Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Na rysunku przedstawiono widok jamy ustnej człowieka od strony przyśrodkowej,
uwzględniający śliniankę podjęzykową, śliniankę podżuchwową oraz ich przewody
odprowadzające:
przewód podżuchwowy
przewód większy ślinianki podjęzykowej
przewody mniejsze ślinianki podjęzykowej.
Uwaga: na rysunku nie przedstawiono języka.
Na podstawie: W. Dauber, Ilustrowana anatomia człowieka Feneisa, Warszawa 2010;
J. Sokołowska-Pituchowa (red.), Anatomia człowieka, Warszawa 2020.
10.1. (0–1)
Określ, czy ślinianki podjęzykowa i podżuchwowa są gruczołami wydzielania
wewnętrznego, czy – wydzielania zewnętrznego. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się
do informacji przedstawionych na rysunku.
10.2. (0–1)
Który rodzaj zęba oznaczono na schemacie literą X? Zaznacz odpowiedź spośród
podanych.
siekacz
kieł
przedtrzonowiec
trzonowiec
10.3. (0–1)
Wykaż związek między budową jamy ustnej a trawieniem w niej skrobi.
10.4. (0–1)
Spośród podanych produktów spożywczych wybierz i zaznacz wszystkie produkty
zawierające skrobię.
Wątroba człowieka bierze udział w przemianach substancji wchłoniętych w przewodzie
pokarmowym. Wątroba wytwarza dziennie około 1200 ml żółci, która jest następnie
zagęszczana i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Enzymatyczny rozkład lipidów
w przewodzie pokarmowym jest wspomagany przez żółć.
Na podstawie: red. J.O.E. Clark, The Human Body: A Comprehensive Guide to
the Structure and Functions of the Human Body, Leicester 1989.
9.1. (0–1)
Uzupełnij poniższą tabelę tak, aby zawierała informacje prawdziwe dotyczące
procesów zachodzących w wątrobie. W każdym nawiasie podkreśl właściwe
określenie.
Substraty
Proces
Produkty
aminokwasy
(dekarboksylacja / deaminacja)
ketokwasy + amoniak
glukoza
(glikoliza / glikogenogeneza)
glikogen
9.2. (0–1)
Wyjaśnij, w jaki sposób żółć wspomaga enzymatyczny rozkład lipidów w przewodzie
pokarmowym.
Na rysunku przedstawiono widok jamy ustnej człowieka od strony przyśrodkowej,
uwzględniający śliniankę podjęzykową, śliniankę podżuchwową oraz ich przewody
odprowadzające:
przewód podżuchwowy
przewód większy ślinianki podjęzykowej
przewody mniejsze ślinianki podjęzykowej.
Uwaga: na rysunku nie przedstawiono języka.
Na podstawie: W. Dauber, Ilustrowana anatomia człowieka Feneisa, Warszawa 2010;
J. Sokołowska-Pituchowa (red.), Anatomia człowieka, Warszawa 2020.
9.1. (0–1)
Określ, czy ślinianki podjęzykowa i podżuchwowa są gruczołami wydzielania
wewnętrznego, czy – wydzielania zewnętrznego. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się
do informacji przedstawionych na rysunku.
9.2. (0–1)
Który rodzaj zęba oznaczono na schemacie literą X? Zaznacz odpowiedź spośród
podanych.
siekacz
kieł
przedtrzonowiec
trzonowiec
9.3. (0–1)
Wykaż związek między budową jamy ustnej a trawieniem w niej skrobi.
9.4. (0–1)
Spośród podanych produktów spożywczych wybierz i zaznacz wszystkie produkty
zawierające skrobię.
Wątroba człowieka bierze udział w przemianach substancji wchłoniętych w przewodzie
pokarmowym. Wątroba wytwarza dziennie około 1200 ml żółci, która jest następnie
zagęszczana i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Enzymatyczny rozkład lipidów
w przewodzie pokarmowym jest wspomagany przez żółć.
Na podstawie: red. J.O.E. Clark, The Human Body: A Comprehensive Guide to
the Structure and Functions of the Human Body, Leicester 1989.
9.1. (0–1)
Uzupełnij poniższą tabelę tak, aby zawierała informacje prawdziwe dotyczące
procesów zachodzących w wątrobie. W każdym nawiasie podkreśl właściwe
określenie.
Substraty
Proces
Produkty
aminokwasy
(dekarboksylacja / deaminacja)
ketokwasy + amoniak
glukoza
(glikoliza / glikogenogeneza)
glikogen
9.2. (0–1)
Wyjaśnij, w jaki sposób żółć wspomaga enzymatyczny rozkład lipidów w przewodzie
pokarmowym.
