Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Triacyloglicerole, czyli tłuszcze właściwe, są przede wszystkim materiałami zapasowymi dla
różnych organizmów. W organizmie człowieka o wadze ciała 70 kg masa tłuszczów właściwych
wynosi ok. 11 kg. Głównym miejscem przechowywania triacylogliceroli jest cytoplazma
komórek tłuszczowych. U ludzi o prawidłowej masie ciała największe nagromadzenie tych
komórek występuje w tkance podskórnej.
Na schemacie przedstawiono budowę cząsteczki pewnego triacyloglicerolu.
Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008.
a)
Wymień nazwy dwóch enzymów trawiących tłuszcze w przewodzie pokarmowym człowieka i określ liczbę cząsteczek różnych kwasów tłuszczowych, która powstanie po całkowitym strawieniu przedstawionej na schemacie cząsteczki.
Enzymy trawiące triacyloglicerole:
Liczba cząsteczek różnych kwasów tłuszczowych:
b)
Podaj przykład funkcji, którą pełnią tłuszcze zgromadzone w podskórnej tkance tłuszczowej człowieka, innej niż stanowienie materiału zapasowego.
Komórki charakteryzujące się wysokim tempem syntezy białek, np. komórki trzustki, zawierają
szczególnie dużo rybosomów. Takie komórki mają również dobrze widoczne aktywne jąderka
oraz liczne mitochondria. Część rybosomów jest zawieszona w cytozolu komórki, a część
przyłącza się do cytozolowej powierzchni błon siateczki śródplazmatycznej. Rybosomy
występują również w matriks mitochondriów.
1.1. (0–1)
Wykaż związek między obecnością licznych rybosomów w komórkach trzustki
a obecnością dobrze widocznych jąderek w jej komórkach.
1.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego w komórkach trzustki znaczna część białek jest syntetyzowana
na rybosomach przyłączonych do siateczki śródplazmatycznej, a nie jest – na rybosomach
w cytozolu. W odpowiedzi uwzględnij funkcję trzustki w organizmie i funkcję szorstkiej
siateczki śródplazmatycznej w komórce.
1.3. (0–1)
Określ, na czym polega różnica między rybosomami występującymi w cytozolu
a rybosomami występującymi w matriks mitochondriów komórek trzustki. W odpowiedzi
porównaj oba typy rybosomów.
Każdej z wymienionych poniżej witamin przyporządkuj wybrany spośród 1.–4. skutek jej
niedoboru w organizmie człowieka. Wpisz numery w wyznaczone miejsca.
Uzupełnij tabelę, w której scharakteryzujesz trawienie wymienionych grup składników
pokarmowych w przewodzie pokarmowym człowieka – wpisz właściwe nazwy grup
enzymów i końcowe produkty ich trawienia.
Każdej z wymienionych poniżej witamin przyporządkuj wybrany spośród 1.–4. skutek jej
niedoboru w organizmie człowieka. Wpisz numery w wyznaczone miejsca.
W organizmie zdrowego człowieka, po zjedzeniu pokarmu bogatego w cukry, stężenie
glukozy we krwi (zawierającej wchłonięte produkty trawienia) transportowanej żyłą wrotną
ze ściany jelita do wątroby jest wysokie. We krwi wypływającej z wątroby żyłą wątrobową
stężenie glukozy jest dużo niższe.
Podaj przyczynę różnicy poziomu glukozy we krwi w żyle wrotnej i w żyle wątrobowej.
Trawienie określonych składników zawartych w pobranym pokarmie odbywa się
w różnych odcinkach przewodu pokarmowego, zależnie od warunków i enzymów
występujących w tych odcinkach, umożliwiających przebieg tego procesu.
a)
Uzupełnij poniższy schemat tak, aby prawidłowo ilustrował etapy trawienia skrobi. Wpisz w wyznaczone miejsca właściwe nazwy, wybrane spośród wymienionych.
maltoza glukoza amylaza maltaza dekstryny
b)
Uzupełnij poniższe zdania, opisujące trawienie białek w przewodzie pokarmowym człowieka. Wpisz w wyznaczone miejsca właściwe nazwy, wybrane spośród wymienionych.
