Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Bioindykacja jest metodą oceny stanu środowiska, głównie poziomu zanieczyszczeń,
na podstawie badania reakcji organizmów na różne czynniki działające w ich środowisku.
Na podstawie wieloletnich obserwacji wyróżniono gatunki, których występowanie lub brak
sygnalizują obecność określonych warunków w środowisku (np. małą lub dużą ilość jakiegoś
składnika mineralnego, obecność czynników niekorzystnych). Nazwano je gatunkami
wskaźnikowymi.
23.1 (0–1)
Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź A albo B, która jest poprawnym dokończeniem poniższego zdania, oraz jej uzasadnienie spośród odpowiedzi 1.–2.
Funkcję gatunków wskaźnikowych mogą pełnić jedynie organizmy
A.
o wąskim zakresie tolerancji na dany czynnik
ponieważ
1.
szybko reagują na niewielkie zmiany tego czynnika w ich środowisku.
B.
o szerokim zakresie tolerancji na dany czynnik
2.
występują w środowiskach o różnym stopniu nasilenia danego czynnika.
23.2. (0–1)
Wyjaśnij, w jaki sposób można wykorzystać porosty (grzyby porostowe) jako gatunki wskaźnikowe. W odpowiedzi uwzględnij rodzaj zanieczyszczenia, którego porosty są wskaźnikami, i stopień ich tolerancji na to zanieczyszczenie.
Dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus) i dzięcioł białogrzbiety (Dendrocopos leucotos)
należą do najbardziej zagrożonych wyginięciem gatunków z rodziny dzięciołów w Europie,
dlatego są wymienione w tzw. dyrektywie ptasiej. W naszym kraju oba gatunki są objęte
ochroną gatunkową ze wskazaniem ochrony czynnej oraz zostały wpisane do „Polskiej
czerwonej księgi zwierząt”.
Największe populacje obu gatunków w naszym kraju występują w Puszczy Białowieskiej
oraz w Karpatach. Dzięcioły te zasiedlają duże, naturalne lub słabo przekształcone kompleksy
leśne, w których występują stare i obumierające drzewa oraz rozkładające się drewno.
Gniazda budują w dziupli samodzielnie wykutej w spróchniałych drzewach. Nie mają
w lasach wielu wrogów – czasami padają ofiarą jastrzębia lub kuny.
Dzięcioł trójpalczasty występuje w borach świerkowych i świerkowo-jodłowych; można go
także spotkać w lasach liściastych, ale z odpowiednią domieszką starych lub obumierających
drzew iglastych, na których może żerować i gniazdować. Żywi się głównie owadami,
zwłaszcza kornikami atakującymi osłabione drzewa. Natomiast dzięcioł białogrzbiety
związany jest z lasami liściastymi: łęgami, olsami i grądami na wschodnim niżu oraz
buczynami i jaworzynami w górach. Głównym składnikiem jego pokarmu są owady,
szczególnie ich larwy żywiące się martwym drewnem. Zjada również nasiona.
Na podstawie: Polska czerwona księga zwierząt, pod red. Z. Głowacińskiego, Warszawa 2001. Ł. Kajtoch, Karpackie rzadkie dzięcioły, Kwartalnik OTOP, 2011.
22.1. (0–1)
Określ, czy te gatunki dzięciołów są klasyfikowane w jednym, czy – w dwóch rodzajach. Odpowiedź uzasadnij.
22.2. (0–1)
Na podstawie informacji przedstawionych w tekście, posługując się wymienionymi nazwami organizmów, zapisz łańcuch pokarmowy, w którym dzięcioł trójpalczasty jest konsumentem drugiego rzędu i nie jest konsumentem szczytowym.
22.3. (0–1)
Wykaż, że oba gatunki nie konkurują o pokarm, gdy występują razem w tym samym ekosystemie, np. w lesie mieszanym Puszczy Białowieskiej.
22.4. (0–1)
Zaznacz w tabeli rodzaj ochrony – czynną (C) lub bierną (B) – który reprezentują wymienione działania podjęte w celu ochrony opisanych gatunków dzięciołów.
Rodzaj ochrony
1.
Wpisanie do „Polskiej czerwonej księgi zwierząt”.
C
B
2.
Utworzenie rezerwatu ścisłego na terenie występowania populacji danego gatunku dzięcioła.
C
B
3.
Pozostawianie określonej liczby martwych drzew w lasach użytkowanych gospodarczo.
