Na schemacie przedstawiono procesy zachodzące w jajniku podczas owulacyjnego cyklu
miesiączkowego kobiety oraz towarzyszące im zmiany poziomu hormonów płciowych w jej
krwi.
a)
Zaznacz właściwe zakończenie zdania.
Poziom hormonu B w przebiegu cyklu bezowulacyjnego w porównaniu z cyklem
owulacyjnym będzie
niższy
wyższy
nie zmieni się
b)
Wyjaśnij, dlaczego niedoczynność ciałka żółtego w pierwszych miesiącach ciąży jest zagrożeniem dla rozwoju zarodka.
Objętość wydalanego moczu zależy między innymi od zawartości wody w organizmie.
Przy dużej zawartości wody w płynach ustrojowych krew ma większą objętość oraz mniejsze
stężenie osmotyczne (stężenie elektrolitów). Następstwem tego jest wchłaniane mniejszej
ilości wody w kanalikach nefronów i wydalanie większej objętości bardziej rozcieńczonego
moczu.
Na podstawie analizy powyższych informacji określ, jakie są następstwa zbyt małej zawartości wody w płynach ustrojowych, spowodowanej np. odwodnieniem na skutek biegunki.
Ściany poszczególnych części serca człowieka, zbudowane głównie z charakterystycznej dla
tego narządu tkanki mięśniowej, mają różną grubość. Najcieńsze są ściany przedsionków
(2–3 mm). Ściana prawej komory ma około 5 mm, a ściana lewej komory 15 mm grubości.
Wyjaśnij, dlaczego ściana lewej komory serca jest znacznie grubsza niż ściana komory prawej.
W celu ustalenia grupy krwi pacjenta, dodano próbki jego krwi do surowicy krwi z grupy A
oraz do surowicy krwi z grupy B. Aglutynacja nastąpiła tylko w surowicy krwi grupy B.
Określ, jaką grupę krwi miał ten pacjent. Wyjaśnij wynik badania uwzględniając obecność przeciwciał w surowicy.
W 2008 r. nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny przyznano m.in. za odkrycie, że wirus
brodawczaka ludzkiego (HPV) może być jednym z czynników wywołujących raka szyjki
macicy. Choroba ta jest jedną z najgroźniejszych nowotworowych chorób kobiecych, na którą
rocznie umiera na świecie około 300 tys. kobiet.
Jak to odkrycie jest wykorzystane w profilaktyce medycznej?
Jedną z dróg reakcji organizmu na stresor jest droga nerwowa prowadząca do wydzielania
przez rdzeń nadnerczy adrenaliny i noradrenaliny. Konsekwencją są, np.:
podwyższone tętno i ciśnienie krwi, intensywna wentylacja płuc, zwiększenie dopływu krwi
do mięśni i mózgu, co zwiększa wydolność fizyczną i umysłową, zmniejszenie dopływu krwi
do niektórych narządów, np. do nerek i zatrzymanie wydalania moczu, rozszerzenie źrenic,
wzrost poziomu glukozy we krwi.
Zaznacz poniżej, która część autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialna jest za opisaną szybką reakcję organizmu na stresor. Wyjaśnij znaczenie opisanych reakcji organizmu.
Małopłytkowość to choroba, w której pod wpływem ucisku, nawet bez wcześniejszego urazu,
pojawiają się wybroczyny (siniaki) w skórze i w błonach śluzowych. Najwięcej ich widać
na kończynach i na tułowiu. Pojawiają się też pierścieniowate wylewy krwi w miejscach
nakłuć skóry, nawracające krwawienia z nosa i dziąseł. Mogą też wystąpić krwawienia
do przewodu pokarmowego, krwiomocz i bardzo groźne krwotoki do mózgu. W obrazie krwi
występuje zmniejszona liczba trombocytów (płytek krwi).
a)
Podaj nazwę procesu, który ulega zaburzeniu u chorych na wyżej opisaną chorobę.
