Warzucha polska (Cochlearia polonica) to roślina endemiczna, która w Polsce występowała
wyłącznie na obrzeżach Pustyni Błędowskiej w pobliżu źródeł z zimną wodą. Warzucha
wyginęła na tym obszarze, kiedy zanikły źródła wskutek obniżenia poziomu wód gruntowych
spowodowanego działalnością górniczą człowieka. Botanicy, dostrzegając zagrożenie,
przenieśli okazy warzuchy na obszar Jury Krakowsko-Częstochowskiej, dzięki czemu
zachowała się do dziś.
Na podstawie: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych – Natura 2000, www.gios.gov.pl
a)
Zaznacz rodzaj opisanej w tekście działalności człowieka, która spowodowała wyginięcie warzuchy polskiej.
Tępienie gatunków
Niszczenie naturalnych środowisk
Tworzenie nowych środowisk
b)
Podaj, jakie warunki powinny spełniać siedliska, na które należy przenieść okazy warzuchy polskiej, aby zachować ten gatunek.
Organizmy tworzące biocenozę powiązane są ze sobą różnymi zależnościami. Mogą to być
zależności pośrednie, polegające na oddziaływaniu organizmów na siebie poprzez
modyfikację biotopu, np. zmianę mikroklimatu. Inny rodzaj zależności to zależności
bezpośrednie, np. kiedy organizmy konkurują lub współpracują ze sobą.
Allelopatia jest formą konkurencji międzygatunkowej i polega na wydzielaniu przez rośliny
i mikroorganizmy substancji ograniczających wzrost oraz rozwój innych gatunków,
np. korzenie owsa wytwarzają substancję, która hamuje kiełkowanie nasion pszenicy.
Na podstawie powyższych informacji zaznacz właściwe dokończenie zdania opisującego allelopatię.
Poniżej podano informacje na temat wpływu człowieka na ekosystem.
Zaznacz informację odnoszącą się do ekosystemu naturalnego.
Ekosystem ten jest eksploatowany przez człowieka, jest więc zmieniony w stosunku
do ekosystemu pierwotnego, ale wciąż przypomina go wyglądem i składem gatunkowym.
Ekosystem został wyraźnie zmieniony przez człowieka lub powstał w wyniku jego
działalności – został ukształtowany pod wpływem nowych warunków ekologicznych.
Ekosystem ten został utworzony przez człowieka, którego działalność bezpośrednio
wpływa zarówno na warunki środowiska, jak i na skład gatunkowy organizmów.
Czynniki powodujące wzrost częstości mutacji nazywamy czynnikami mutagennymi. Należą
do nich czynniki fizyczne oraz bardzo dużo związków chemicznych, które ogólnie nazywamy
mutagennymi czynnikami chemicznymi.
Spośród wymienionych związków chemicznych zaznacz ten, który może mieć dla człowieka działanie mutagenne.
W kariotypie osób chorych na przewlekłą białaczkę szpikową często obserwuje się tak zwany
chromosom Filadelfia. Jest to zmieniony chromosom 22, który zawiera fragment pochodzący
z chromosomu 9, natomiast na chromosomie 9 jest fragment pochodzący z chromosomu 22.
a)
Określ typ opisanej mutacji, zaznaczając poniżej właściwą odpowiedź.
Osoby dotknięte pewną chorobą genetyczną wykazują ogromną wrażliwość na oparzenia
słoneczne. Cechuje je również wysokie ryzyko wystąpienia raka skóry. Wśród trojga dzieci
pewnego małżeństwa znajduje się dziewczynka dotknięta tą chorobą. Rodzice i pozostałe
rodzeństwo nie wykazują objawów choroby.
a)
Zaznacz właściwe dokończenie zdania (A lub B).
Choroba ta jest warunkowana przez allel autosomalny
recesywny.
dominujący.
b)
Zapisz genotyp dziewczynki dotkniętej tą chorobą i genotypy jej rodziców.
Genotyp dziewczynki
Genotyp matki
Genotyp ojca
c)
Zaznacz, jakie jest prawdopodobieństwo urodzenia w tej rodzinie następnego dziecka dotkniętego opisaną chorobą.
W tabeli przedstawiono zrównoważony bilans wodny w organizmie człowieka
przebywającego w optymalnej temperaturze otoczenia i pobierającego w ciągu doby
przeciętne ilości pokarmów i płynów.
Źródła wody ml/24 h
Wydalanie wody ml/24 h
Płyny 1200 Pokarm stały 900 Woda metaboliczna 300
Parowanie: – przez skórę 300 – przez układ oddechowy 600 Z moczem 1400 Z kałem 100
Razem 2400
Razem 2400
Źródło: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, pod. red. W. Traczyka, A. Trzebskiego, PZWL, Warszawa 2007
a)
Podkreśl nazwę układu, który ma największy udział w wydalaniu wody z organizmu.
układ oddechowy
układ wydalniczy
układ pokarmowy
b)
Oceń, czy przedstawione sytuacje mogą doprowadzić do wystąpienia ujemnego bilansu wodnego organizmu, i wpisz w odpowiednie miejsca tabeli stwierdzenia tak lub nie.
tak/nie
1.
