Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Karibu to wspólna nazwa północnoamerykańskich podgatunków renifera, zamieszkujących
przede wszystkim tundrę. Ich podstawowym pokarmem są mchy, porosty, trawy, karłowate
brzozy i płożące wierzby. Niekiedy renifery ogryzają zasobne w związki wapnia i fosforu
poroże, zrzucone przez innego osobnika. Takie zachowanie karibu występuje często
na terenach, na których gleby są ubogie w niektóre składniki mineralne.
14.1. (0–1)
Spośród przykładów podstawowego pokarmu karibu podanych w tekście wybierz ten, który nie jest pokarmem roślinnym. Odpowiedź uzasadnij.
14.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego renifery żyjące na niektórych obszarach włączają do swojej podstawowej diety także poroża innych osobników.
Pierzenie się ptaków to inaczej wymiana piór. Pingwin białooki (Pygoscelis adeliae)
z Antarktydy przed pierzeniem gromadzi białko przez zwiększenie masy mięśniowej, a także
zwiększa zapasy tłuszczu podskórnego. Jego pokarmem są ryby, głowonogi i skorupiaki
morskie. Po zrzuceniu upierzenia, które spełnia rolę izolującą, przez dwa tygodnie nie może
pływać i przebywa na lądzie do czasu powstania nowego upierzenia.
Na podstawie: Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2012.
13.1. (0–1)
Podaj główny powód gromadzenia białka u pingwina przed jego pierzeniem się.
13.2. (0–1)
Wykaż związek gromadzenia większej ilości tłuszczu u tego pingwina z okresem jego pierzenia się.
Żmija zygzakowata jest jednym z nielicznych gadów, którego zasięg występowania
przekracza koło podbiegunowe. Środowisko życia żmii zygzakowatej to, przede wszystkim,
podmokłe fragmenty lasów, torfowiska, wilgotne łąki, obrzeża bagien i moczarów.
W siedliskach tych muszą się znajdować miejsca dobrze naświetlone, ponieważ żmija, tak jak
większość zmiennocieplnych gadów, musi w ciągu dnia wygrzewać się na słońcu. Żmije
są rozdzielnopłciowe i jajożyworodne. Jesienią przechodzą w stan hibernacji, polegający
na znacznym spowolnieniu procesów życiowych i obniżeniu temperatury ciała, w którym
trwają aż do wiosny.
Wytwarzany przez żmiję jad służy, przede wszystkim, do zabijania ofiar w celu zdobycia
pokarmu, który stanowią ryjówki, krety, myszy i nornice. Jad żmii może być niebezpieczny
dla człowieka i dlatego człowiekowi ukąszonemu przez żmiję podaje się surowicę
odpornościową przeciw jadowi żmii.
Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Biologia, pod red. A. Urbanka, Warszawa 1999.
12.1. (0–2)
Na podstawie tekstu podaj dwie cechy żmii zygzakowatej, które umożliwiają jej zamieszkiwanie w chłodnych strefach klimatycznych. Uzasadnij znaczenie adaptacyjne każdej z tych cech.
12.2. (0–1)
Wyjaśnij, w jaki sposób działa w organizmie surowica odpornościowa podana osobie ukąszonej przez żmiję.
12.3. (0–1)
Określ, jaką odporność uzyskuje człowiek po podaniu surowicy odpornościowej - z poniższych par wypisz po jednym właściwym określeniu.
Na schemacie przedstawiono działanie przeciwprądowego mechanizmu wymiany gazowej
(zasady przeciwprądu) w skrzelach ryb kostnoszkieletowych.
Liczby określają ciśnienie parcjalne tlenu (w mm Hg) w wodzie przepływającej przez skrzela
i we krwi naczyń włosowatych.
11.1. (0–1)
Podaj nazwę procesu, dzięki któremu tlen z wody przepływającej przez skrzela przedostaje się do krwi.
11.2. (0–1)
Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Zasada przeciwprądu polega na tym, że kierunek przepływu wody przez blaszki skrzelowe i kierunek przepływu krwi w naczyniach włosowatych skrzeli są przeciwne.
P
F
2.
Dzięki zasadzie przeciwprądu na całej powierzchni blaszki skrzelowej jest zachowana korzystna dla wymiany gazowej różnica ciśnień parcjalnych.
P
F
3.
Gdy krew wpływa do naczynia włosowatego, kontaktuje się z wodą, która rozpoczyna opływanie skrzeli.
Na rysunkach (I i II) przedstawiono dwa planktonożerne kręgowce żyjące w oceanach.
11.1. (0–1)
Podaj, który z rysunków przedstawia rekina wielorybiego. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając cechę budowy morfologicznej zwierzęcia charakterystyczną dla grupy systematycznej, do której ono należy.
