Na schemacie cyframi 1–5 oznaczono kolejne etapy przemieszczania się pobranego tlenu
do komórek ciała człowieka.
Uzupełnij zdania I–IV: w wyznaczone miejsca wpisz określenia wybrane z poniższych. Niektóre określenia mogą być użyte więcej niż jeden raz.
dyfuzja wdech transport
I. W pierwszym etapie (1) odbywa się i do płuc dociera powietrze zawierające więcej tlenu niż powietrze pęcherzykowe w płucach.
II. Następnie (2) zachodzi tlenu z pęcherzyków płucnych do naczyń włosowatych.
III. W dalszych etapach (3, 4) odbywa się tlenu w kierunku komórek ciała.
IV. Ostatnim etapem (5) jest tlenu z naczyń włosowatych do komórek ciała.
W poniższych zdaniach opisano wybrane narządy układu oddechowego człowieka.
Narząd ten składa się z dziewięciu chrząstek połączonych ze sobą za pomocą stawów,
więzadeł i mięśni. Największa z nich u mężczyzn tworzy wyniosłość wyczuwalną przez
skórę.
Długość tego narządu wynosi około 12 cm, składa się on z kilkunastu chrząstek
o podkowiastym kształcie, zawiera nabłonek migawkowy, biorący udział w oczyszczaniu
powietrza.
Ten odcinek dróg oddechowych pełni funkcje oczyszczania, ogrzewania i nawilżania
powietrza.
Jest wspólnym odcinkiem drogi oddechowej i pokarmowej, zbudowanym z licznych
mięśni i błony śluzowej.
Do nazwy każdego z wymienionych poniżej narządów przyporządkuj jego opis wybrany spośród A–D.
Badano wpływ niedoboru witamin w diecie kobiet na ryzyko wystąpienia wady cewy
nerwowej u urodzonych przez nie dzieci. W tym celu porównano dwie grupy kobiet
i przebadano ich nowo narodzone dzieci.
Grupa I – kobiety, które planowały ciążę i uzupełniały dietę o witaminy
Grupa II – kobiety, które nie uzupełniały diety o witaminy ani przed ciążą, ani w czasie ciąży.
Wyniki tego badania przedstawiono w tabeli.
Grupa kobiet
Rodzaj diety
Liczba przebadanych dzieci
Liczba dzieci z wadami rozwojowymi (cewy nerwowej)
I
z uzupełnianiem witamin
141
1 (0,7%)
II
bez uzupełniania witamin
204
12 (5%)
Na podstawie: Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2012.
a)
Wyjaśnij, dlaczego do opisanego badania potrzebny był udział wymienionych dwóch grup kobiet.
b)
Na podstawie wyników badania sformułuj wniosek dotyczący wpływu diety matki na występowanie wad rozwojowych u niemowląt.
Błonnikiem (włóknikiem) pokarmowym nazywamy zespół substancji ścian komórkowych
roślin nietrawionych i niewchłanianych w przewodzie pokarmowym człowieka. Jest to
mieszanina substancji o charakterze polisacharydowym (celuloza, hemicelulozy, pektyny,
gumy, śluz) i niepolisacharydowym (ligniny). Według ekspertów Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO) dzienne spożycie przez człowieka błonnika pokarmowego powinno wynosić
ok. 30 g.
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy oceń, czy informacje opisujące funkcję błonnika pokarmowego są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Błonnik występuje w dużych ilościach w mięsie ryb oraz w mleku, dlatego ich spożywanie korzystnie wpływa na perystaltykę jelit.
P
F
2.
Błonnik spowalnia rozkład cukrów złożonych w jelicie, pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu glukozy we krwi.
P
F
3.
Błonnik przyśpiesza trawienie białka i tłuszczu, dlatego korzystnie wpływa na metabolizm.
Gruczoły żołądkowe zawierają trzy typy komórek: komórki śluzowe – wytwarzające śluz,
komórki główne – produkujące, w formie nieaktywnej, enzym trawiący białka, a także
komórki okładzinowe – wydzielające jony wodorowe, co obniża pH treści żołądkowej
i aktywuje enzym trawiący białka.
Podaj inną funkcję niskiego pH treści żołądkowej niż aktywacja enzymu trawiącego białka.
