Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Pojemność minutowa serca to objętość krwi, którą pompuje do naczyń tętniczych jedna
komora serca w ciągu jednej minuty. Oblicza się ją, mnożąc pojemność wyrzutową (objętość
krwi wypompowywaną podczas jednego skurczu serca przez komorę do tętnic) przez liczbę
uderzeń serca w ciągu minuty. U osoby dorosłej podczas spoczynku serce uderza ok. 72 razy
na minutę, a komora jednorazowo pompuje do tętnic ok. 70 ml krwi.
Na wykresie przedstawiono zmiany pojemności minutowej serca u mężczyzn w różnym
wieku podczas wysiłku fizycznego o wzrastającej intensywności.
Na podstawie przedstawionych informacji sformułuj wniosek dotyczący wpływu wysiłku fizycznego na pojemność minutową serca mężczyzny w zależności od jego wieku.
Podczas dużego wysiłku fizycznego w organizmie człowieka naczynia krwionośne miejscowo
się rozszerzają i do komórek mięśniowych dopływa większa ilość krwi, transportującej
do nich tlen za pośrednictwem krwinek czerwonych (erytrocytów), wyspecjalizowanych
w jego transporcie.
a)
Wyjaśnij, dlaczego krwinki czerwone do pełnienia swojej funkcji transportowej tlenu wymagają obecności w nich żelaza Fe2+.
b)
Uzasadnij, dlaczego dojrzałe krwinki czerwone nie mogą naprawiać powstających w nich uszkodzeń ani też się dzielić.
Na schemacie przedstawiono budowę serca człowieka i kierunek przepływu krwi.
a)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące przepływu krwi przez serce człowieka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1.
Lewa komora serca wtłacza krew do małego obiegu krwi.
P
F
2.
Naczynia dużego obiegu krwi stawiają większy opór hydrodynamiczny dla krwi wypływającej z serca niż naczynia małego obiegu.
P
F
3.
Prawa i lewa komora serca w ciągu jednej minuty w przybliżeniu pompują tę samą objętość krwi.
P
F
b)
W poniższej tabeli opisz naczynia krwionośne oznaczone na rysunku literami A–C.
Naczynie
Nazwa naczynia krwionośnego
Rodzaj płynącej w naczyniu krwi (odtlenowana / utlenowana)
A.
B.
C.
c)
Podaj funkcję, jaką w sercu pełnią zastawki półksiężycowate.
Na rysunku przedstawiono budowę serca człowieka oraz kierunek przepływu krwi w sercu.
10.1. (0–1)
Wybierz i zaznacz w tabeli poprawne dokończenie poniższego zdania: spośród A–D zaznacz nazwę zastawki oznaczonej na rysunku literą X oraz spośród 1.–4. zaznacz poprawny opis jej zamykania się.
Literą X na rysunku zaznaczono
A.
zastawkę dwudzielną,
zamykającą się, gdy ciśnienie krwi
1.
w lewej komorze stanie się wyższe od ciśnienia w lewym przedsionku.
B.
zastawkę trójdzielną,
2.
w lewej komorze stanie się niższe niż w aorcie.
C.
zastawkę półksiężycowatą pnia płucnego
3.
w prawej komorze stanie się wyższe od ciśnienia w prawym przedsionku.
D.
zastawkę półksiężycowatą aorty
4.
w prawej komorze stanie się niższe niż w pniu płucnym.
10.2. (0–1)
Uporządkuj elementy układu krwionośnego człowieka w kolejności, w jakiej przepływa przez nie krew w obiegu płucnym, zaczynając od prawej komory. Wpisz w tabeli numery 2–5.
Element układu krwionośnego
Numer
tętnice płucne
lewy przedsionek serca
prawa komora serca
1
żyły płucne
naczynia włosowate płuc
10.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego ściany lewej komory serca człowieka są znacznie grubsze od ścian prawej komory. W odpowiedzi uwzględnij różnicę między dużym a małym obiegiem krwi.
Krzepnięcie krwi jest złożoną serią reakcji, w których bierze udział ponad 30 związków
zwanych czynnikami krzepnięcia. Pierwszym etapem tego procesu jest gromadzenie się
w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego płytek krwi, które uwalniają substancje
aktywujące czynniki krzepnięcia. Następująca kaskada reakcji z udziałem kolejnych
czynników, do których należą między innymi jony wapnia (Ca2+) zakończona jest przemianą
protrombiny w trombinę. W dalszych etapach trombina katalizuje zamianę rozpuszczalnego
białka osocza – fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę (włóknik). Cząsteczki fibryny łączą
się w długie łańcuchy, tworząc osnowę skrzepu wychwytującą przepływające krwinki.