Czynnikiem ograniczającym liczebność populacji jest często konkurencja między osobnikami
w obrębie populacji.
Oceń prawdziwość informacji dotyczących konkurencji między osobnikami w obrębie populacji. Zaznacz w tabeli P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Konkurencja między osobnikami w obrębie populacji może być bezpośrednia (walka) lub pośrednia (rywalizacja).
P
F
2.
Konkurencja między osobnikami w obrębie populacji prowadzi do zróżnicowania zarówno kondycji i wielkości osobników w populacji, jak i liczby ich potomstwa.
P
F
3.
Skutkiem zmniejszenia zagęszczenia populacji jest zwiększenie konkurencji między osobnikami w obrębie populacji.
Roślinożercy, pobierając pokarm, zgryzają różne gatunki roślin, przez co pozbawiają je części
organów. Kiedy zgryzanie jest nadmierne, np. z powodu zbyt dużej liczebności
roślinożerców, wzrost zgryzanych roślin może być ograniczony. Rośliny osłabione
nadmiernym zgryzaniem są wtedy bardziej podatne na działanie pasożytów i przegrywają
w konkurencji z innymi roślinami. Roślinożercy mogą więc odczuć zmniejszenie zasobów
pokarmu. Zmniejsza się wówczas rozrodczość ich populacji, a słabsze osobniki mogą zginąć –
liczebność roślinożerców maleje.
Na podstawie podanych informacji:
a)
wyjaśnij, w jaki sposób zmniejszanie się liczebności roślinożerców może wpłynąć na ich zasoby pokarmowe.
b)
sformułuj wniosek dotyczący regulacji liczebności populacji zjadających i zjadanych w opisanym przypadku.
U zwierząt występują dwie strategie rozrodcze: strategia „K” – charakteryzuje się
wydawaniem na świat małej liczby potomstwa, które z reguły korzysta z opieki jednego lub
obojga rodziców, oraz strategia „r” – potomstwo jest liczne, wydawane na świat w krótkim
czasie, a opieka nad potomstwem praktycznie nie występuje.
a)
Korzystając z powyższych informacji, przyporządkuj krzywe wykresu (A i B) do odpowiednich strategii.
Strategia „r”:
Strategia „K”:
b)
Podkreśl wśród wymienionych zwierząt te, u których występuje strategia „r”.
Chemosynteza, podobnie jak fotosynteza, przebiega w dwóch fazach:
I. wytwarzanie „siły asymilacyjnej” (ATP i NADPH + H+ )
II. asymilacja CO2.
Reakcje przedstawione poniżej są uproszczonymi zapisami przebiegu jednej z wymienionych
faz chemosyntezy zachodzącej w komórkach bakterii nitryfikacyjnych.
2NH3 + 3O2 → 2HNO2 + 2H2O + energia 2HNO2 + O2 → 2HNO3 + energia
a)
Określ, którą fazę – I czy II – ilustrują przedstawione reakcje. Odpowiedź uzasadnij.
b)
Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią bakterie nitryfikacyjne w obiegu azotu w przyrodzie.
Ekosystem heterotroficzny jest niesamowystarczalny, pozbawiony producentów, w którym
musi nastąpić zasilanie materią z zewnątrz. Życie heterotrofów możliwe jest dzięki materii
pochodzącej z odchodów zwierząt, i naniesionej martwej materii organicznej. Materią tą
żywią się detrytusofagi, a nimi – występujące w danym ekosystemie drapieżniki. Związki
mineralne wytworzone przez destruentów w takim ekosystemie są bezużyteczne i mogą być
wykorzystane tylko wtedy, gdy zostaną przeniesione do ekosystemu autotroficznego.
a)
Określ, od obecności jakiego czynnika środowiska zależy typ ekosystemów lądowych (heterotroficzny i autotroficzny).
b)
Podkreśl poniżej rodzaj łańcuchów pokarmowych, które występują w ekosystemach heterotroficznych.
łańcuchy spasania
łańcuchy detrytusowe
c)
Wyjaśnij, dlaczego ekosystem autotroficzny jest ekosystemem samowystarczalnym.
Spośród przedstawionych wyżej łańcuchów troficznych wybierz ten, w którym występuje największa różnica (procentowa) między energią przyswojoną przez pierwsze i ostatnie ogniwo łańcucha. Uzasadnij wybór.
