1. Strona główna

Biologia

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 17. (1 pkt)

Układ nerwowy i narządy zmysłów Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie

W komórkach mysich kubków smakowych reagujących na smak słodki wykryto trzy rodzaje białek receptorowych, oznaczonych jako: T1R1, T1R2 i T1R3. Aby sprawdzić, które z tych receptorów są odpowiedzialne za odczuwanie słodkiego smaku, przeprowadzono doświadczenie na myszach genetycznie zmodyfikowanych.
Każdej z czterech badanych grup myszy wyciszono inne geny, co ujawniało się obecnością odpowiednio różnych rodzajów białek receptorowych. Badanym myszom podawano roztwory sacharozy o różnym stężeniu i obserwowano częstość ich lizania. Wyniki eksperymentu przedstawiono na wykresie. Krzywe dotyczą myszy z obecnością określonych receptorów.

Na podstawie wyników eksperymentu sformułuj wniosek dotyczący zależności między obecnością odpowiednich białek receptorowych a odczuwaniem słodkiego smaku.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 11. (2 pkt)

Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Ryby Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Na rysunkach (I i II) przedstawiono dwa planktonożerne kręgowce żyjące w oceanach.

11.1. (0–1)

Podaj, który z rysunków przedstawia rekina wielorybiego. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając cechę budowy morfologicznej zwierzęcia charakterystyczną dla grupy systematycznej, do której ono należy.

Rekin wielorybi nr , ponieważ ma

11.2. (0–1)

Wybierz i podkreśl właściwe dokończenie poniższego zdania podane w nawiasie, a następnie uzasadnij odpowiedź, odnosząc się do definicji tego zjawiska.

Opływowy kształt ciała kręgowców oceanicznych przedstawionych na rysunku jest przykładem (dywergencji / konwergencji), ponieważ

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 10. (5 pkt)

Płazy Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień

Rozwój żab najczęściej odbywa się w wodzie, gdzie składany jest skrzek, z którego rozwijają się kijanki. Początkowo odżywiają się one glonami i szczątkami roślinnymi, ale z biegiem czasu stają się mięsożercami. Kijanki stanowi pokarm dla wielu drapieżników. Czynnikiem bezpośrednio decydującym o rozpoczęciu metamorfozy kijanek są hormony tarczycy indukujące zmiany metamorficzne w ich tkankach. Dorosłe osobniki wiodące wodno-lądowy tryb życia odżywiają się ślimakami i owadami, same są natomiast pokarmem dla drapieżnych ptaków i ssaków.
Na schemacie przedstawiono kolejne etapy rozwoju żaby trawnej.

10.1. (0–1)

Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało ono prawdziwe informacje dotyczące żaby trawnej – podkreśl właściwe określenia w nawiasach.

Z jaj, po zapłodnieniu (zewnętrznym / wewnętrznym) rozwijaj się kijanki, które przechodzą rozwój (prosty / z przeobrażeniem), aby ostatecznie stać się postacią dorosłą.

10.2. (0–1)

Podaj dwie cechy budowy kijanki, które są przystosowaniem do życia w środowisku wodnym.

10.3. (0–2)

Korzystając z tekstu, zapisz dwa różne łańcuchy pokarmowe, w których dorosła żaba lub jej stadium rozwojowe jest jednym z ogniw jako:

  1. konsument I-rzędu.
  2. konsument II-rzędu.

10.4. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego brak jodu w pożywieniu kijanek może w istotny sposób wpłynąć na ich metamorfozę w dorosłe żaby.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 9. (2 pkt)

Układ pokarmowy i żywienie Fizjologia roślin Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Podczas kiełkowania nasion zachodzi wiele przemian metabolicznych zapewniających prawidłowy wzrost i rozwój siewki. W tabeli przedstawiono skład chemiczny substancji zapasowych nasion (% suchej masy) niektórych roślin.

Substancje zapasowe w % suchej masy
Nasiona węglowodany lipidy białka
pszenica 75 2 12
owies 66 8 13
fasola 56 1 23
groch 56 6 24
soja 26 17 37
len 24 36 24
rzepak 19 48 21
słonecznik 1 49 25
Na podstawie: J. Kopcewicz, S. Lewak, Fizjologia roślin, Warszawa 2002.