Jednym z najlepiej poznanych u ludzi zaburzeń metabolicznych determinowanych
genetycznie są nieprawidłowości w przemianie fenyloalaniny – egzogennego aminokwasu
białkowego. Brak lub niedobór aktywnego enzymu hydroksylazy fenyloalaninowej,
przekształcającej fenyloalaninę w tyrozynę, jest przyczyną fenyloketonurii – jednej
z najczęściej występujących chorób genetycznych. Wysokie stężenie fenyloalaniny
w organizmie ma negatywny wpływ na rozwój układu nerwowego.
U dziecka chorego na fenyloketonurię należy od drugiego tygodnia życia wprowadzić
odpowiednią dietę niskofenyloalaninową, w której stosuje się specjalne mieszanki
zawierające białka o niskiej zawartości tego aminokwasu.
Na poniższym schemacie przedstawiono jeden ze szlaków przemian fenyloalaniny
u człowieka oraz miejsce przerwania szlaku u osób chorych na fenyloketonurię.
Na podstawie: K.M. Charon, M. Świtoński, Genetyka zwierząt, Warszawa 2004;
www.zdronet.pl
12.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego dzieci chore na
fenyloketonurię mają na ogół jasne włosy i jasną karnację.
12.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego z diety dzieci chorych na fenyloketonurię nie eliminuje się
fenyloalaniny, a jedynie wprowadza się dietę niskofenyloalaninową.
Celiakia (inaczej choroba trzewna) to choroba przewlekła o podłożu autoimmunologicznym. Występuje u osób predysponowanych genetycznie, u których spożycie glutenu indukuje wytwarzanie przeciwciał (np. przeciwko gliadynie, transglutaminazie tkankowej typu 2) prowadzących do uszkodzenia jelita cienkiego. Na skutek autoimmunologicznej reakcji zapalnej dochodzi do zaniku kosmków błony śluzowej w jelicie cienkim. Utrata tolerancji na gluten u osób predysponowanych może wystąpić w każdym wieku i może być związana z czynnikiem wyzwalającym takim jak infekcja jelitowa lub operacja. Kosmki jelitowe zwykle odnawiają się po zastosowaniu diety bezglutenowej.
17.1. (0–1)
Określ, jaki jest główny wpływ opisywanych w powyższym tekście zmian strukturalnych, zachodzących w jelicie cienkim osób z aktywną celiakią, na funkcję jelita cienkiego.
17.2. (0–1)
Na podstawie opisu celiakii załączonego do zadania rozstrzygnij, czy odpowiedź układu immunologicznego stymulowana podaniem glutenu u osób chorych na celiakię ma charakter swoisty czy nieswoisty. Odpowiedź uzasadnij.
Krzywica to choroba skutkująca zmianami w układzie kostnym, których przyczyną są zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. W Wielkiej Brytanii w ciągu dwóch ostatnich dekad podwoiła się liczba dzieci hospitalizowanych z powodu krzywicy. Przyczyn zaczęto szukać w rozpowszechnianiu się niezdrowych nawyków żywieniowych, a także w mniejszej ilości czasu, jaką spędzają małe dzieci na świeżym powietrzu. Tymczasem klimatolodzy twierdzą, że może stać za tym obserwowany w Wielkiej Brytanii wyraźny wzrost zachmurzenia w ciepłej połowie roku.
Na podstawie: M. Goldacre i inni, Hospitalisation for children with rickets in England: a historical perspective, „Lancet” 383, 2014; www.oil.org.pl; ncez.pzh.gov.pl
12.1. (0–1)
Wykaż, że wzrost zachmurzenia w Wielkiej Brytanii może być przyczyną zwiększonej zachorowalności dzieci na krzywicę.
12.2. (0–2)
Podaj dwa przykłady nawyków żywieniowych będących czynnikami ryzyka krzywicy u dzieci.
Wątroba dorosłego człowieka waży około 1,5 kg i jest jednym z nielicznych narządów, które ze względu na pełnione funkcje mają dwa rodzaje unaczynienia:
unaczynienie czynnościowe, związane z transportem do wątroby wchłoniętych w jelicie składników pokarmowych
unaczynienie odżywcze, którego zadaniem jest m.in. dostarczanie tlenu do komórek wątroby.
