Wazopresyna (ADH) i oksytocyna mają całkowicie odmienne działanie, mimo chemicznego podobieństwa. Wazopresyna działa pobudzająco, a jej poziom wzrasta u człowieka pod wpływem stresu. Powoduje m.in. skurcz naczyń krwionośnych, podnosi ciśnienie krwi i podobnie jak adrenalina, przygotowuje organizm do walki bądź ucieczki. Oksytocyna ma działanie ogólnie relaksujące, łagodzi stres, powoduje obniżenie ciśnienia krwi i uśmierza ból.
Poniżej przedstawiono budowę chemiczną obu opisanych substancji.
a)
Na podstawie schematu dokonaj korekty poniższych zdań, wykreślając w nawiasach niewłaściwe określenia, tak aby zdania (A–C) poprawnie opisywały podobieństwo obu przedstawionych substancji.
Podobieństwo budowy chemicznej oksytocyny i wazopresyny wynika z tego, że:
Są (enzymami / hormonami), należącymi do (oligopeptydów / lipidów).
Składają się z (9 / 11) aminokwasów, z których (7 / 9) jest takich samych.
W każdym łańcuchu (występuje / nie występuje) mostek dwusiarczkowy.
b)
Podaj, inną niż opisana w tekście, rolę oksytocyny i wazopresyny (ADH) w organizmie człowieka.
Fasolamina jest substancją pozyskiwaną z nasion fasoli. Naukowcy stwierdzili, że w przewodzie pokarmowym człowieka hamuje ona działanie jednego z enzymów trawiennych – amylazy trzustkowej.
Zaznacz dwa zdania, które prawidłowo wyjaśniają zasadność stosowania fasolaminy jako środka wspomagającego odchudzanie.
Fasolamina bezpośrednio działa na ośrodek głodu, hamując uczucie łaknienia.
Działanie fasolaminy sprawia, że część spożytej skrobi nie zostanie strawiona, a tym samym zmniejsza się ilość kalorii przyswajanych przez organizm.
Fasolamina pobudza ruchy perystaltyczne jelit, dzięki temu spożyty pokarm szybciej przechodzi przez przewód pokarmowy i pozostaje częściowo niestrawiony.
Blokując trawienie skrobi fasolamina powoduje, że zalega ona w żołądku co daje uczucie sytości.
Fasolamina nie działa już na wchłonięte z pokarmu węglowodany, a jedynie uniemożliwia trawienie skrobi w jelicie.
Odporność jest to zdolność organizmu do biernej lub czynnej jego ochrony przed patogenami. Nieswoista część odporności zależy przede wszystkim od budowy i funkcji różnych barier istniejących w organizmie. Za swoistą część odporności odpowiada głównie układ immunologiczny, ale czynniki obronne mogą też pochodzić spoza organizmu.
Uzupełnij poniższy schemat, wpisując w odpowiednie miejsca oznaczenia literowe wszystkich przykładów (A–E), właściwych dla danego rodzaju reakcji odpornościowej organizmu.
Fagocytoza
Kwas solny w żołądku
Surowica z przeciwciałami w szczepionce
Bakteriobójcze składniki wydzielin, np. lizozym w łzach
Obecność w krwi limfocytów B i T oraz wytwarzanie przeciwciał
Powstawanie moczu u ssaków jest procesem wieloetapowym. Krew dopływająca do kłębuszków naczyniowych poddawana jest filtracji. Niektóre składniki powstającego przesączu – moczu pierwotnego, ulegają następnie w kanalikach nerkowych resorpcji zwrotnej (zwrotnemu wchłanianiu).
Podkreśl nazwy dwóch związków chemicznych, które u zdrowego człowieka ulegają zarówno procesowi filtracji, jak i resorpcji.
Hemoglobina (Hb), czerwony barwnik krwi zawarty w erytrocytach ssaków, może trwale lub nietrwale łączyć się z różnymi gazami oddechowymi.
a)
Uzupełnij poniższe reakcje, podając pełną nazwę chemiczną związku powstałego z połączenia hemoglobiny z określonym gazem oraz określ typ powstałego połączenia (trwałe / nietrwałe).
Hb + O2 = połączenie nietrwałe
Hb + CO2 = karbaminohemoglobina połączenie
Hb + CO = połączenie
b)
Podaj, do którego z wyżej wymienionych gazów (O2, CO czy CO2) hemoglobina wykazuje największe powinowactwo, i wyjaśnij konsekwencje tej właściwości dla organizmu człowieka.
W komórce, która ulega apoptozie (zaprogramowanej śmierci) zachodzi szereg zmian biochemicznych i morfologicznych. Proces ten wymaga aktywacji wielu genów i syntezy rozlicznych białek. Komórka kurczy się, powstają ciałka apoptyczne, w których tkwią nieuszkodzone organelle komórkowe. Ciałka apoptyczne są następnie fagocytowane przez komórki żerne (makrofagi). Po komórce nie pozostaje najmniejszy ślad. Ta higieniczna śmierć komórki nie daje żadnych przykrych konsekwencji dla jej otoczenia.