9.1. (0–1)

Wybierz z tabeli roślinę, w której nasionach najintensywniej zachodzi glukoneogeneza podczas kiełkowania. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając skład substancji zapasowych w nasionach.

9.2. (0–1)

Na podstawie danych z tabeli wyjaśnij, dlaczego w diecie wegetariańskiej osób dorosłych jednym z podstawowych produktów spożywczych są nasiona soi i innych roślin strączkowych.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 7. (1 pkt)

Fizjologia roślin Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Fotoperiodyzm jest wynikiem ewolucyjnego przystosowania się roślin do życia w warunkach panujących na określonych szerokościach geograficznych. Tytoń (Nicotiana L.) jest rośliną dnia krótkiego. Na rysunkach A i B przedstawiono dwie rośliny tytoniu, uprawiane przez taki sam okres, ale w różnych warunkach oświetlenia.

Określ warunki oświetlenia (długość dnia), w jakich rozwijał się tytoń przedstawiony na rysunku B. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do warunków, w jakich zakwita ta roślina.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 6. (4 pkt)

Wirusy, wiroidy, priony Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Acyklowir (ACV) to jeden z leków przeciwwirusowych. Jest on pochodną deoksyguanozyny, w której zmodyfikowana została reszta cukrowa. Uzyskany w ten sposób analog nukleozydowy jest specyficznym inhibitorem replikacji wirusa opryszczki, ospy wietrznej i półpaśca.
W zainfekowanej wirusem komórce acyklowir (ACV) uzyskuje aktywność wtedy, gdy w wyniku trzech kolejnych etapów fosforylacji zostanie przekształcony do postaci trifosforanu. W genomie wirusa, który stanowi liniowy, dwuniciowy DNA, znajduje się gen kodujący enzym kinazę tymidynową, która umożliwia pierwszą fosforylację ACV, natomiast kolejne fosforylacje tego związku są katalizowane przez enzymy zainfekowanej komórki, aż do powstania trifosforanu. W ten sposób ACV wprowadzany jest do puli nukleotydów, jako substrat dla polimerazy DNA wirusa, w wyniku czego staje się konkurentem deoksyguanozynotrifosforanu. Gdy trifosforan ACV zostanie włączony do nowo zreplikowanego łańcucha wirusowego DNA, zaczyna działać jako sygnał kończący replikację, gdyż pozbawiony jest grupy 3’OH.
Stwierdzono, że komórkowa polimeraza DNA nie jest wrażliwa na trifosforan acyklowiru.

Na podstawie J. Nicklin, K. Graeme-Cook, R. Killington: Krótkie wykłady. Mikrobiologia. Warszawa 2008.

6.1. (0–1)

Spośród rysunków A–D przedstawiających wybrane nukleozydy wybierz i zaznacz deoksyguanozynę. Podaj, na czym polega różnica między budową nukleotydu a budową nukleozydu w DNA.

6.2. (0–2)

Na podstawie analizy tekstu uzupełnij zdania 1. i 2., tak aby były prawdziwe: podkreśl właściwe określenia w nawiasach oraz oznaczenia literowe odpowiednich informacji spośród A–C.

Informacje:

  1. komórkowa polimeraza DNA nie rozpoznaje trifosforanu ACV jako substratu w procesie replikacji.
  2. wirusowa polimeraza DNA dobudowuje do replikowanej nici DNA trifosforan ACV w miejsce nukleotydu guaninowego.
  3. w tych komórkach brakuje kinazy tymidynowej niezbędnej do ufosforylowania ACV.

Zdanie 1. Acyklowir jest (szkodliwy/nieszkodliwy) dla zdrowych, niezainfekowanych komórek człowieka, ponieważ A / B / C.

Zdanie 2. Acyklowir jest (szkodliwy/nieszkodliwy) dla komórek człowieka zainfekowanych wirusem, ponieważ A / B / C.

6.3. (0–1)

Wymienione poniżej etapy infekcji wirusowej uporządkuj we właściwej kolejności – wpisz w tabelę numery 2–5.