Na podstawie: B. Gołąb, W.Z. Traczyk, Anatomia i fizjologia człowieka, Łódź 1997; W.Z. Traczyk, Fizjologia człowieka w zarysie, Warszawa 2016.
13.1. (0–1)
Uzupełnij tabelę dotyczącą unaczynienia wątroby – wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy wymienionych naczyń krwionośnych.
tętnica wątrobowa
żyła wątrobowa
żyła wrotna
Unaczynienie
Naczynie doprowadzające
Naczynie odprowadzające
czynnościowe
odżywcze
13.2. (0–1)
Określ, czy wytwarzanie żółci przez wątrobę to funkcja wewnątrzwydzielnicza, czy – zewnątrzwydzielnicza. Odpowiedź uzasadnij.
13.3. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania dotyczące wątroby tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Komórki wątroby magazynują (skrobię / glikogen). Obniżenie stężenia glukozy we krwi powoduje uwolnienie glukozy (z wątroby do krwi / z krwi do wątroby). W wątrobie magazynowane są również kwasy tłuszczowe, trójglicerydy i cholesterol, a wraz z nimi witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: (witaminy B i C / witaminy E i K).
Główną funkcją nabłonka wyścielającego żołądek jest wydzielanie kwasu solnego i enzymów trawiennych. Ten nabłonek zawiera również komórki wydzielające hormony oraz komórki wytwarzające śluz. Komórki żołądka produkujące kwas solny noszą nazwę komórek okładzinowych. Są one duże, z centralnie położonym jądrem i licznymi mitochondriami. W ich błonie komórkowej znajdują się głębokie, wyścielone mikrokosmkami wpuklenia, tzw. kanaliki.
Na rysunku przedstawiono budowę komórki okładzinowej żołądka człowieka.
Na podstawie: A. Stevens, J.S. Lowe, Histologia człowieka, Warszawa, Bremen 2000; A.C. Engevik, I. Kaji, J.R. Goldenring, The Physiology of the Gastric Parietal Cell, „Physiological Reviews” 2020.
11.1. (0–2)
Wypisz z tekstu dwie cechy komórek okładzinowych człowieka, które są przystosowaniem do wydzielania kwasu solnego, oraz określ, na czym polega każde z tych przystosowań.
11.2. (0–2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące kwasu solnego produkowanego przez komórki okładzinowe człowieka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Kwas solny umożliwia przekształcenie pepsynogenu w pepsynę.
P
F
2.
Kwas solny denaturuje białka, ułatwiając ich enzymatyczne trawienie przez pepsynę.
P
F
3.
Kwas solny ułatwia enzymatyczne trawienie skrobi przez amylazę ślinową.
P
F
11.3. (0–1)
Przedstaw rolę, jaką spełnia śluz produkowany przez komórki żołądka w funkcjonowaniu tego narządu.
Wolne żelazo jest toksyczne dla komórek i z tego powodu jest ono prawie u wszystkich organizmów magazynowane w cytoplazmie w postaci metaloproteiny – ferrytyny. Białko to składa się z 24 łańcuchów polipeptydowych. U kręgowców występują dwa rodzaje takich łańcuchów: ciężkie (H) i lekkie (L). We wnętrzu ferrytyny może gromadzić się do 4500 atomów żelaza w postaci związków mineralnych. W wysokich stężeniach ferrytyna występuje w wątrobie i nerkach.
Na poniższym rysunku przedstawiono budowę zewnętrzną oraz przekrój przez cząsteczkę ludzkiej ferrytyny, zbudowanej wyłącznie z łańcuchów ciężkich. Kolorami oznaczono poszczególne łańcuchy polipeptydowe.
Na podstawie: J.M. Berg, J.L. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2009; J. Gałązka-Friedman, A.
Friedman, Żelazo w neurodegeneracji, „Kosmos” 63, 2014; pdb101.rcsb.org/motm/35
1.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka – ferrytyny. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do budowy ferrytyny.
1.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania dotyczące znaczenia żelaza w organizmie człowieka tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Żelazo to istotny (mikroelement / makroelement) w organizmie człowieka, który wchodzi m.in. w skład (tyroksyny / hemoglobiny). Niedobór żelaza jest jedną z przyczyn (anemii / niedoczynności tarczycy).
1.3. (0–1)
Które spośród podanych produktów spożywczych są bogatym źródłem żelaza w diecie człowieka? Zaznacz dwie odpowiedzi spośród podanych.