Na podstawie: M. Jurgowiak, Losy komórkowych kamikadze, Wiedza i Życie, nr 5/2008.
a)
Na podstawie tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeśli informacja jest fałszywa.
P/F
1.
Apoptoza jest naturalnym procesem unicestwienia komórki.
2.
Proces apoptozy wymaga nakładu energii.
3.
Apoptoza powoduje powstanie stanu zapalnego w organizmie.
b)
Określ przynależność makrofagów do odpowiedniego rodzaju elementów morfotycznych krwi człowieka.
Makrofagi należą do
c)
Zaznacz rodzaj komórek krwi człowieka, które mają zdolność fagocytozy.
Do poradni rodzinnej zgłosił się pacjent, u którego stwierdzono następujące objawy: nadmierną masę ciała, osłabienie, ospałość oraz trudności z termoregulacją. Lekarz,
podejrzewając niedoczynność tarczycy, zlecił zbadanie poziomu tyreotropiny (TSH) we krwi pacjenta.
Określ, jaki poziom TSH, zbyt wysoki czy zbyt niski w stosunku do normy, może świadczyć o niedoczynności tarczycy. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając sprzężenie zwrotne ujemne.
Przeprowadzono badanie zmian stężenia glukozy i insuliny we krwi zdrowych ludzi. Podano na czczo 20 ochotnikom po 50 g roztworu glukozy i w czasie dwóch godzin dokonywano pomiarów stężenia glukozy oraz insuliny we krwi. W tabeli przedstawiono uśrednione wartości ich stężeń.
Czas od podania glukozy [min]
0
15
30
60
90
120
Stężenie glukozy we krwi [mg%]
90
120
135
100
80
75
Stężenie insuliny we krwi [mU/L]
2,9
10,1
12,5
10,5
5,0
2,9
Wyjaśnij, w jaki sposób insulina powoduje obniżenie stężenia glukozy we krwi.
Przeprowadzono badanie zmian stężenia glukozy i insuliny we krwi zdrowych ludzi. Podano na czczo 20 ochotnikom po 50 g roztworu glukozy i w czasie dwóch godzin dokonywano pomiarów stężenia glukozy oraz insuliny we krwi. W tabeli przedstawiono uśrednione wartości ich stężeń.
Czas od podania glukozy [min]
0
15
30
60
90
120
Stężenie glukozy we krwi [mg%]
90
120
135
100
80
75
Stężenie insuliny we krwi [mU/L]
2,9
10,1
12,5
10,5
5,0
2,9
Na podstawie danych z tabeli sporządź liniowy wykres ilustrujący zmiany stężenia glukozy we krwi badanych ludzi w czasie od momentu jej podania.
Serce, wyizolowane z organizmu człowieka, np. przeznaczone do transplantacji, nadal kurczy się rytmicznie, jeżeli zostanie umieszczone w odpowiednich warunkach. Odpowiada za to układ bodźcowo-przewodzący, zbudowany ze zmodyfikowanych włókien mięśniowych serca.
Na schemacie przedstawiającym budowę serca opisano elementy układu bodźcowo-przewodzącego.
a)
Zaznacz, który z elementów opisanych na rysunku pełni funkcję nadrzędną w układzie bodźcowo-przewodzącym serca.
węzeł zatokowo-przedsionkowy
węzeł przedsionkowo-komorowy
pęczek przedsionkowo-komorowy
b)
Wyjaśnij, dlaczego działanie układu bodźcowo-przewodzącego zapewnia pracę serca umieszczonego poza organizmem człowieka.
W inżynierii genetycznej w celu otrzymania określonych substancji, np. białek, najczęściej wprowadza się geny eukariontów do komórek bakteryjnych, których hodowla jest tania, a jednocześnie efektywna, ponieważ otrzymuje się dużo organizmów w niewielkiej objętości.
Jednak w niektórych sytuacjach konieczne jest wprowadzanie genów do komórek eukariotycznych, np. przy wytwarzaniu hormonu erytropoetyny (EPO), który jest glikoproteiną powstającą z udziałem struktur Golgiego.
a)
Wyjaśnij, dlaczego glikoproteina EPO nie może być wytwarzana z wykorzystaniem komórek prokariotycznych.
b)
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących erytropoetyny. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
P/F
1.
Erytropoetyna jest wytwarzana w organizmie człowieka przez nerki.
2.
Erytropoetyna stymuluje wytwarzanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym.
3.
Wysokie ciśnienie parcjalne tlenu we krwi stymuluje wytwarzanie większej ilości EPO.
Tkanka tłuszczowa jest utworzona z komórek gromadzących tłuszcz. Jej główną funkcją jest magazynowanie substratów energetycznych. Występuje w różnych miejscach organizmu, więc spełnia też inne funkcje.
Podaj przykład miejsca występowania tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka i funkcję tej tkanki związaną z podaną lokalizacją, inną niż magazynowanie substratów energetycznych.