Etapy infekcji wirusowej Kolejność
Łączenie białek wirusowych z materiałem genetycznym wirusa.
Rozpoznawanie przez cząstki wirusa odpowiednich receptorów na powierzchni atakowanej komórki. 1
Uwalnianie nowych wirionów.
Replikacja materiału genetycznego wirusa.
Wnikanie wirionu do wnętrza komórki i rozpad kapsydu.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 5. (4 pkt)

Grzyby Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj/wymień

Grzyby pleśniowe bardzo często tworzą naloty pleśni na wilgotnych produktach spożywczych pozostawionych w temp. ok. 20°C.
Aby wykazać wpływ niskiej temperatury na rozwój grzybów pleśniowych, do doświadczenia przygotowano: kromkę spleśniałego chleba, kilka kromek świeżego (wilgotnego) chleba oraz plastikowe torebki. Do trzech szczelnie zamykanych torebek włożono po kromce świeżego chleba oraz po kawałku chleba spleśniałego i zamknięto je na kilka dni w lodówce, w temp. 4°C.

5.1. (0–1)

Zaplanuj i opisz prób kontrolną do powyższego doświadczenia.

Próba kontrolna:

5.2. (0–1)

Na podstawie tekstu, wymień dwa czynniki środowiska, inne niż podłoże organiczne, które warunkują rozwój pleśni. Podkreśl ten, który powinien pozostać niezmieniony w obu prawidłowo przygotowanych próbach: badawczej i kontrolnej.

5.3. (0–1)

Zaproponuj hipotezę badawczą, którą można było zweryfikować dzięki przeprowadzonemu doświadczeniu.

5.4. (0–1)

Podaj nazwę struktury grzyba pleśniowego, innej niż strzępki, z której (np. na chlebie) może rozwinąć się pleśń.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 3. (5 pkt)

Enzymy Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Enzym ureaza, który występuje m.in. w nasionach dyni, przeprowadza następującą reakcję:

H2N-CO-NH2 + H2O : 2 NH3 + CO2

Powstający w ten sposób amoniak powoduje alkalizację (wzrost zasadowości) środowiska reakcji. Ureaza podana dożylnie jest śmiertelna dla człowieka nawet w niskich dawkach, ale nasiona dyni można jeść bezpiecznie.
Przeprowadzono doświadczenie, w którym przesącz z nasion dyni rozgniecionych w wodzie rozdzielono w równych ilościach do trzech probówek (I–III) i do każdej z nich dodano tak sam ilość mocznika. Stopień alkalizacji roztworu w probówkach mierzono za pomocą fenoloftaleiny, która w środowisku zasadowym przyjmuje barwę różową – tym intensywniejszą, im wyższe jest pH roztworu. Każdą probówkę inkubowano w innej temperaturze: I – 10°C, II – 35°C, III – 70°C.
Po kilku minutach zaobserwowano zmian zabarwienia roztworów w I i II probówce, natomiast w probówce III roztwór się nie zabarwił.

Na podstawie: www.biocen.edu.pl/volvox/Protocols/PDFs/Urease_pl

3.1. (0–1)

Sformułuj problem badawczy do tego doświadczenia.

3.2. (0–1)

Podaj przyczynę, która sprawiła, że w probówce III roztwór się nie zabarwił.

3.3. (0–1)

Zaznacz poniżej klasę enzymów (AFD), do której należy ureaza.

  1. liazy
  2. ligazy
  3. hydrolazy
  4. oksydoreduktazy

3.4. (0–2)

Wyjaśnij, dlaczego wprowadzenie ureazy bezpośrednio do krwioobiegu człowieka stanowi dla niego śmiertelne zagrożenie, ale ureaza zawarta w nasionach dyni nie jest dla człowieka szkodliwa po ich zjedzeniu. W odpowiedzi uwzględnij oba miejsca działania tego enzymu.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 2. (3 pkt)

Układ immunologiczny Choroby człowieka Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Lektyny to białka występujące w komórkach różnych organizmów, np. roślin i grzybów. Wiele lektyn działa toksycznie na komórki i hamuje ich namnażanie. Ich właściwości są przedmiotem badań w terapii nowotworów. Jedną z najlepiej poznanych toksycznych lektyn jest rycyna, która ma właściwości enzymatyczne (RNA-glikozydazy) i powoduje dezaktywację rybosomów.
Wśród lektyn pochodzenia roślinnego są też takie, które wykazują stosunkowo niską cytotoksyczność i jednocześnie wysoką aktywność immunostymulującą , np. lektyny uzyskane z jemioły. Powodują one wzrost liczby i aktywację limfocytów T, aktywację makrofagów, indukują produkcję cytokin przez limfocyty Th i namnażanie limfocytów B, a ponadto pobudzają rozwój grasicy.
Preparaty z jemioły zostały dopuszczone do stosowania terapeutycznego i podaje się je jako leki wspomagające nie tylko pomocniczo w terapii nowotworów, lecz także nosicielom HIV oraz chorym na AIDS.