Wspólny przodek wyższych naczelnych utracił w wyniku mutacji zdolność do syntezy
witaminy C. Ta mutacja zaszła w genie kodującym oksydazę gulonolaktonową – enzym
katalizujący ostatni etap syntezy kwasu askorbinowego. Przy dużej podaży witaminy C
w pokarmie został osłabiony dobór eliminujący osobniki niezdolne do jej syntezy, a dryf
genetyczny utrwalił tę – zasadniczo nieszkodliwą – mutację.
Czynnik transkrypcyjny HIF-1 uruchamia ekspresję genów odpowiedzialnych za adaptację
organizmu do zmniejszonego stężenia tlenu (hipoksji). Efekty działania HIF-1 obejmują m.in.
rozrost naczyń krwionośnych w tkankach. Białko HIF-1 jest stale produkowane przez
komórkę, ale w warunkach normalnego stężenia tlenu jest szybko degradowane, a proces
jego rozkładu rozpoczyna się od hydroksylacji jednej z dwóch reszt proliny. Specyficzne
hydroksylazy katalizujące tę reakcję wymagają do działania obecności witaminy C.
Duże dawki witaminy C są stosowane w leczeniu nowotworów rozwijających się w wyniku
nieprawidłowej regulacji poziomu HIF-1.
Na podstawie: H. Pontzer, Stworzeni do ruchu, „Świat Nauki” 2, 2019;
H.J. Knowles i in., Effect of ascorbate on the activity of hypoxia-inducible factor
and cancer cells, „Cancer Research” 63(8), 2003.
15.1. (0–2)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące witaminy C są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Skutkiem mutacji w genie kodującym oksydazę gulonolaktonową jest zablokowanie szlaku metabolicznego syntezy witaminy C.
P
F
2.
Dieta bogata w witaminę C była jedną z przyczyn utrwalenia mutacji uniemożliwiającej syntezę tej witaminy u przodka wyższych naczelnych.
P
F
3.
Witamina C może dzięki właściwościom przeciwutleniającym obniżać stężenie wolnych rodników w komórkach.
P
F
15.2. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały prawdziwe informacje. Podkreśl
w każdym nawiasie właściwe określenie.
Duże dawki witaminy C powodują (wzrost / spadek) aktywności hydroksylaz HIF-1, co
prowadzi do (wzrostu / spadku) stężenia HIF-1 w komórkach nowotworowych. Dzięki temu
zostaje (pobudzony / zahamowany) rozwój naczyń krwionośnych w guzie nowotworowym.
15.3. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Charakterystycznym objawem niedoboru witaminy C jest
W żołądku człowieka wyróżnia się następujące części: wpustową, dno żołądka, trzon żołądka
i część odźwiernikową. Błona śluzowa wyściełająca żołądek jest silnie pofałdowana.
Występują w niej gruczoły wytwarzające pepsynogen oraz komórki okładzinowe wytwarzające
kwas solny. W części odźwiernikowej żołądka występują liczne gruczoły wytwarzające śluz.
Mieszanie się masy pokarmowej w żołądku, w wyniku skurczów perystaltycznych, jest
procesem stosunkowo powolnym. Na rysunku przedstawiono żołądek i dwunastnicę człowieka
oraz gruczoły związane z tym odcinkiem jelita.
Na podstawie: https://schoolworkhelper.net
12.1. (0–1)
Uzupełnij tabelę – podaj nazwy narządów oznaczonych na rysunku literami X i Y oraz
określ znaczenie tych narządów dla trawienia tłuszczów.
Struktura
Nazwa narządu
Znaczenie narządu
X
Y
12.2. (0–1)
Podaj dwie funkcje, które pełni w żołądku kwas solny.
12.3. (0–1)
Oceń, które informacje dotyczące żołądka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest
prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Mięśniówka żołądka jest zbudowana z mięśni gładkich.
P
F
2.
Rozciąganie ścian żołądka przez pokarm trafiający do niego jest czynnikiem stymulującym skurcze mięśniówki żołądka.
P
F
3.
Skurcze odźwiernika zapobiegają cofaniu się treści żołądkowej do przełyku.
Poniższe zdjęcie przedstawia fragment preparatu histologicznego żołądka. Błona śluzowa żołądka wysłana jest nabłonkiem
jednowarstwowym sześciennym. W obrębie błony śluzowej żołądka znajdują się gruczoły żołądkowe właściwe, w skład których wchodzą komórki główne produkujące pepsynogen - nieaktywną formę enzymu, która dopiero po aktywacji
przekształca się w aktywną pepsynę. W skład gruczołów właściwych żołądka wchodzą także komórki śluzowe, które wytwarzają śluz będący mieszaniną wody, glikoprotein i proteoglikanów. Komórki okładzinowe zaopatrzone są w bardzo
liczne mitochondria, których obecność związana jest z aktywnym transportem jonów H+ i Cl- do światła żołądka.