Na podstawie powyższych informacji wyjaśnij, dlaczego
a)
podczas pobierania krwi do niektórych badań, dodaje się do krwi odpowiednią porcję cytrynianu sodu, który wiąże jony wapnia
b)
niedobór witaminy K powoduje spadek krzepliwości krwi.
Żylaki kończyn dolnych to trwałe poszerzenia żył powierzchownych z ich jednoczesnym
wydłużeniem i poskręcaniem. Jest to związane z nieprawidłowym przepływem krwi w tych
naczyniach.
Na schemacie przedstawiono mechanizm przepływu krwi w naczyniach żylnych kończyn
dolnych człowieka.
16.1. (0–1)
Wyjaśnij, jaką funkcję w przepływie krwi przez naczynia żylne pełnią znajdujące się w nich zastawki.
16.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego długotrwała praca, której towarzyszy stałe napięcie mięśni kończyn dolnych, np. wielogodzinne stanie w jednym miejscu, może być przyczyną powstawania żylaków.
Na schemacie przedstawiono w sposób uproszczony układ naczyń krwionośnych wątroby.
Oznacz za pomocą strzałek kierunek przepływu krwi w każdym z trzech naczyń krwionośnych opisanych na schemacie, a także zapisz poniżej nazwę naczynia krwionośnego dostarczającego tlen do wątroby.
Na rysunkach przedstawiono mechanizm transportu dwutlenku węgla z tkanek do płuc.
13.1. (0–1)
Na podstawie analizy rysunku dokończ opis (1.–3.) drogi dwutlenku węgla z tkanek organizmu do osocza krwi – odnieś się do procesów oznaczonych na rysunku cyframi 2 i 3.
Dwutlenek węgla wytworzony przez komórki tkanki dyfunduje do naczynia krwionośnego i wnika do erytrocytu.
13.2. (0–1)
Na podstawie analizy rysunku podaj inny, niż oznaczony cyframi 2 i 3, sposób transportu dwutlenku węgla z tkanek do płuc.
13.3. (0–1)
Podaj nazwy dwóch struktur widocznych na rysunkach i zbudowanych z nabłonka jednowarstwowego płaskiego oraz określ znaczenie tej wspólnej cechy ich budowy dla wymiany gazowej w organizmie.
Na rysunkach przedstawiono mechanizm transportu dwutlenku węgla z tkanek do płuc.
a)
Na podstawie analizy rysunku dokończ opis (1.–3.) drogi dwutlenku węgla z tkanek organizmu do osocza krwi – odnieś się do procesów oznaczonych na rysunku cyframi 2 i 3.
Dwutlenek węgla wytworzony przez komórki tkanki dyfunduje do naczynia krwionośnego i wnika do erytrocytu.
b)
Na podstawie analizy rysunku podaj inny, niż oznaczony cyframi 2 i 3, sposób transportu dwutlenku węgla z tkanek do płuc.
c)
Podaj nazwy dwóch struktur widocznych na rysunkach i zbudowanych z nabłonka jednowarstwowego płaskiego oraz określ znaczenie tej wspólnej cechy ich budowy dla wymiany gazowej w organizmie.
W białkach zbudowanych z jednego łańcucha polipeptydowego wyróżnia się strukturę
pierwszo-, drugo- i trzeciorzędową. Jeżeli w skład białka wchodzą co najmniej dwa łańcuchy
polipeptydowe, to białko takie ma także strukturę czwartorzędową. Każda ze struktur jest
stabilizowana przez odpowiednie wiązania chemiczne.
Na rysunku przedstawiono dwa białka – mioglobinę i hemoglobinę.
Porównaj oba rodzaje białek przedstawione na rysunku – wpisz w tabelę właściwe informacje.
Powinowactwo hemoglobiny do tlenu zależy od pH osocza (wzrostu lub spadku stężenia
jonów wodorowych). Na kwasowość osocza wpływa m.in. dysocjacja kwasu węglowego,
który powstaje z CO2 i wody pod wpływem enzymu anhydrazy węglanowej i dysocjuje
na aniony wodorowęglanowe i protony. Około 70–75% CO2 jest transportowanych w osoczu
w postaci HCO3 ̅ (jonu wodorowęglanowego).
Na wykresie przedstawiono krzywe wysycenia hemoglobiny tlenem przy różnym pH osocza
krwi człowieka.
a)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis zależności przedstawionej na wykresie. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
W sytuacji obniżenia się pH osocza krwi (zwiększa się / zmniejsza się) powinowactwo hemoglobiny do tlenu, co powoduje, że tlen przyłączony do hemoglobiny jest
(łatwiej / trudniej) odłączany od jej cząsteczki.
b)
Wyjaśnij znaczenie przedstawionych właściwości hemoglobiny (zmiany jej powinowactwa do tlenu) dla wymiany gazowej w tkankach, w których zachodzi intensywne oddychanie tlenowe. W odpowiedzi uwzględnij procesy zachodzące w tych tkankach.
c)
Podaj inną niż jon wodorowęglanowy postać, w której jest transportowany CO2 we krwi człowieka.