Na podstawie: G. Końska i wsp., Możliwości zastosowania lektyn w diagnostyce i terapii. Cz. II. Zastosowanie terapeutyczne, „Przegląd Lekarski” 2008/65/5.

2.1. (0–1)

Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego rycyna będzie silniej działać na komórki nowotworowe niż na zdrowe komórki organizmu.

2.2. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego preparaty z jemioły można wykorzystać w terapii wspomagającej leczenie osób chorych na AIDS. W odpowiedzi uwzględnij skutki działania HIV w organizmie człowieka.

2.3. (0–1)

Uzupełnij poniższe zdania dotyczące wytwarzania limfocytów Th – wpisz w wyznaczone miejsca właściwe określenia wybrane z wymienionych.

grasica
żółty szpik kostny
czerwony szpik kostny
limfocyty B
limfocyty T

W , z komórek prekursorowych, powstają . Limfocyty te wędrują następnie do , gdzie przekształcają się w odpowiednie rodzaje limfocytów Th i nabywają w ten sposób kompetencji immunologicznych.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (4 pkt)

Prokarionty Układ immunologiczny Choroby człowieka Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień

Na schemacie przedstawiono budowę typowej komórki bakterii.

1.1. (0–1)

Podanym strukturom bakterii przyporządkuj na podstawie schematu właściwe ich oznaczenia literowe (A–E).

plazmid
błona komórkowa
nukleoid

1.2. (0–1)

Określ lokalizację DNA w komórce bakterii oraz w komórce miękiszu asymilacyjnego. Jeżeli DNA jest zlokalizowane w różnych przedziałach komórki, podaj je wszystkie.

Komórka bakterii:
Komórka miękiszu asymilacyjnego:

1.3. (0–1)

Zaznacz poniżej dwie choroby układu pokarmowego (A–E), w których najczęstszym źródłem zakażenia jest pokarm, i które są wywołane działaniem bakterii chorobotwórczych.

  1. cholera
  2. kiła
  3. dur brzuszny
  4. tężec
  5. borelioza

1.4. (0–1)

Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź (A lub B, która jest poprawnym dokończeniem poniższego zdania, oraz jej uzasadnienie spośród odpowiedzi 1.–3.

W wyniku szczepień ochronnych uzyskuje się odporność

A. swoistą, ponieważ 1. tego rodzaju odporność nabywa się w wyniku kontaktu naturalnego z antygenem, po przebyciu choroby.
2. odporność tą uzyskuje się po wprowadzeniu do ustroju gotowych przeciwciał wytworzonych do tego celu w innym organizmie.
B. nieswoistą,
3. odporność ta powstaje, gdy wytworzone zostają przeciwciała, jako odpowiedź na antygeny wprowadzone do organizmu.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 34. (1 pkt)

Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Oceń w tabeli prawdziwość stwierdzeń dotyczących procesu ewolucji. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1. Ewolucja jest procesem odwracalnym, czego dowodem jest podobieństwo kształtu ciała niektórych ssaków wodnych, np. delfinów, do kształtu ciała ryb. P F
2. Ewolucja jest procesem nieustającym – zachodzi również współcześnie pod wpływem zmieniających się warunków środowiska. P F
3. Tempo ewolucji jest zmienne: w niektórych grupach organizmów i środowiskach jest ono bardzo szybkie, a w innych – wolne. P F

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 31. (2 pkt)

Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Na rysunku przedstawiono w sposób uproszczony topografię pewnego terenu.

Korzystając z rysunku, wybierz spośród A–E takie dwa zestawy populacji, pomiędzy którymi w istotny sposób jest ograniczony przepływ genów. W każdym wypadku uzasadnij swój wybór.