Numerem 3 oznaczono komórki główne odpowiedzialne za wytwarzanie pepsynogenu. Numerem 4 oznaczono komórki
okładzinowe. Numer 1 przedstawia mięśniówkę żołądka.
20.1. (0–1)
Podaj nazwę substancji produkowanej przez komórki okładzinowe żołądka, która wpływa na przekształcenie nieaktywnego
pepsynogenu w aktywną pepsynę.
20.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego komórki główne produkują enzym w formie nieaktywnej.
20.3. (0–1)
Podaj nazwę komórek produkujących wydzielinę stanowiącą ochronę ścian żołądka przed samostrawieniem.
20.4. (0–1)
Określ, czy nabłonek jednowarstwowy walcowaty wyściela powierzchnie wszystkich elementów przewodu pokarmowego.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
Studenci biologii przeprowadzili pewien eksperyment.
Jak pokazano na powyższym schemacie, do probówek oznaczonych numerami od 1 do 3 dodawano nieznany enzym w celu
jego identyfikacji. W każdej z probówek znajdowała się ta sama ilość białka.
Probówki różniły się wartością pH:
1 ⟶ pH = 1,5
2 ⟶ pH = 7
3 ⟶ pH = 9
Po 10 minutach od dodania tej samej ilości ENZYMU TRAWIENNEGO wykazano, że białko uległo strawieniu tylko w probówce nr 1.
16.1. (0–1)
Podaj nazwę enzymu trawiennego dodanego do probówek.
16.2. (0–1)
Podaj problem badawczy do przeprowadzonego eksperymentu.
16.3. (0–1)
Podaj, dlaczego białko uległo strawieniu tylko w probówce nr 1.
To zadanie pochodzi ze zbioru matura 2022 wydawnictwa
Trzustka jest gruczołem, który pełni u człowieka jednocześnie funkcję wydzielania
wewnętrznego oraz zewnętrznego. Funkcja zewnątrzwydzielnicza polega na wytwarzaniu
enzymów trawiennych i na uwalnianiu ich do światła przewodu pokarmowego.
Na podstawie: K. Sembulingam, P. Sembulingam, Essentials of Medical Physiology, 2012;
P. Hoser, Fizjologia organizmów z elementami anatomii człowieka, Warszawa 2000.
11.1. (0–1)
Uzupełnij tabelę – wpisz nazwy enzymów trzustkowych i substratu w odpowiednie miejsca.
Nazwa enzymu
Trawiony składnik pokarmowy (substrat)
trypsyna
polisacharydy
zemulgowane tłuszcze
11.2. (0–1)
Podaj nazwę odcinka przewodu pokarmowego, do którego są wydzielane enzymy
trzustkowe.
11.3. (0–1)
Wykaż, że trzustka pełni funkcję gruczołu wydzielania wewnętrznego. W odpowiedzi
uwzględnij przykład substancji produkowanej przez ten narząd oraz sposób jej
wydzielania.
Piramida żywieniowa to graficzne przedstawienie zasad zdrowego odżywiania. Obrazuje proporcje
oraz częstość spożywanych produktów z poszczególnych grup produktów spożywczych. Zgodnie
z zaleceniami dietetyków, kluczowym elementem diety powinny być składniki najmniej
przetworzone, bogate w witaminy, minerały i błonnik. Te zalecenia dotyczą osób zdrowych.
U podstawy piramidy znajduje się aktywność fizyczna, na którą należy poświęcić minimum
30 minut dziennie.
Na podstawie: https//dietetycy.org.pl/piramida-zywieniowa-2017
a)
Uzupełnij poniższą piramidę żywieniową – każdą z wymienionych grup produktów spożywczych wpisz w odpowiedni niewypełniony poziom piramidy.
warzywa
jaja
mięso
ryby
owoce
b)
Wyjaśnij, dlaczego dieta bogata w warzywa i owoce sprzyja profilaktyce nowotworów jelita grubego.
c)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące wpływu aktywności fizycznej na organizm człowieka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Systematyczna aktywność fizyczna wspomagana dietą bogatą w wapń i witaminę D stymuluje wzrost mineralizacji kości.
P
F
2.
Prawidłowo dobrane i wykonywane ćwiczenia powodują wzmocnienie mięśni szkieletowych i przyczyniają się do leczenia wad postawy.