Rekin wielorybi nr , ponieważ ma
11.2. (0–1)
Wybierz i podkreśl właściwe dokończenie poniższego zdania podane w nawiasie, a następnie uzasadnij odpowiedź, odnosząc się do definicji tego zjawiska.
Opływowy kształt ciała kręgowców oceanicznych przedstawionych na rysunku jest
przykładem (dywergencji / konwergencji), ponieważ
Rozwój żab najczęściej odbywa się w wodzie, gdzie składany jest skrzek, z którego rozwijają
się kijanki. Początkowo odżywiają się one glonami i szczątkami roślinnymi, ale z biegiem
czasu stają się mięsożercami. Kijanki stanowi pokarm dla wielu drapieżników. Czynnikiem
bezpośrednio decydującym o rozpoczęciu metamorfozy kijanek są hormony tarczycy
indukujące zmiany metamorficzne w ich tkankach. Dorosłe osobniki wiodące wodno-lądowy
tryb życia odżywiaj się ślimakami i owadami, same są natomiast pokarmem dla drapieżnych
ptaków i ssaków.
Na schemacie przedstawiono kolejne etapy rozwoju żaby trawnej.
10.1. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało ono prawdziwe informacje dotyczące żaby trawnej – podkreśl właściwe określenia w nawiasach.
Z jaj, po zapłodnieniu (zewnętrznym / wewnętrznym) rozwijaj się kijanki, które przechodzą rozwój (prosty / z przeobrażeniem), aby ostatecznie stać się postacią dorosłą.
10.2. (0–1)
Podaj dwie cechy budowy kijanki, które są przystosowaniem do życia w środowisku wodnym.
10.3. (0–2)
Korzystając z tekstu, zapisz dwa różne łańcuchy pokarmowe, w których dorosła żaba lub jej stadium rozwojowe jest jednym z ogniw jako:
konsument I-rzędu.
konsument II-rzędu.
10.4. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego brak jodu w pożywieniu kijanek może w istotny sposób wpłynąć na ich metamorfozę w dorosłe żaby.
Płyny ustrojowe ryb kostnoszkieletowych żyjących w morzach są hipoosmotyczne
w stosunku do otaczającej je wody, natomiast płyny ustrojowe ryb kostnoszkieletowych
żyjących w wodach słodkich są hiperosmotyczne w stosunku do otaczającej je wody.
Na podstawie tekstu uzasadnij konieczność uzupełniania
Podczas metamorfozy kijanki do postaci dorosłej płaza zachodzi wiele zmian fizjologicznych.
W procesie tym ważną rolę odgrywa układ hormonalny. Na schemacie przedstawiono wpływ
układu hormonalnego na proces metamorfozy kijanki.
Na podstawie schematu przedstaw, na czym polega współdziałanie nadnerczy i tarczycy w procesie metamorfozy kijanki.
Amoniak, który jest związkiem toksycznym, powstaje jako produkt deaminacji w komórkach
organizmu człowieka w niewielkich ilościach. Deaminacja zachodzi w różnych komórkach
organizmu człowieka i polega na odłączeniu grupy aminowej z cząsteczki aminokwasu lub
innego związku. Grupy aminowe, odłączane w tym procesie, przyłączane są do kwasu
glutaminowego i powstaje glutamina (amid kwasu glutaminowego). W dalszym etapie
glutamina jest uwalniana do krwi i wędruje do wątroby, gdzie odłączane są od niej reszty
amidowe.
11.1. (0–1)
Podaj nazwę związku, który jest głównym produktem azotowej przemiany materii, wydalanym z organizmu człowieka.
11.2. (0–1)
Wyjaśnij, uwzględniając właściwości amoniaku i proces zachodzący w komórkach wątroby, dlaczego grupy amidowe są odłączane od glutaminy właśnie w tym, a nie innym narządzie.
11.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego u ryb słodkowodnych ostatecznym produktem azotowej przemiany materii jest amoniak, pomimo że związek ten jest toksyczny. W odpowiedzi uwzględnij procesy związane z osmoregulacją u tych ryb.
Na rysunkach przedstawiono sylwetkę ryby i ptaka. Przedstawiciele obu gromad żyją
w różnych środowiskach, ale wykazują szereg podobnych przystosowań w budowie ciała,
pozwalających na zmniejszanie oporu ośrodka podczas poruszania się w swoim środowisku.
Zarówno ryby, jak i ptaki nie widzą przezroczystych przeszkód na swojej drodze,
np. szklanych szyb czy ekranów. Jednak ryby zatrzymują się przed takimi przeszkodami,
a ptaki bardzo często się o nie rozbijają.
10.1. (0–1)
Określ jedno wspólne przystosowanie w budowie ciała ptaka i ryby, widoczne na rysunkach, które służy zmniejszaniu oporu ośrodka podczas poruszania się tych zwierząt.
