1. Strona główna
  2. Zadania maturalne z biologii

Anatomia i fizjologia człowieka

Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 14. (3 pkt)

Układ pokarmowy i żywienie Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj/wymień

Dwie grupy uczniów przygotowały takie same zestawy doświadczalne w celu sprawdzenia, od czego zależy aktywność enzymu rozkładającego skrobię, występującego w ślinie. W pięciu probówkach uczniowie umieścili po 1 ml roztworu wodnego o określonym pH (4–8). Następnie do każdej probówki dodali 1 ml rozcieńczonego kleiku przygotowanego ze skrobi ziemniaczanej, do którego dosypali odrobinę soli kuchennej (NaCl). Pierwsza grupa umieściła probówki w łaźni wodnej o temperaturze 30°C, natomiast druga – w łaźni o temperaturze 37°C. Do każdej probówki uczniowie dodali po 1 ml świeżej śliny, wymieszali zawartość i następnie, w odstępach jednominutowych, pobierali z mieszaniny w każdej probówce po jednej kropli roztworu i sprawdzali, czy cała skrobia została już rozłożona. Wyniki zebrali w tabeli.

pH roztworu
Czas rozkładu skrobi [min]
temperatura 30°C temperatura 37°C
4 18 14
5 14 9
6 8 4
7 6 3
8 7 4

14.1. (0–1)

Podaj nazwę enzymu znajdującego się w ślinie, który rozkłada skrobię.

14.2. (0–1)

Na podstawie wyników doświadczenia sformułuj wniosek dotyczący optimum działania badanego enzymu.

14.3. (0–1)

Określ, w jaki sposób uczniowie mogli sprawdzić podczas doświadczenia, czy cała skrobia została już rozłożona. Uwzględnij nazwę użytego odczynnika oraz efekt jego działania.

Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 13. (3 pkt)

Układ krążenia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Powinowactwo hemoglobiny do tlenu zależy od pH osocza (wzrostu lub spadku stężenia jonów wodorowych). Na kwasowość osocza wpływa m.in. dysocjacja kwasu węglowego, który powstaje z CO2 i wody pod wpływem enzymu anhydrazy węglanowej i dysocjuje na aniony wodorowęglanowe i protony. Około 70–75% CO2 jest transportowanych w osoczu w postaci HCO3 ̅ (jonu wodorowęglanowego).
Na wykresie przedstawiono krzywe wysycenia hemoglobiny tlenem przy różnym pH osocza krwi człowieka.

13.1. (0–1)

Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis zależności przedstawionej na wykresie. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.

W sytuacji obniżenia się pH osocza krwi (zwiększa się / zmniejsza się) powinowactwo hemoglobiny do tlenu, co powoduje, że tlen przyłączony do hemoglobiny jest (łatwiej / trudniej) odłączany od jej cząsteczki.

13.2. (0–1)

Wyjaśnij znaczenie przedstawionych właściwości hemoglobiny (zmiany jej powinowactwa do tlenu) dla wymiany gazowej w tkankach, w których zachodzi intensywne oddychanie tlenowe. W odpowiedzi uwzględnij procesy zachodzące w tych tkankach.

13.3. (0–1)

Podaj inną niż jon wodorowęglanowy postać, w której jest transportowany CO2 we krwi człowieka.

Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 12. (2 pkt)

Układ kostny i mięśniowy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Kręgosłup człowieka zbudowany jest z kręgów różniących się budową w zależności od odcinka, w którym występują. Pomiędzy trzonami kręgów występują krążki międzykręgowe, zwane dyskami, zbudowane z tkanki łącznej. W centrum każdego krążka znajduje się jądro miażdżyste otoczone pierścieniem włóknistym, który łączy każdy krążek międzykręgowy z trzonami kręgów znajdujących się powyżej i poniżej niego. Krążki międzykręgowe nie występują pomiędzy kręgiem szczytowym a obrotowym (pierwszym a drugim kręgiem szyjnym) oraz pomiędzy kręgami krzyżowymi i pomiędzy kręgami ogonowymi. Na rysunkach przedstawiono budowę kręgu lędźwiowego oraz położenie krążka międzykręgowego między dwoma kręgami lędźwiowymi.