P
F
3.
Wzmożona praca serca w czasie wysiłku fizycznego powoduje lepsze ukrwienie jelit.
Związki osmotycznie czynne to takie, których obecność w roztworze jest przyczyną napływu
wody do roztworu przez błony biologiczne. Takim związkiem jest np. laktoza. Prawie
wszystkie niemowlęta i dzieci są zdolne do trawienia laktozy. U większości dorosłych
nie występuje enzym laktaza, który katalizuje hydrolizę laktozy. U dorosłych z niedoborem
laktazy, po spożyciu mleka krowiego w świetle jelita cienkiego gromadzi się laktoza, która nie jest wchłaniana z jelita cienkiego do krwi i przechodzi dalej do jelita grubego.
a)
Podaj nazwę grupy związków organicznych, do których należy laktoza.
b)
Wyjaśnij, dlaczego u osób spożywających mleko niedobór enzymu laktazy może być przyczyną wzdęć i biegunek. W odpowiedzi uwzględnij proces przeprowadzany przez bakterie jelitowe.
c)
Określ, w jaki sposób osobom z nietolerancją laktozy umożliwia się spożywanie produktów mlecznych.
Na schemacie przedstawiono proces rozkładu fragmentu białka i fragmentu cukru
w przewodzie pokarmowym człowieka przy udziale enzymów trawiennych oznaczonych
literami X i Y.
A1 A2− aminokwasy
G − glukoza
a)
Do enzymów trawiennych oznaczonych na schemacie literami X i Y przyporządkuj ich nazwy wybrane spośród wymienionych.
amylaza trzustkowa
pepsyna
lipaza trzustkowa
sacharaza
Enzym X:
Enzym Y:
b)
Podaj nazwę pierwszego odcinka przewodu pokarmowego człowieka, w którym trawione są białka.
Szacuje się, że jelito człowieka zamieszkuje 500–1000 gatunków bakterii. W różnych częściach
jelita człowieka bytują odmienne gatunki bakterii.
Zbadano genom bakterii Bacteroides thetaiotaomicron żyjącej w ludzkich jelitach
i stwierdzono, że występują w nim m.in. geny zaangażowane w syntezę węglowodanów oraz
witamin niezbędnych dla człowieka.
Odkryto również, że ta bakteria wydziela cząsteczki sygnałowe, które aktywują w komórkach
człowieka geny odpowiedzialne za budowanie sieci naczyń krwionośnych niezbędnych
do wchłaniania cząstek pokarmowych. Inny rodzaj wydzielanych przez nią cząsteczek
sygnałowych pobudza z kolei komórki jelita człowieka do produkowania substancji
antybakteryjnych, na które bakteria Bacteroides thetaiotaomicron nie jest wrażliwa,
ale zmniejszają one liczebność populacji innych, konkurujących z nią gatunków bakterii.
Na podstawie: N.A. Campbell i inni, Biologia, Poznań 2013.
a)
Określ, czy bakteria Bacteroides thetaiotaomicron jest dla człowieka komensalem, czy – gatunkiem mutualistycznym. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do przedstawionych informacji.
b)
Wybierz spośród wymienionych witamin i podkreśl tę, którą organizm człowieka pozyskuje również dzięki wytwarzaniu jej przez bakterie jelitowe.
Składniki mineralne są niezbędnymi elementami diety człowieka. W Polsce problemem
są potencjalne niedobory jodu, dlatego sól spożywcza jest jodowana.
Wśród produktów spożywczych największe ilości jodu znajdują się w żywności pochodzenia
morskiego (np. rybach), mleku i jego przetworach, jajach czy brokułach.
Glikozydy występujące w warzywach kapustnych lub nasionach roślin strączkowych, a także
azotany, wapń, magnez i żelazo, ograniczają wykorzystanie jodu zawartego w diecie.
Na podstawie: Praktyczny podręcznik dietetyki, pod red. M. Jarosza, Warszawa 2010.
a)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało ono informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.
Niedobór jodu prowadzi do (obniżenia / podwyższenia) tempa metabolizmu w organizmie,
na skutek (zmniejszenia / zwiększenia) wydzielania hormonów (gruczołów przytarczycznych / tarczycy).
b)
Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego osoby stosujące niskosolną, rygorystyczną dietę pozbawioną wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego mogą mieć problem z utrzymaniem odpowiedniego poziomu jodu w organizmie. W odpowiedzi uwzględnij dwa czynniki.