Trawienie białek zostaje zapoczątkowane w , gdzie
wydzielany jest nieaktywny proenzym przekształcany następnie pod wpływem kwasu solnego
w postać aktywną enzymu trawiącego białka – pepsynę.
Dalszy proces trawienia białek zachodzi w pod wpływem enzymów wydzielanych do tego odcinka przewodu pokarmowego przez .
Na rysunku A przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka, na rysunku B –
struktury związane z wchłanianiem substancji pokarmowych.
a)
Określ, w jaki sposób na proces trawienia w układzie pokarmowym człowieka wpływa wątroba.
b)
Podaj nazwę struktur przedstawionych na rysunku B oraz ich lokalizację w przewodzie pokarmowym człowieka i określ znaczenie tych struktur dla funkcjonowania tego odcinka przewodu pokarmowego.
Jedną z chorób kości jest osteoporoza, należąca do grupy chorób, w których duże znaczenie
ma stosowana przez człowieka dieta.
Na rysunkach przedstawiono przekrój przez kość kobiet w różnym wieku. Jasnym kolorem
oznaczono beleczki kostne, ciemnym – przestrzeń pomiędzy beleczkami kostnymi.
a)
Na podstawie rysunków określ, na czym polega zmiana struktury kości spowodowana osteoporozą i podaj tego przyczynę.
b)
Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.
Dieta chroniąca organizm przed osteoporozą powinna uwzględniać pokarmy bogate w
magnez i witaminę B.
fosfor i witaminę A.
wapń i witaminę D.
cynk i witaminę C.
c)
Wyjaśnij, dlaczego zagrożenie osteoporozą u kobiet wzrasta wraz z ich wiekiem. W odpowiedzi uwzględnij nazwę i rolę hormonów zmniejszających ryzyko wystąpienia choroby.
Określenie „zboża” odnosi się do roślin o podobnych cechach użytkowych, bogatych
w skrobię. Większość roślin zbożowych należy do rodziny traw – do roślin jednoliściennych.
Jedynie gryka, zaliczana do zbóż ze względu na podobny skład chemiczny nasion
i użytkowanie, należy do roślin dwuliściennych. W ziarniaku traw wyróżnić można trzy
podstawowe elementy: zarodek, bielmo i okrywę owocowo-nasienną.
Na podstawie: J. Gawęcki, W. Obuchowski, Produkty zbożowe. Technologia i rola w żywieniu człowieka, Poznań 2016.
8.1. (0–1)
Podaj jedną cechę budowy morfologicznej zarodka gryki odróżniającą go od zarodków pozostałych roślin zbożowych zaliczanych do roślin jednoliściennych.
8.2. (0–1)
Określ, jaką funkcję pełni bielmo w ziarniakach zbóż i jakie ma ono znaczenie podczas kiełkowania.
8.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego spożywanie produktów z mąki pochodzącej z pełnego przemiału (z całych ziarniaków) jest korzystne dla zdrowia człowieka.
Na rysunku przedstawiono trzy sposoby (bezpośredni i pośrednie) pobudzania komórek
ściany żołądka do wydzielania soku żołądkowego. Dwa z nich wynikają z obecności pokarmu
w żołądku.
Na podstawie rysunku opisz, na czym polega bezpośredni i na czym polega pośredni sposób pobudzania komórek ścian żołądka do wydzielania soku trawiennego przez pokarm znajdujący się w żołądku.
W 2013 r. opublikowane zostały rekomendacje na temat suplementacji witaminy D dla
mieszkańców Europy Środkowej, w tym dla Polski. Opracowano je osobno dla kobiet
ciężarnych oraz dla wszystkich grup wiekowych – od noworodków aż po seniorów.