Na schemacie przedstawiono obraz krwi w organizmie biorcy po transfuzji. Widoczne są
erytrocyty dawcy zaglutynowane przez aglutyniny biorcy. Dawca ma grupę krwi B.
a)
Jaką grupę krwi może mieć biorca? Wybierz dwie poprawne odpowiedzi spośród zaproponowanych poniżej.
Zdolność do używania narzędzi spotyka się czasem w świecie zwierząt. Niektóre zwierzęta
potrafią znaleziony w otoczeniu przedmiot przystosować do swoich potrzeb, np. szympansy
przygotowują gałązkę do wydobycia termitów z termitiery, odrywając z niej liście. Cechą
wyróżniającą hominidy, z których wyewoluował człowiek, jest nie tylko to, że używają
narzędzi, ale również to, że potrafią użyć ich do wytworzenia lub ulepszenia innych narzędzi.
Podaj dwie cechy budowy, które umożliwiły hominidom tworzenie coraz lepszych narzędzi. Uzasadnij przydatność każdej z tych cech.
Efekt cieplarniany to zjawisko spowodowane obecnością w atmosferze gazów cieplarnianych,
polegające na zatrzymywaniu długofalowego promieniowania Słońca (promieniowania
cieplnego), które ogrzewa naszą planetę. Obecnie (częściowo na skutek działalności
człowieka) ilość zatrzymywanego promieniowania cieplnego się zwiększa, co prowadzi
do stopniowego ocieplania się klimatu. Jednak wiele państw Europy, a także Stany
Zjednoczone, coraz więcej energii elektrycznej uzyskuje ze źródeł odnawialnych (wiatr,
słońce, energia geotermalna, woda).
Wyjaśnij, w jaki sposób uzyskiwanie przez kraje uprzemysłowione większej ilości energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych może przyczynić się do zmniejszenia procesu ocieplania klimatu.
Analiza czynników odpowiedzialnych za współczesne wymieranie roślin w Europie ujawnia,
że zjawisko to ma bardzo złożony charakter. Jedną z przyczyn wymierania roślin jest trwała
zmiana abiotycznych warunków siedliskowych. Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego
(OPN) przeprowadzono badania nad wpływem działalności gospodarczej człowieka
na liczebność występującuych tam gatunków roślin. Wyniki badań wybranych form
działalności człowieka przedstawiono na wykresie.
a)
Na podstawie analizy wykresu określ, która forma działalności człowieka okazała się najbardziej niszcząca dla flory OPN. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając zmiany w bogactwie gatunkowym.
b)
Zaznacz spośród A–C najskuteczniejszą formę ochrony dla ginących gatunków roślin w Ojcowskim Parku Narodowym. Odpowiedź uzasadnij.
uprawianie ginących gatunków w ogrodach botanicznych
Kształt nosa jest cechą warunkowaną genem autosomalnym. Ojciec o orlim kształcie nosa
(cecha dominująca) i matka o prostym kształcie nosa (cecha recesywna) mają dwoje dzieci
o prostym kształcie nosa.
Określ, czy ojciec jest homozygotą czy heterozygotą pod względem cechy kształtu nosa. Odpowiedź uzasadnij.
Niedobór wapnia w organizmie człowieka może wynikać m.in. z długotrwałego
zmniejszonego dostarczania tego pierwiastka wraz z pokarmem lub ze złego wchłaniania
wapnia w jelicie. Hipokalcemią określa się zbyt niskie stężenie wapnia we krwi, czyli spadek
jego zawartości w surowicy poniżej 2,25 mmol/l. Objawami hipokalcemii mogą być tężyczka,
czyli nadmierna pobudliwość mięśni do skurczu, niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca.
Zmniejszone spożycie wapnia stosunkowo rzadko prowadzi do objawów hipokalcemii, gdyż
organizm ma jego zapasy zdeponowane w kościach. Z kolei odpowiednie przyjmowanie tego
pierwiastka z pokarmem nie zabezpiecza organizmu przed hipokalcemią, ponieważ stężenie
wapnia we krwi jest regulowane hormonalnie.