  1. komary nad ściółką i komary w konarach drzew lasu sosnowego
  2. komary nad łąką i dżdżownice ziemne na łące
  3. komary nad łąką i komary nad maliniskiem
  4. dżdżownice ziemne na łące i dżdżownice ziemne na malinisku
  5. dżdżownice ziemne na łące i dżdżownice ziemne na obrzeżu lasu sosnowego

Zestaw: , ponieważ

Zestaw: , ponieważ

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 30. (1 pkt)

Ekologia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Muchówki zwane wpleszczami żywią się krwią ptaków. Powierzchnia ciała tych uskrzydlonych owadów jest pokryta licznymi włoskami, do których mogą przyczepiać się gryzki – bezskrzydłe owady, żyjące w ptasich gniazdach i odżywiające się martwą materią organiczną. Bierne przenoszenie osobnika jednego gatunku przez osobnika drugiego gatunku (foreza), umożliwia gryzkom przenoszenie się z jednego ptasiego gniazda do innego.

Uzupełnij tabelę – wpisz w każdym z jej wierszy właściwą nazwę zależności międzygatunkowych łączących opisane populacje.

Zestawienie organizmów Zależności międzygatunkowe
1. wpleszcze – ptaki
2. gryzki – ptaki

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 29. (1 pkt)

Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Komensalizm to zależność międzygatunkowa, w której

  1. obydwa gatunki czerpią korzyści, ale mogą funkcjonować samodzielnie.
  2. jeden gatunek czerpie korzyści, a drugi ani nie korzysta, ani nie traci.
  3. jeden gatunek ponosi straty, a drugi ani nie korzysta, ani nie traci.
  4. jeden gatunek czerpie korzyści, a drugi ponosi straty.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 28. (1 pkt)

Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Na wykresie przedstawiono zakresy tolerancji w stosunku do temperatury oraz zasolenia właściwe czterem gatunkom organizmów oznaczonym cyframi 1–4.

Podaj, który z gatunków (1–4) byłby najlepszym gatunkiem wskaźnikowym zarówno w odniesieniu do zasolenia, jak i do temperatury. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do tolerancji tego gatunku względem obu czynników.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 23. (2 pkt)

Układ rozrodczy Choroby człowieka Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Przyczyną powikłań ciąży groźnych dla dziecka może być konflikt serologiczny, wynikający z odziedziczenia przez dziecko po ojcu czynnika RhD+(Rh dodatni) krwi, podczas gdy matka ma grupę krwi RhD–(Rh ujemny). Podczas porodu może dojść do kontaktu krwi płodu z krwią matki i następna ciąża może już grozić powikłaniami. Obecnie takie powikłania w sytuacjach zagrożenia konfliktem występują coraz rzadziej, ponieważ kobietom w ciągu 72 godzin po porodzie podaje się immunoglobulinę anty-RhD.

Wyjaśnij, jaki jest mechanizm powstawania konfliktu serologicznego, i dlaczego podanie po porodzie immunoglobuliny anty-RhD kobietom z brakiem czynnika Rh zmniejsza ryzyko jego wystąpienia przy następnej ciąży.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 18. (1 pkt)

Układ pokarmowy i żywienie Choroby człowieka Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Witamina C jest niezbędna m.in. do zachowania aktywności hydrolazy prolinowej – enzymu niezbędnego do syntezy jednego z aminokwasów obecnego w kolagenie. Kolagen syntetyzowany in vitro przy braku kwasu askorbinowego jest mniej stabilny niż normalne białko.

Na podstawie: J.M. Berg, J.L. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2005.

Korzystając z tekstu, wykaż związek niedoboru witaminy C ze szkorbutem, jeżeli jednym z jego głównych objawów są patologiczne zmiany w tkance łącznej.

Matura Czerwiec 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 13. (2 pkt)

Płazy Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień

Na rysunku przedstawiono budowę serca różnych kręgowców.
Legenda: Z – zatoka żylna, P – przedsionek, K – komora, p – prawy/a, l – lewy/a

a)Podaj nazwę gromady kręgowców, które mają serce o budowie przedstawionej na rysunku D.
b)Uporządkuj oznaczenia literowe serc kręgowców (A–D) w kolejności pojawiania się tych organizmów w procesie ewolucji.

Strony