Intensywny trening sportowy w upalny dzień.
2.
Biegunka spowodowana zatruciem pokarmowym.
3.
Przyjmowanie zgodnie z zaleceniem leków zwiększających wydalanie moczu.
Oceń podane stwierdzenia dotyczące budowy oraz działania nerki człowieka i wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
P/F
1.
Pierwszym etapem powstawania moczu jest proces filtracji kłębuszkowej.
2.
Produktem filtracji kłębuszkowej jest mocz pierwotny nieróżniący się składem od osocza krwi.
3.
Mocz pierwotny zostaje przekształcony w mocz ostateczny po procesach resorpcji i sekrecji kanalikowej.
Na schemacie przedstawiono rolę kalcytoniny i parathormonu w utrzymaniu odpowiedniego
poziomu jonów wapnia w osoczu krwi.
Poniżej podano przykłady procesów, które regulowane są przez hormony przedstawione na schemacie. Zaznacz ten, który jest przykładem działania kalcytoniny.
Siatkówka oka zawiera liczne komórki receptorowe czopkonośne i pręcikonośne, których
wypustki cytoplazmatyczne – czopki i pręciki są właściwymi receptorami wzrokowymi.
Czopki odpowiadają za widzenie barwne i ostre w pełnym świetle. Pręciki umożliwiają
widzenie w słabym świetle lub w ciemności, ale widziane obrazy nie są ani barwne, ani ostre.
Miejsce na siatkówce na osi widzenia to punkt ostrego widzenia (tzw. plamka żółta),
a miejsce, z którego wychodzą włókna nerwu wzrokowego to tarcza nerwu wzrokowego
(tzw. plamka ślepa).
a)
Zaznacz poniżej miejsce A lub B, w którym znajdują się komórki receptorowe, i podaj, który rodzaj komórek w nich przeważa.
Punkt ostrego widzenia
Tarcza nerwu wzrokowego
Rodzaj komórek
b)
„W nocy wszystkie koty są szare” – na podstawie powyższego tekstu wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.
c)
Zwyrodnienie plamki żółtej, tzw. AMD, związane z wiekiem, dotyczy zmian centralnej części siatkówki. Zaznacz poniżej czynność, z którą może mieć największy problem osoba dotknięta tą chorobą.
Odczytywanie wiadomości SMS na ekranie telefonu komórkowego.
Rozróżnianie czerwonego i zielonego światła na przejściu dla pieszych.
Badania przesiewowe to zorganizowane masowe badania diagnostyczne osób bez objawów
określonej choroby. Celem badania jest wykrycie choroby w okresie bezobjawowym,
co umożliwia skuteczne jej leczenie. Badania przesiewowe są szeroko stosowane
w programach zdrowia publicznego i prewencji nowotworów.
Zaznacz poniżej opis, który dotyczy badania przesiewowego.
Badanie poziomu cukru wykonywane trzy razy dziennie u pacjentów z cukrzycą.
USG wykonywane u kobiet, u których lekarz stwierdził zmiany w piersiach.
Kontrolne prześwietlenia klatki piersiowej u pacjentów po przebytym zapaleniu płuc.
Badanie mammograficzne obejmujące wszystkie kobiety w określonym przedziale
wiekowym.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących roli tłuszczów w organizmie człowieka. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
P/F
1.
Tłuszcze mogą wspomagać funkcję obronną przeciwciał.
2.
Tłuszcze uczestniczą w trawieniu białek w przewodzie pokarmowym.
3.
Tłuszcze są wykorzystywane do syntezy fosfolipidów i hormonów steroidowych.
Makrocząsteczki występujące w komórce zbudowane są w podobny sposób. Składają się
z połączonych ze sobą małych cząsteczek, jednego lub niewielu rodzajów, nazywanych
monomerami.
a)
Zaznacz poniżej przykład makrocząsteczki, która zbudowana jest z takich samych monomerów.
DNA
Białka
Glikogen
RNA
b)
Podaj nazwę związku chemicznego, który jest monomerem tej makrocząsteczki.
Mukowiscydoza jest jedną z najczęściej występujących chorób genetycznych u ludzi. Jej
przyczyną jest mutacja genu CFTR zlokalizowanego na 7 chromosomie, która powoduje,
że organizm chorej osoby wydziela nadmiernie gęsty śluz. Co dwudziesta piąta osoba jest
nosicielem nieprawidłowego allelu genu CFTR, jednakże większość ludzi nie ma o tym
pojęcia, ponieważ nosicielstwo nie daje żadnych objawów.
a)
Wybierz prawidłowe dokończenie zdania.
Z powyższego tekstu wynika, że mukowiscydoza jest chorobą
autosomalną recesywną.
autosomalną dominującą.
sprzężoną z płcią dominującą.
sprzężoną z płcią recesywną.
b)
Wyjaśnij, dlaczego wszystkie noworodki powinny być objęte testami na mukowiscydozę.