Łuskiewnik różowy jest bezzieleniową byliną pasożytującą na korzeniach drzew liściastych,
głównie na leszczynie, topoli i olszy. Większą część życia spędza pod ziemią, gdzie rozrasta
się do wielkiego, pokrytego łuskowatymi, białawymi liśćmi kłącza z silnie rozwiniętym
systemem korzeniowym, który ssawkami wnika do korzeni drzew. Pędy nadziemne
łuskiewnika pojawiają się po około 10 latach rozwoju rośliny, są białawe lub różowe, pokryte
łuskowatymi liśćmi. Na pędach tych rozwijają się kwiaty. Nasiona łuskiewnika kiełkują tylko
wówczas, gdy znajdą się w pobliżu odpowiedniego żywiciela.
Na podstawie tekstu podaj dwa argumenty potwierdzające, że łuskiewnik jest pasożytem.
Podaj nazwy występujących wśród zwierząt zależności międzygatunkowych opisanych w tekście I i II.
I. W latach pięćdziesiątych XX wieku na Wyspach Komandorskich leżących na Oceanie
Spokojnym bardzo licznie występował piesiec. Dwadzieścia lat później zanotowano nagły
spadek liczebności pieśców, co było związane z pojawieniem się świerzbu na wyspie.
Świerzb wywoływany był przez roztocza, które zostały przywleczone na te wyspy przez psy
towarzyszące żeglarzom.
II. Pod koniec XIX wieku do Kalifornii został przywleczony z Australii krewniak mszyc - owad czerwiec biały, który wysysał soki roślinne z owoców cytrusowych. W celu ratowania
drzew cytrusowych sprowadzono do Kalifornii kilkaset okazów biedronki rodolii zjadającej
czerwce. Wzrost populacji biedronki odbył się w tak szybkim tempie, że wkrótce zanotowano
znaczący spadek liczebności populacji czerwca białego.
Na podstawie: A. S. Pullin, Biologiczne podstawy ochrony przyrody, przekł. pod red. J. WeineraWyd. Naukowe PWN, Warszawa 2005
Organizmy tworzące biocenozę powiązane są ze sobą różnymi zależnościami. Mogą to być
zależności pośrednie, polegające na oddziaływaniu organizmów na siebie poprzez
modyfikację biotopu, np. zmianę mikroklimatu. Inny rodzaj zależności to zależności
bezpośrednie, np. kiedy organizmy konkurują lub współpracują ze sobą.
Allelopatia jest formą konkurencji międzygatunkowej i polega na wydzielaniu przez rośliny
i mikroorganizmy substancji ograniczających wzrost oraz rozwój innych gatunków,
np. korzenie owsa wytwarzają substancję, która hamuje kiełkowanie nasion pszenicy.
Na podstawie powyższych informacji zaznacz właściwe dokończenie zdania opisującego allelopatię.
Oceń podane stwierdzenia dotyczące sukcesji wtórnej i wpisz w tabeli literę P, jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeżeli stwierdzenie jest fałszywe.
P/F
1.
W wyniku sukcesji wtórnej odtwarza się naturalne zbiorowisko charakterystyczne dla lokalnych warunków środowiskowych.
2.
Wskutek sukcesji wtórnej zawsze następuje odtwarzanie się ekosystemu identycznego z tym przed zniszczeniem.
3.
Aby powstrzymać sukcesję wtórną w zbiorowiskach półnaturalnych, stosuje się ochronę czynną.
Spośród pierwiastków niezbędnych do życia roślin najbardziej deficytowym dla roślin
okrytonasiennych jest azot. Jego głównym rezerwuarem jest atmosfera, gdzie występuje on
w formie cząsteczkowej, ale w tej postaci potrafią go wykorzystać tylko nieliczne rośliny.
Przez większość roślin azot jest pobierany z gleby.
Wyjaśnij, na czym polega każdy ze wskazanych w tekście sposobów pozyskiwania azotu przez rośliny okrytonasienne.
U większości gatunków lądowych roślin naczyniowych występuje współżycie systemu
korzeniowego z grzybnią niektórych gatunków grzybów zwane mikoryzą.
Na schemacie przedstawiono wpływ mikoryzy na wzrost siewek trawy Festuca ovina,
w zależności od nawożenia azotowo-fosforowego (N + P).
Na podstawie wykresu podaj, w jakich warunkach uprawy Festuca ovina jest najbardziej widoczny wpływ mikoryzy na przyrost roślin.