12.1. (0–1)

Wykaż związek między bardziej masywną budową kręgów lędźwiowych, w porównaniu do kręgów z innych odcinków kręgosłupa, a funkcją pełnioną przez te kręgi.

12.2. (0–1)

Określ przyczynę braku krążka międzykręgowego pomiędzy kręgiem szczytowym a obrotowym. W odpowiedzi uwzględnij wspólną funkcję tych kręgów.

Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 11. (3 pkt)

Układ wydalniczy Układ pokarmowy i żywienie Ryby Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień

Amoniak, który jest związkiem toksycznym, powstaje jako produkt deaminacji w komórkach organizmu człowieka w niewielkich ilościach. Deaminacja zachodzi w różnych komórkach organizmu człowieka i polega na odłączeniu grupy aminowej z cząsteczki aminokwasu lub innego związku. Grupy aminowe, odłączane w tym procesie, przyłączane są do kwasu glutaminowego i powstaje glutamina (amid kwasu glutaminowego). W dalszym etapie glutamina jest uwalniana do krwi i wędruje do wątroby, gdzie odłączane są od niej reszty amidowe.

11.1. (0–1)

Podaj nazwę związku, który jest głównym produktem azotowej przemiany materii, wydalanym z organizmu człowieka.

11.2. (0–1)

Wyjaśnij, uwzględniając właściwości amoniaku i proces zachodzący w komórkach wątroby, dlaczego grupy amidowe są odłączane od glutaminy właśnie w tym, a nie innym narządzie.

11.3. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego u ryb słodkowodnych ostatecznym produktem azotowej przemiany materii jest amoniak, pomimo że związek ten jest toksyczny. W odpowiedzi uwzględnij procesy związane z osmoregulacją u tych ryb.

Matura Czerwiec 2015, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 20. (1 pkt)

Układ hormonalny Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Oceń prawdziwość informacji dotyczących hormonów przysadkowych. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1. Niektóre hormony uwalniane przez przysadkę są produkowane w podwzgórzu. P F
2. Hormony tropowe, stymulujące wydzielanie gruczołów obwodowych, produkowane są przez przysadkę. P F
3. Niski poziom tyroksyny we krwi hamuje wydzielanie tyreotropiny (TSH) przez przysadkę mózgową. P F

Matura Czerwiec 2015, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 19. (2 pkt)

Metody badawcze i doświadczenia Układ pokarmowy i żywienie Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie

Na dwóch grupach osób przeprowadzono badania dotyczące przyswajalności żelaza z pokarmu:

  • grupa I otrzymywała pokarm, w którym białko zwierzęce zostało zastąpione białkiem sojowym,
  • grupa II otrzymywała pokarm zawierający mięso.

W obydwu przypadkach zapewniono w pożywieniu taką samą ilość dostępnego żelaza. Po pewnym czasie oznaczono u osób w obu grupach stężenie ferrytyny (białko zawierające żelazo zapasowe organizmu) w osoczu krwi. Okazało się, że w grupie z dietą tradycyjną (białko zwierzęce) stężenie ferrytyny w osoczu było dwukrotnie wyższe niż w grupie z dietą opartą na białku soi, mimo że dostępność żelaza w obu dietach była taka sama.
Na podstawie: M. Borawska, M. Malinowska, Wegetarianizm. Zalety i wady, Warszawa 2009.

a)Sformułuj problem badawczy tego doświadczenia.
b)Sformułuj wniosek na podstawie wyników uzyskanych w tym doświadczeniu.