10.2. (0–1)
Wyjaśnij, uwzględniając nazwę i funkcję specyficznego dla ryb narządu zmysłu, dlaczego ryby w akwarium zatrzymują się przed jego szklanymi ścianami.
Łuski są charakterystyczną cechą budowy skóry ryb i gadów, występują także u ptaków
i niektórych płazów. Łuska ryby, np. karasia, rośnie w miarę zwiększania się rozmiarów ciała
ryby, a na powierzchni łuski zaznaczają się równoległe linie – pasma przyrostu, podobnie jak
na przekroju pnia drzewa. Przy słabym wzroście pasma te się zagęszczają, co odznacza się na
łusce jako ciemniejsza linia. Dzieje się tak np. zimą, kiedy ryba obniża intensywność
żerowania lub przestaje pobierać pokarm. Ciemne pasma tworzą pierścienie roczne, które są
podstawą określania wieku ryby.
Na rysunku przedstawiono budowę łuski karasia, a na schematach A i B – przekrój
poprzeczny przez skórę przedstawicieli dwóch gromad kręgowców.
9.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego na podstawie budowy łuski karasia hodowanego w stawie na terenie Polski można określić przybliżony wiek tej ryby, ale znacznie trudniej tego dokonać, analizując budowę łuski karasia hodowanego w domowym akwarium.
9.2. (0–1)
Określ, na którym rysunku – A czy B – przedstawiono budowę skóry ryb. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając pochodzenie łusek.
9.3. (0–1)
Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź A albo B, która jest poprawnym dokończeniem poniższego zdania, oraz jej uzasadnienie spośród odpowiedzi 1.–4.
Łuski występujące na nogach ptaków oraz łuski pokrywające skórę gadów to struktury
Płazy to pierwsze kręgowce, które zmieniły środowisko wodne na lądowe – wyszły na ląd.
Należą do zwierząt dwuśrodowiskowych – ich formy larwalne (kijanki) żyją w wodzie,
a postaci dorosłe żerują na lądzie, do wody wracają na okres rozrodu.
Wymień dwa przykłady cech, które umożliwiły dorosłym płazom przystosowanie się do życia w środowisku lądowym, a pojawiły się u przodków płazów.
Jaszczurka biczogon indyjski żyje na pustynnych terenach południowo-zachodniej Azji. Noce
spędza w norach pod ziemią. Gdy rankiem opuszcza norę, żeby się ogrzać w promieniach
słońca, ma ciemną barwę ciała. W miarę rozgrzewania się barwa powierzchni ciała biczogona
staje się coraz jaśniejsza.
Na podstawie: Dzikie Indie, National Geographic Channel, www.natgeotv.pl
a)
Wyjaśnij, dlaczego biczogon, po opuszczeniu rankiem nory, rozgrzewa ciało, przebywając w miejscach nasłonecznionych.
b)
Wyjaśnij, z jakiego powodu barwa powierzchni ciała biczogona na początku ogrzewania jest ciemna, a po pewnym czasie przebywania na słońcu – jaśnieje.
Pingwiny magellańskie (Spheniscus magellanicus) poruszają się zarówno w wodzie, jak
i na lądzie. Badano populację tego gatunku zamieszkującą obszar w pobliżu niewielkiego
półwyspu. W punkcie X znajdowało się miejsce gniazdowania, a w zatoce w pobliżu
punktu Y miejsce największej obfitości pokarmu. Okazało się, że pingwiny znacznie częściej
wybierają drogę wodną, pomimo że mają do pokonania znacznie większy dystans i pływanie
wymaga większego nakładu energii.
Dlaczego pingwiny częściej wybierają drogę morską niż lądową? Podaj dwie przyczyny takiego zachowania.
Płuca ssaków mają budowę pęcherzykowatą, a płuca ptaków charakteryzują się budową
kapilarną (rurkowatą). Ponadto w układzie oddechowym ptaków występują worki powietrzne.
Wyjaśnij, w jaki sposób są wentylowane płuca tych zwierząt.
Przeprowadzono doświadczenia na karasiach i stwierdzono, że obniżenie temperatury wody
z 25oC do 15oC spowodowało zmniejszenie ilości pokarmu pobieranego przez te ryby
o połowę.
Wyjaśnij, dlaczego wraz z obniżeniem temperatury wody nastąpił spadek ilości pokarmu pobieranego przez karasie.
W tabeli przedstawiono stosunek stężenia osmotycznego moczu do osocza krwi u różnych
gatunków ssaków.
Gatunek ssaka
Stosunek stężenia osmotycznego moczu do osocza krwi
A
14,0 : 1
B
10,0 : 1
C
9,5 : 1
D
8,0 : 1
E
7,0 : 1
F
6,5 : 1
Na podstawie analizy danych przedstawionych w tabeli wskaż gatunek ssaka, który jest najlepiej przystosowany do życia w środowisku suchym i gorącym. Odpowiedź uzasadnij.
