Zadania maturalne z biologii

151

Matura Maj 2013, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 9. (2 pkt)

Układ powłokowy Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Informacje do zadania 9. i 10.

Oddawanie ciepła przez organizm chroni go przed przegrzaniem, ale jeśli nie ma odpowiedniej ochrony, może być przyczyną hipotermii.
W tabeli przedstawiono udział różnych sposobów oddawania ciepła przez organizm dorosłego człowieka w temperaturze 20 °C.

Drogi oddawania ciepła	Utrata ciepła w %
Parowanie potu	19
Promieniowanie z powierzchni ciała	46
Przewodnictwo i konwekcja	19
Z powietrzem wydychanym z płuc	16

Na podstawie: A. Jerzmanowski, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1992.

Na podstawie danych z powyższej tabeli narysuj diagram słupkowy ilustrujący udział wymienionych dróg oddawania ciepła przez organizm człowieka.

152

Matura Maj 2013, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 10. (2 pkt)

Układ hormonalny Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Informacje do zadania 10. i 11.

Przeprowadzono badanie zmian stężenia glukozy i insuliny we krwi zdrowych ludzi. Podano na czczo 20 ochotnikom po 50 g roztworu glukozy i w czasie dwóch godzin dokonywano pomiarów stężenia glukozy oraz insuliny we krwi. W tabeli przedstawiono uśrednione wartości ich stężeń.


Czas od podania glukozy [min]	0	15	30	60	90	120
Stężenie glukozy we krwi [mg%]	90	120	135	100	80	75
Stężenie insuliny we krwi [mU/L]	2,9	10,1	12,5	10,5	5,0	2,9

Na podstawie danych z tabeli sporządź liniowy wykres ilustrujący zmiany stężenia glukozy we krwi badanych ludzi w czasie od momentu jej podania.

153

Matura Czerwiec 2013, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 16. (1 pkt)

Układ krążenia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Mioglobina jest czerwonym barwnikiem mięśni należącym, podobnie jak i hemoglobina, do białek z grupy hemoprotein. Mioglobina zbudowana jest z jednego łańcucha polipeptydowego połączonego z jedną cząsteczką hemu, w odróżnieniu od hemoglobiny, która jest zbudowana z czterech łańcuchów polipeptydowych połączonych z czterema cząsteczkami hemu. Wiąże tlen znacznie mocniej niż hemoglobina, tworząc związek zwany oksymioglobiną. Maksymalne wysycenie tlenem mioglobiny następuje przy wartościach ciśnienia tlenu o wiele niższych, niż dla hemoglobiny.

Na podstawie informacji zawartych w tekście i własnej wiedzy uzupełnij tabelę porównującą hemoglobinę z mioglobiną.

Porównywana cecha	Hemoglobina	Mioglobina
Liczba łańcuchów polipeptydowych w cząsteczce
Powinowactwo do tlenu (większe / mniejsze)
Nazwa związku powstałego z połączenia z tlenem

154

Matura Czerwiec 2013, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 19. (2 pkt)

Układ kostny i mięśniowy Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Informacje do rozwiązania zadania 18. i 19.

Krzywizny kręgosłupa człowieka (lordozy i kifozy) kształtują się stopniowo w rozwoju pozazarodkowym, począwszy od czwartego miesiąca życia. Na rysunkach A i B przedstawiono kręgosłup noworodka (A) oraz kręgosłup człowieka dorosłego (B). Cyframi I–IV oznaczono kolejne odcinki kręgosłupa z wyłączeniem odcinka ogonowego.

Uwaga: nie zachowano proporcji wielkości przedstawionych kręgosłupów.

Kręgosłup noworodka i człowieka dorosłego

Wypełnij tabelę dotyczącą budowy czterech podstawowych odcinków kręgosłupa człowieka dorosłego.

Odcinek kręgosłupa	Nazwa odcinka kręgosłupa	Liczba kręgów
I
II
III
IV

155

Matura Czerwiec 2013, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 22. (2 pkt)

Układ immunologiczny Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Odporność jest to zdolność organizmu do biernej lub czynnej jego ochrony przed patogenami. Nieswoista część odporności zależy przede wszystkim od budowy i funkcji różnych barier istniejących w organizmie. Za swoistą część odporności odpowiada głównie układ immunologiczny, ale czynniki obronne mogą też pochodzić spoza organizmu.