Matura Czerwiec 2015, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 18. (1 pkt)

Układ nerwowy i narządy zmysłów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Działanie synapsy nerwowo-mięśniowej polega na uwalnianiu z aksonu pobudzonej komórki nerwowej acetylocholiny, która dyfunduje do szczeliny synaptycznej i wiąże się z receptorami błony włókna mięśniowego (błony postsynaptycznej). Prowadzi to do depolaryzacji błony postsynaptycznej i pobudzenia włókna mięśniowego. Znana trucizna kurara wiąże się z receptorami acetylocholinowymi, przez co blokuje ich działanie. Ciężkie zatrucie kurarą powoduje śmierć przez uduszenie na skutek niewydolności mięśni oddechowych.

Na podstawie: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, pod red. W. Traczyka, A. Trzebskiego, Warszawa 2001.

Korzystając z tekstu, wyjaśnij, w jaki sposób dochodzi do niewydolności mięśni oddechowych na skutek zatrucia kurarą.

Matura Maj 2010, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 23. (1 pkt)

Układ immunologiczny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Główny układ zgodności tkankowej człowieka (HLA) to zespół białek, które są niezwykle silnymi immunogennymi antygenami. Wprowadzone do organizmu komórki, z niezgodnym układem HLA na ich powierzchni, mogą być natychmiast rozpoznane przez limfocyty jako obce i niszczone.

Wyjaśnij, jakie działania muszą być podjęte w przypadku przygotowania pacjenta do przeszczepu narządu.

Matura Maj 2010, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 22. (2 pkt)

Anatomia i fizjologia - pozostałe Choroby człowieka Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides) jest grzybem śmiertelnie trującym, a zgon chorego wywołany jest prawie zawsze niewydolnością wątroby. Jedną z toksyn tego grzyba jest α-amanityna, która wiąże się z polimerazą RNA II odpowiedzialną za syntezę cząsteczek mRNA.

a)Wyjaśnij, dlaczego α-amanityna upośledza prawidłowe funkcje komórek.
b)Wyjaśnij, dlaczego zatrucie α-amanityną w pierwszej kolejności doprowadza do niewydolności wątroby, a nie innych narządów.

Matura Maj 2010, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 21. (2 pkt)

Anatomia i fizjologia - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Poniżej podano pewne informacje dotyczące powstawania klasycznego odruchu warunkowego:

  1. Widok, zapach i smak pokarmu zjadanego przez psa powoduje wydzielanie śliny.
  2. Inne bodźce (obojętne), np. dźwięk dzwonka bez połączenia z podawaniem pokarmu, nie powodują wydzielania śliny u psa.
  3. Włączenie dzwonka i jednoczesne podawanie pokarmu powoduje wydzielanie śliny.
  4. Po wytworzeniu odruchu, dźwięk dzwonka bez podania pokarmu powoduje wydzielanie śliny.
a)Wyjaśnij, czy jednorazowe włączenie dzwonka i podanie pokarmu (pkt 3) doprowadzi do powstania odruchu warunkowego.
b)Wyjaśnij, na czym polega wytworzenie klasycznego odruchu warunkowego.

Matura Maj 2010, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 20. (1 pkt)

Układ krążenia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

W tabeli przedstawiono charakterystykę naczyń krwionośnych: tętnic, żył, aorty i naczyń włosowatych, uwzględniającą przekrój naczynia, panujące w nim ciśnienie i prędkość przepływu krwi.

Przekrój
mm		 Ciśnienie
kPa		 Prędkość przepływu
cm/s-1
A 10 13 40
B 3 13-5 40-10
C 2 1,3-0,6 0,3-5
D 0,008 4-1,5 <0,1

Ustal, który zbiór danych (A–D) jest charakterystyczny dla żył. Swój wybór uzasadnij, uwzględniając przynajmniej dwa parametry.