Stwierdzono, że ponad 90% Polaków ma niedobory witaminy D. Z tego powodu nawet zdrowe
osoby powinny zażywać tę witaminę, ponieważ przy dawkach terapeutycznych praktycznie
niemożliwe jest jej przedawkowanie (hiperwitaminoza).
Na podstawie: Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D, Zalecenia opracowane przez Polską Grupę Roboczą International University Family; Medicine Club https://www.tvmed.pl
14.1. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego ludzie żyjący w strefie klimatycznej Polski są narażeni na niedobory witaminy D w organizmie. W odpowiedzi uwzględnij miejsce i sposób jej wytwarzania.
14.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego niedobór witaminy D wiąże się również z wyższym ryzykiem krzywicy u dzieci. W odpowiedzi odnieś się do funkcji, jaką ta witamina spełnia w układzie pokarmowym człowieka.
Witamina K, należąca do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, wpływa na syntezę
czynników krzepnięcia krwi. Jej źródłem są rośliny, np. szpinak, rośliny kapustowate,
w mniejszym stopniu także pomidory, truskawki oraz – z produktów pochodzenia
zwierzęcego – wątroba. Zapotrzebowanie człowieka na witaminę K jest pokrywane przez
pokarm oraz bakterie jelitowe żyjące w jelicie grubym.
Wyjaśnij, dlaczego zaburzenia w procesie wchłaniania tłuszczów, w przypadku np. niektórych chorób, mogą prowadzić do wystąpienia krwawień i trudności w zahamowaniu krwotoków. W odpowiedzi uwzględnij właściwości i funkcję witaminy K.
Na rysunku przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka, na który składa się
przewód pokarmowy, zróżnicowany na funkcjonalne odcinki i gruczoły trawienne.
Uwaga: W opisie rysunku nie uwzględniono wszystkich elementów budowy układu pokarmowego.
Podaj nazwę dwóch odcinków przewodu pokarmowego, do których światła nie są wydzielane enzymy trawienne.
Na rysunku przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka, na który składa się
przewód pokarmowy, zróżnicowany na funkcjonalne odcinki i gruczoły trawienne.
Uwaga: W opisie rysunku nie uwzględniono wszystkich elementów budowy układu pokarmowego.
Podaj nazwę odcinka przewodu pokarmowego, do którego uchodzą przewody trzustki, oraz wymień nazwy trzech głównych składników pokarmowych, które są trawione w tym odcinku dzięki enzymom zawartym w soku trzustkowym.
Odcinek przewodu pokarmowego:
Składniki pokarmowe trawione w tym odcinku:
W trawieniu białka w przewodzie pokarmowym biorą udział proteazy żołądkowe, trzustkowe
i jelitowe. Hydrolizują one wiązania peptydowe. Wydzielane są do światła przewodu
pokarmowego w formie proenzymów.
a)
Uzasadnij, że wydzielanie pepsyny w postaci pepsynogenu ma znaczenie ochronne dla żołądka.
b)
Określ, w jaki sposób pepsynogen jest aktywowany w żołądku do pepsyny.
Wzór zębowy przedstawia liczbę zębów w pełnym uzębieniu danego ssaka oraz opisuje liczbę
poszczególnych rodzajów zębów (kolejno: siekaczy, kłów, przedtrzonowych i trzonowych)
w połowie łuku zębowego szczęki i żuchwy.
W pełnym uzębieniu stałym człowieka występują 32 zęby, natomiast w uzębieniu mlecznym
nie występują zęby przedtrzonowe oraz tzw. zęby mądrości, czyli ostatnie zęby trzonowe.
Na rysunku przedstawiono rozmieszczenie zębów stałych w łuku zębowym żuchwy
człowieka, a obok – wzór zębowy jego stałego uzębienia.
11.1. (0–1)
Na podstawie przedstawionych informacji zapisz poniżej wzór zębowy uzębienia mlecznego człowieka.
11.2. (0–1)
Wykaż związek budowy zębów trzonowych człowieka z ich funkcją. W odpowiedzi uwzględnij widoczne na rysunku dwie cechy budowy tych zębów.
