Drogi oddechowe tworzą system kanałów doprowadzających powietrze do płuc, w których pobrane powietrze jest dostosowywane do sprawnej wymiany gazowej.
Na rysunku przedstawiono układ oddechowy człowieka.
a)
Do wymienionych nazw części układu oddechowego człowieka przyporządkuj litery, którymi oznaczono je na rysunku.
oskrzele
krtań
tchawica
b)
Podkreśl trzy właściwości powietrza, które są nabywane podczas jego przemieszczania się przez drogi oddechowe człowieka.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących witamin. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
P/F
1.
Witaminy lub prowitaminy dostarczane są do organizmu człowieka wyłącznie z pożywieniem.
2.
Witaminy, podobnie jak wszystkie inne składniki pokarmowe, podlegają w przewodzie pokarmowym hydrolizie enzymatycznej.
3.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mogą być magazynowane w organizmie w tkance tłuszczowej lub wątrobie.
Narząd ten jest gruczołem produkującym soki trawienne i wydzielającym je do dwunastnicy. Wydziela też do krwi hormony wytwarzane przez odmienne komórki, zgrupowane w niewielkich skupiskach zwanych „wyspami”.
Podaj nazwę jednego z hormonów produkowanych przez opisany gruczoł oraz określ funkcję tego hormonu w organizmie człowieka.
W tabeli przedstawiono dzienne zapotrzebowanie energetyczne ludzi w różnych grupach wiekowych oraz ze względu na rodzaj wykonywanej pracy. Przedstawione dane pozwalają na sformułowanie pewnych uogólnień dotyczących wpływu różnych czynników na zapotrzebowanie energetyczne ludzi.
Grupa ludzi
Zapotrzebowanie energetyczne (w kJ)
Dziewczęta
13 - 15 lat
11721
16 - 20 lat
11302
Chłopcy
13 - 15 lat
13814
16 - 20 lat
15488
Kobiety
Praca siedząca
9628
Ciężka praca
13395
Mężczyźni
Praca siedząca
10884
Ciężka praca
16744
Bardzo ciężka praca
18837
Na podstawie: E. Pyłka-Gutowska, E. Jastrzębska, Biologia cz. 1, Kielce 2002.
Na podstawie analizy tabeli zaznacz zdanie nieprawdziwe. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.
Zapotrzebowanie na energię
u kobiet nie zawsze jest mniejsze niż u mężczyzn.
u ludzi rośnie wraz z ich wiekiem niezależnie od płci.
u młodzieży jest zależne zarówno od płci, jak i od wieku.
niezależnie od płci u osób dorosłych jest tym większe im cięższa jest wykonywana praca.
Ważnym składnikiem pokarmów roślinnych jest błonnik, gdyż odgrywa on istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, np. w żołądku ma zdolność wiązania nadmiaru kwasu solnego, a dzięki zdolności pęcznienia zwiększa objętość treści pokarmowej. Natomiast w jelitach pobudza ich ruchy robaczkowe. W jego obecności zmniejsza się wchłanianie cholesterolu i kwasów tłuszczowych.
Na podstawie powyższego tekstu podkreśl chorobę, której można zapobiegać stosując dietę bogatą w błonnik.
W tabeli przedstawiono dzienne normy wybranych witamin zalecane dla kobiet i mężczyzn w wieku 19–60 lat oraz powyżej 60 lat, wyrażone w miligramach na osobę.
Witamina
Zalecana dzienna norma witamin [mg/osobę]
kobiety 19-60 lat
mężczyźni 19-60 lat
kobiety powyżej 60 lat
mężczyźni powyżej 60 lat
C
70
70
60
70
B1
1,9
2,0
1,4
1,5
B2
1,8
2,6
2,0
2,2
B6
2,0
2,4
2,2
2,4
E
9-10
10
10
10
Źródło: A. Ziemba, Witaminomania, Wiedza i Życie, nr 1/2000.
a)
Narysuj diagram słupkowy porównujący zalecane dzienne normy trzech witamin z grupy B u kobiet w przedziale wieku 19–60 lat i w wieku powyżej 60 lat.
b)
Podaj przykład czynnika, innego niż wiek lub płeć, od którego zależy zapotrzebowanie człowieka na witaminy. Odpowiedź uzasadnij.
W transplantologii stosuje się różnego rodzaju środki zmniejszające lub eliminujące niebezpieczeństwo odrzucania przeszczepionego narządu przez organizm biorcy. Najczęściej podaje się biorcy leki immunosupresyjne, których działanie hamuje aktywność immunologiczną całego układu odpornościowego. Obecnie wprowadza się metodę polegającą na wywołaniu u biorcy stanu tolerancji na antygeny dawcy, przy zachowaniu całkowitej reaktywności na pozostałe antygeny.