Powinowactwo hemoglobiny do tlenu zależy od pH osocza (wzrostu lub spadku stężenia
jonów wodorowych). Na kwasowość osocza wpływa m.in. dysocjacja kwasu węglowego,
który powstaje z CO2 i wody pod wpływem enzymu anhydrazy węglanowej i dysocjuje
na aniony wodorowęglanowe i protony. Około 70–75% CO2 jest transportowanych w osoczu
w postaci HCO3 ̅ (jonu wodorowęglanowego).
Na wykresie przedstawiono krzywe wysycenia hemoglobiny tlenem przy różnym pH osocza
krwi człowieka.
13.1. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis zależności przedstawionej na wykresie. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
W sytuacji obniżenia się pH osocza krwi (zwiększa się / zmniejsza się) powinowactwo
hemoglobiny do tlenu, co powoduje, że tlen przyłączony do hemoglobiny jest
(łatwiej / trudniej) odłączany od jej cząsteczki.
13.2. (0–1)
Wyjaśnij znaczenie przedstawionych właściwości hemoglobiny (zmiany jej powinowactwa do tlenu) dla wymiany gazowej w tkankach, w których zachodzi intensywne oddychanie tlenowe. W odpowiedzi uwzględnij procesy zachodzące w tych tkankach.
13.3. (0–1)
Podaj inną niż jon wodorowęglanowy postać, w której jest transportowany CO2 we krwi człowieka.
W tabeli przedstawiono charakterystykę naczyń krwionośnych: tętnic, żył, aorty i naczyń
włosowatych, uwzględniającą przekrój naczynia, panujące w nim ciśnienie i prędkość
przepływu krwi.
Przekrój mm
Ciśnienie kPa
Prędkość przepływu cm/s-1
A
10
13
40
B
3
13-5
40-10
C
2
1,3-0,6
0,3-5
D
0,008
4-1,5
<0,1
Ustal, który zbiór danych (A–D) jest charakterystyczny dla żył. Swój wybór uzasadnij, uwzględniając przynajmniej dwa parametry.
U człowieka występują cztery grupy krwi: A, B, AB i 0.
Na schemacie przedstawiono jedną z grup krwi, oznaczając odpowiednią literą obecność
antygenów w błonach erytrocytów oraz rodzaje przeciwciał znajdujących się w osoczu tej
krwi.
a)
Ustal, którą grupę krwi przedstawiono na schemacie.
b)
Uzupełnij poniższy schemat tak, aby przedstawiał krew grupy 0.
c)
Czy osobie z grupą krwi AB można przetoczyć krew grupy A? Odpowiedź uzasadnij.
Miażdżyca jest chorobą zwyrodnieniową naczyń krwionośnych spowodowaną gromadzeniem
się tłuszczów, głównie cholesterolu, wzdłuż ścian tętnic. Czynnikami, które sprzyjają
rozwojowi tej choroby, są m.in. zaburzenia gospodarki węglowodanowej i gospodarki
tłuszczowej, a także otyłość. W profilaktyce miażdżycy zaleca się codzienną aktywność
fizyczną.
Wyjaśnij, w jaki sposób aktywność fizyczna może ograniczać rozwój miażdżycy.
W tabeli przedstawiono objętość krwi przepływającej w ciągu minuty przez niektóre narządy
człowieka w czasie odpoczynku oraz w czasie wysiłku fizycznego.
Narząd
Objętość krwi przepływającej w czasie minuty [cm3 /min]
w czasie odpoczynku
w czasie wysiłku fizycznego
Mózg
700
750
Serce
200
750
Płuca
100
200
Mięśnie szkieletowe
750
12 500
Wątroba
1 350
600
Skóra
300
1 900
Na podstawie: T. Greenwood, R. Allan, L. Sheperd, A. Janta, B. Sągin, M. Skodowska, tłum. M. Starczewska, Biologia 1, Seria z tangramem – teoria i ćwiczenia, Gdańsk 2006
a)
Wymień nazwy dwóch narządów, w których podczas wysiłku najsilniej wzrasta przepływ krwi, i wskaż po jednej przyczynie tego zjawiska.
b)
Uwzględniając informacje zawarte w tabeli, wyjaśnij, dlaczego nie zaleca się spożywania obfitych posiłków przed intensywnym wysiłkiem fizycznym.