Matura Maj 2010, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 19. (2 pkt)

Układ pokarmowy i żywienie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Gruczoły ślinowe wydzielają do jamy ustnej człowieka około 1,5 l śliny w ciągu doby. Ślina zawiera:

  • α-amylazę ślinową trawiącą polisacharydy,
  • lipazę ślinową zapoczątkowującą trawienie tłuszczów w żołądku (wraz z lipazą żołądkową),
  • mucyny – glikoproteiny, których rolą jest zwilżenie pokarmu, sklejanie bakterii i ochrona błony śluzowej jamy ustnej,
  • lizozym, który niszczy ścianę komórkową bakterii,
  • laktoferrynę, której rolą jest wiązanie żelaza i działanie bakteriostatyczne,
  • białka bogate w prolinę, które ochraniają szkliwo zębów i wiążą toksyczne taniny.
a)Wyjaśnij, dlaczego w żołądku, mimo obecności lipazy ślinowej i lipazy żołądkowej, trawienie tłuszczów odbywa się w znacznie mniejszym stopniu niż w dwunastnicy.
b)Na podstawie informacji zawartych w tekście wyjaśnij, dlaczego u chorych z niedoborem wydzielania śliny (kserostomia) próchnica zębów występuje częściej niż u ludzi z prawidłowym wydzielaniem śliny.
.......................................................................................................................................................

Matura Sierpień 2011, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 21. (2 pkt)

Układ rozrodczy Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę

Na schemacie literami A i B oznaczono kierunki transportu różnych substancji pomiędzy naczyniami krwionośnymi matki a naczyniami krwionośnymi płodu w obrębie łożyska – narządu łączącego organizm matki z płodem.

Schemat transportu łożyskowego

Dopisz do liter A i B numery wszystkich substancji transportowanych przez krew.

  1. tlen
  2. dwutlenek węgla
  3. mocznik
  4. aminokwasy
  5. przeciwciała

A.
B.

Matura Sierpień 2011, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 20. (1 pkt)

Układ nerwowy i narządy zmysłów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Ucho środkowe oddzielone jest od ucha zewnętrznego błoną bębenkową, a z gardłem łączy je trąbka słuchowa (Eustachiusza), która umożliwia wchodzenie lub wychodzenie powietrza z jamy bębenkowej.

Wyjaśnij, biorąc pod uwagę rolę trąbki słuchowej, dlaczego podczas startu samolotu zaleca się pasażerom częste przełykanie śliny.

Matura Sierpień 2011, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 17. (2 pkt)

Układ wydalniczy Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Na proces tworzenia moczu ostatecznego w nerkach składają się filtracja, resorpcja zwrotna i sekrecja kanalikowa.

Oceń prawdziwość poniższych zdań. Wpisz w odpowiednim miejscu tabeli literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeżeli zdanie jest fałszywe.

P/F
1. Filtracja polega na przenikaniu wody i innych substancji, np. białek z krwi naczyń włosowatych kłębuszka nefronu do kanalika zbiorczego.
2. Sekrecja polega na biernym lub aktywnym przenikaniu zbędnych substancji, np. metabolitów leków z krwi do światła kanalików.
3. Resorpcja zwrotna polega na biernym lub aktywnym wchłanianiu z moczu pierwotnego do krwi składników przydatnych organizmowi, np. glukozy.
4. Mocz ostateczny zawiera więcej wody w stosunku do moczu pierwotnego powstałego w czasie filtracji.

Matura Sierpień 2011, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 16. (3 pkt)

Układ krążenia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

U człowieka występują cztery grupy krwi: A, B, AB i 0.
Na schemacie przedstawiono jedną z grup krwi, oznaczając odpowiednią literą obecność antygenów w błonach erytrocytów oraz rodzaje przeciwciał znajdujących się w osoczu tej krwi.

Schemat A
a)Ustal, którą grupę krwi przedstawiono na schemacie.
b)Uzupełnij poniższy schemat tak, aby przedstawiał krew grupy 0.
Schemat B
c)Czy osobie z grupą krwi AB można przetoczyć krew grupy A? Odpowiedź uzasadnij.

Strony