Uzasadnij, że przedstawiona metoda jest korzystniejsza dla organizmu biorcy niż metoda oparta na podawaniu leków immunosupresyjnych.
Poziom glukozy we krwi regulowany jest przez insulinę i glukagon. Przeprowadzono badanie stężenia insuliny i glukagonu we krwi zdrowych osób. Obserwacje rozpoczęto na godzinę przed spożyciem posiłku bogatego w węglowodany i prowadzono w ciągu czterech godzin po jego spożyciu. Wyniki badania przedstawiono na wykresie.
a)
Na podstawie wykresu określ, jak podczas drugiej godziny pomiaru zmieniało się stężenie:
insuliny
glukagonu
b)
Podaj nazwę narządu, który wydziela insulinę i glukagon.
W ciągu ostatnich 50 lat spożycie napojów gazowanych w USA wzrosło pięciokrotnie. W tym samym czasie nastąpił sześciokrotny wzrost zachorowalności na raka przełyku u mężczyzn. W Chinach i Japonii, gdzie spożycie napojów gazowanych jest dużo niższe, nie dostrzeżono wzrostu zachorowań na ten typ nowotworu. Dwutlenek węgla, zbierający się w żołądku po wypiciu napojów gazowanych, powoduje jego nadmierne rozciągnięcie i cofanie się kwaśnej zawartości do przełyku. Kwas solny i enzymy zawarte w soku żołądkowym powodują podrażnienie i uszkodzenie śluzówki przełyku (tzw. chorobę refluksową), co w konsekwencji może doprowadzić do rozwoju nowotworu.
Na podstawie: www://zbigniew-sz-n.salon24.pl/143103,ile-slodzisz
Wzrost stężenia dwutlenku węgla we krwi prowadzi do pH krwi, co powoduje ośrodka oddechowego zlokalizowanego w . W efekcie zwiększa się częstotliwość i głębokość oddechów.
Podczas spoczynku przez naczynia krwionośne skóry przepływa około 250–500 cm3 krwi na minutę. Podczas wysiłku fizycznego ta wartość wzrasta nawet do ponad 5000 cm3 na minutę.
Wykaż związek między zwiększonym przepływem krwi przez naczynia krwionośne skóry podczas wysiłku fizycznego a utrzymywaniem temperatury ciała właściwej dla organizmu.
Oddawanie ciepła przez organizm chroni go przed przegrzaniem, ale jeśli nie ma odpowiedniej ochrony, może być przyczyną hipotermii.
W tabeli przedstawiono udział różnych sposobów oddawania ciepła przez organizm dorosłego człowieka w temperaturze 20 °C.
Drogi oddawania ciepła
Utrata ciepła w %
Parowanie potu
19
Promieniowanie z powierzchni ciała
46
Przewodnictwo i konwekcja
19
Z powietrzem wydychanym z płuc
16
Na podstawie: A. Jerzmanowski, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1992.
Wymień dwa czynniki środowiska, które wpływają na ilość potu wydzielanego przez organizm człowieka podczas gorącego, słonecznego dnia.
Oddawanie ciepła przez organizm chroni go przed przegrzaniem, ale jeśli nie ma odpowiedniej ochrony, może być przyczyną hipotermii.
W tabeli przedstawiono udział różnych sposobów oddawania ciepła przez organizm dorosłego człowieka w temperaturze 20 °C.
Drogi oddawania ciepła
Utrata ciepła w %
Parowanie potu
19
Promieniowanie z powierzchni ciała
46
Przewodnictwo i konwekcja
19
Z powietrzem wydychanym z płuc
16
Na podstawie: A. Jerzmanowski, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1992.
Na podstawie danych z powyższej tabeli narysuj diagram słupkowy ilustrujący udział wymienionych dróg oddawania ciepła przez organizm człowieka.
W leczeniu chorób serca coraz częściej przeprowadza się zabiegi wprowadzania stentów do naczyń wieńcowych. Stent to niewielka „sprężynka”, którą umieszcza się wewnątrz naczynia krwionośnego za pomocą cewnika zakończonego niewielkim balonem. W miejscu docelowym balon rozpręża się, powodując rozszerzenie zygzakowatych drucików stentu.
Na schemacie, w sposób uproszczony, przedstawiono przekrój tętnicy człowieka, u którego stwierdzono miażdżycę, oraz przekrój tego naczynia z wprowadzonym stentem.
Wyjaśnij, dlaczego wprowadzenie stentu do tętnicy wieńcowej sprawia, że ryzyko martwicy mięśnia serca się zmniejsza.