Uzupełnij poniższy schemat, wpisując w odpowiednie miejsca oznaczenia literowe wszystkich przykładów (A–E), właściwych dla danego rodzaju reakcji odpornościowej organizmu.

Fagocytoza
Kwas solny w żołądku
Surowica z przeciwciałami w szczepionce
Bakteriobójcze składniki wydzielin, np. lizozym w łzach
Obecność w krwi limfocytów B i T oraz wytwarzanie przeciwciał

156

Matura Maj 2013, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 22. (2 pkt)

Ekspresja informacji genetycznej Podaj/wymień Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Na schemacie przedstawiono proces transkrypcji informacji genetycznej.

a)	Uzupełnij schemat, wpisując sekwencję nukleotydów we fragmencie mRNA syntetyzowanym na przedstawionym fragmencie nici DNA.

b)	Podaj, ile aminokwasów może kodować przedstawiony fragment mRNA.

157

Matura Czerwiec 2013, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 29. (2 pkt)

Ekologia Podaj/wymień Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Polana śródleśna to środowisko bogate w różne gatunki organizmów. W trawie żyją roślinożerne gryzonie, np. nornik polny, oraz owady, np. koniki polne, na które polują żaby, np. żaba trawna. Można tu spotkać żmiję zygzakowatą, której pokarmem są drobne ssaki i płazy. Na drobne gryzonie poluje także krążący nad polaną myszołów, a w nocy puszczyk zwyczajny.

a)	Podaj nazwę zależności międzygatunkowej między żabą trawną a konikiem polnym.

b)	Korzystając z tekstu, wpisz w wyznaczone miejsca (1–4) poniższego fragmentu sieci pokarmowej nazwy odpowiednich organizmów, żyjących na polanie śródleśnej.

158

Matura Czerwiec 2013, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 31. (1 pkt)

Genetyka - pozostałe Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Przyczyną samorzutnego powstawania poliploidów u roślin jest najczęściej brak redukcji liczby chromosomów w mejozie i powstawanie diploidalnych gamet, które mogą łączyć się zarówno z normalnymi (haploidalnymi) gametami, jak też z diploidalnymi komórkami rozrodczymi. W komórkach szczawiu diploidalna liczba chromosomów wynosi 14.

Uzupełnij schemat powstania triploidalnego szczawiu, wpisując w wyznaczone miejsca właściwe liczby chromosomów.

159

Matura Maj 2012, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 1. (2 pkt)

Tkanki zwierzęce Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Nabłonek migawkowy, nabłonek rzęskowy lub nabłonek orzęsiony to różne określenia tego samego rodzaju nabłonka, którego komórki wyposażone są w rzęski ułatwiające transport substancji po powierzchni nabłonka.

Wpisz do tabeli nazwy układów w organizmie człowieka, w których występuje nabłonek migawkowy, oraz podaj rolę tego rodzaju nabłonka w każdym z nich.

Nazwa układu	Rola nabłonka migawkowego w tym układzie
1.
2.

160

Matura Maj 2012, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 2. (2 pkt)

Budowa i funkcje komórki Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Na schematach A i B przedstawiono w uproszczeniu dwa rodzaje transportu substancji przez błony komórkowe.

Scharakteryzuj rodzaje transportu przedstawione na schematach. Wpisz w tabeli numery właściwych informacji, wybierając je z poniższych.

Rodzaj transportu

bierny
aktywny
wspomagany

Opis transportu

I – przemieszczanie się cząsteczek z obszaru stężenia niższego do miejsca stężenia wyższego przy udziale białek przenośnikowych i energii
II – przemieszczanie się cząsteczek z obszaru stężenia wyższego do miejsca stężenia niższego przy udziale białek przenośnikowych i bez udziału energii
III – przemieszczanie się cząsteczek z obszaru stężenia wyższego do miejsca stężenia niższego bez udziału białek przenośnikowych i nakładu energii

Schemat	Rodzaj transportu	Opis transportu
A
B