał serca czy udar
mózgu. Wielu z chorób układu krążenia można byłoby uniknąć, jeżeli przestrzegałoby się
pewnych zasad profilaktycznych.
a)
Wyjaśnij, w jaki sposób miażdżyca tętnic wieńcowych zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca.
b)
Oceń, czy poniższe zalecenia dotyczące diety, których należy przestrzegać, aby zmniejszyć ryzyko powstania miażdżycy, są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli zalecenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Konieczne jest ograniczenie ilości spożywanych tłuszczów roślinnych, zwłaszcza zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe.
P
F
2.
Należy ograniczyć liczbę kalorii w pokarmie, unikając przede wszystkim produktów o dużej zawartości łatwo przyswajanych cukrów.
P
F
3.
Należy częściej spożywać produkty zawierające naturalny błonnik, przede wszystkim warzywa i owoce.
Dystrofia mięśniowa Duchenne’a jest nieuleczalną chorobą genetyczną objawiającą się
nieodwracalnym zanikiem mięśni. Pierwsze objawy występują w wieku 3 do 8 lat, a w wieku
12 lat większość chorych nie jest już w stanie samodzielnie chodzić. Średni okres przeżycia
wynosi w USA 28 lat, a śmierć następuje najczęściej w wyniku niewydolności oddechowej
lub niewydolności krążenia. Ze względu na sposób dziedziczenia tej choroby zapadają na nią
niemal wyłącznie chłopcy z częstością 1 na 3500 urodzeń. Istnieją pojedyncze przypadki
wystąpienia tej choroby u dziewczynek z zespołem Turnera (jeden chromosom X).
Wyjaśnij, dlaczego na tę chorobę zapadają prawie wyłącznie chłopcy. W odpowiedzi weź pod uwagę genotypy chorych chłopców oraz ich rodziców.
Ta przewlekła choroba kości polega na zaniku beleczek kostnych w wyniku zaburzenia
procesów mineralizacji i demineralizacji w tkance kostnej. Prowadzi do zmniejszenia gęstości
kości. Występuje głównie u kobiet po menopauzie, u których jedną z przyczyn tej choroby są
zaburzenia hormonalne, m.in. obniżenie poziomu estrogenów.
Na podstawie: M. Popielarska, R. Konieczny, G. Góralski, Słownik szkolny. Biologia, Kraków 2008.
Podaj nazwę choroby opisanej w tekście i przykład jej skutku występującego u człowieka najczęściej.