Na podstawie: W. Jakubas-Kwiatkowska, A. Błachowicz, E. Franek, Hipokalcemia w praktyce klinicznej – przyczyny, objawy i leczenie, „Choroby Serca i Naczyń” nr 4, 2005.
a)
Wybierz i zaznacz nazwę hormonu, którego niedobór w organizmie może być przyczyną hipokalcemii.
kortyzol
kalcytonina
parathormon
trijodotyronina
b)
Wyjaśnij, uwzględniając procesy związane z utrzymaniem homeostazy, dlaczego długotrwałe zmniejszone dostarczanie wapnia z pokarmem przez osobę dorosłą może prowadzić do osłabienia jej kości.
Kortyzol to hormon należący do glikokortykoidów, wydzielany przez korę nadnerczy. Wpływa
na metabolizm oraz funkcjonowanie wielu narządów, np. nerek, serca i naczyń krwionośnych.
Pobudza wydzielanie HCl w żołądku. Powoduje również zmniejszenie liczby limfocytów
i niektórych granulocytów oraz zmniejszenie wytwarzania przeciwciał. Wydzielanie kortyzolu
zwiększa się w organizmie, który pozostaje pod wpływem działania długotrwałego stresu.
a)
Na podstawie podanych informacji wyjaśnij, dlaczego człowiek pozostający w długotrwałym stresie jest bardziej podatny na choroby zakaźne. W odpowiedzi uwzględnij działanie kortyzolu.
b)
Wyjaśnij, dlaczego glikokortykoidy znalazły zastosowanie w leczeniu osób, u których przeprowadzono przeszczep.
Zapotrzebowanie na wodę zdrowego dorosłego człowieka zależy od temperatury
i wilgotności otoczenia. Na diagramie przedstawiono straty wody przez organizm człowieka
w ciągu doby.
a)
Na podstawie przedstawionych informacji określ, ile wody powinien pobrać człowiek w ciągu doby, aby gospodarka wodna organizmu została zbilansowana.
b)
Wyjaśnij, jakie znaczenie w procesie termoregulacji organizmu ma zjawisko pocenia się.
Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce. Najczęstszymi
i najgroźniejszymi chorobami układu krążenia są miażdżyca tętnic oraz choroba
nadciśnieniowa, prowadzące do wielu innych schorzeń, takich jak zawał serca czy udar
mózgu. Wielu z chorób układu krążenia można byłoby uniknąć, jeżeli przestrzegałoby się
pewnych zasad profilaktycznych.
a)
Wyjaśnij, w jaki sposób miażdżyca tętnic wieńcowych zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca.
b)
Oceń, czy poniższe zalecenia dotyczące diety, których należy przestrzegać, aby zmniejszyć ryzyko powstania miażdżycy, są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli zalecenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Konieczne jest ograniczenie ilości spożywanych tłuszczów roślinnych, zwłaszcza zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe.
P
F
2.
Należy ograniczyć liczbę kalorii w pokarmie, unikając przede wszystkim produktów o dużej zawartości łatwo przyswajanych cukrów.
P
F
3.
Należy częściej spożywać produkty zawierające naturalny błonnik, przede wszystkim warzywa i owoce.
Witamina K, należąca do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, wpływa na syntezę
czynników krzepnięcia krwi. Jej źródłem są rośliny, np. szpinak, rośliny kapustowate,
w mniejszym stopniu także pomidory, truskawki oraz – z produktów pochodzenia
zwierzęcego – wątroba. Zapotrzebowanie człowieka na witaminę K jest pokrywane przez
pokarm oraz bakterie jelitowe żyjące w jelicie grubym.
Wyjaśnij, dlaczego zaburzenia w procesie wchłaniania tłuszczów, w przypadku np. niektórych chorób, mogą prowadzić do wystąpienia krwawień i trudności w zahamowaniu krwotoków. W odpowiedzi uwzględnij właściwości i funkcję witaminy K.