Proces trawienia rozpoczyna się w jamie ustnej. Występująca w niej ślina, której
podstawowym składnikiem jest woda, zawiera nie tylko enzym trawiący polisacharydy –
amylazę ślinową (ptialinę), lecz także substancje białkowe – mucyny zwiększające gęstość
i lepkość śliny, jak również lizozym – enzym uszkadzający ściany komórek bakterii.
Na podstawie tekstu oceń, czy informacje dotyczące funkcji śliny są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
W jamie ustnej rozpoczyna się proces trawienia skrobi.
P
F
2.
Mucyny zawarte w ślinie utrudniają formowanie kęsów pokarmowych.
P
F
3.
Dzięki zawartości lizozymu ślina ma działanie bakteriobójcze.
Na rysunku przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka.
Uzupełnij tabelę – wpisz zarówno nazwy narządów wydzielających proenzymy trawienne wymienione w tabeli, jak i cyfry odpowiadające tym narządom na rysunku.
Układ ruchu człowieka tworzą szkielet i mięśnie szkieletowe. Obie części tego układu
są ze sobą powiązane strukturalnie i funkcjonalnie – współdziałają w wykonywaniu ruchu.
Przedstaw, na czym polega współdziałanie szkieletu i mięśni szkieletowych w wykonywaniu ruchu. W odpowiedzi uwzględnij rolę każdej z części składowych układu ruchu.
Na rysunkach przedstawiono prawidłowe i trzy różne patologiczne krzywizny kręgosłupa.
Strzałkami oznaczono miejsca zmian.
Na podstawie rysunków podaj, na czym polega każda z przedstawionych zmian patologicznych kręgosłupa – uwzględnij nazwę odcinka, w którym występuje wygięcie, i kierunek wygięcia (boczne, ku przodowi, ku tyłowi ciała).
Skóra człowieka składa się z trzech podstawowych warstw: naskórka, skóry właściwej
i tkanki podskórnej. Powierzchniowa warstwa naskórka (wielowarstwowego nabłonka) ulega
rogowaceniu, które polega na odkładaniu się w jej komórkach białka o dużej wytrzymałości
mechanicznej – keratyny, nierozpuszczalnej w wodzie. Warstwa zrogowaciała naskórka stale
się złuszcza i jest zastępowana przez nowe komórki docierające z jego głębszych warstw.
W skórze właściwej znajdują się naczynia krwionośne, gruczoły potowe i łojowe oraz
receptory dotyku, bólu i temperatury. Tkanka podskórna zawiera głównie komórki
tłuszczowe.
Na podstawie: E.P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin, Biologia, Warszawa 2007.
Na podstawie powyższego tekstu podaj po jednym przykładzie przystosowania budowy skóry do:
ochrony organizmu przed utratą wody
ochładzania organizmu w upalny dzień lub podczas wysiłku fizycznego.
Toksyna botulinowa, wytwarzana przez bakterie jadu kiełbasianego, znalazła w ostatnich
latach zastosowanie w kosmetyce − do redukcji zmarszczek mimicznych, powstających
na skutek nawykowego kurczenia niektórych mięśni twarzy. Toksynę wstrzykuje się
w miejsca szczególnie podatne na tworzenie się zmarszczek. Działanie jej polega
na fragmentacji białka SNAP-25, które jest niezbędne do uwolnienia neuroprzekaźnika acetylocholiny.
Na rysunku przedstawiającym prawidłowo działającą synapsę nerwowo–mięśniową
numerami 1–4 oznaczono miejsca, w których możliwe jest zahamowanie funkcjonowania tej
synapsy przez różne rodzaje toksyn.
a)
Wypisz z rysunku numer oznaczający miejsce, w którym blokowane jest działanie synapsy przez toksynę botulinową.
b)
Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego po wstrzyknięciu toksyny botulinowej uzyskuje się redukcję zmarszczek mimicznych.
Niektóre enzymy wytwarzane są w komórkach w formie nieaktywnej. Ich aktywacja wymaga
udziału określonych czynników i czasem zachodzi dopiero w miejscu docelowego działania –
poza komórką, w której doszło do syntezy białka. Takim enzymem jest chymotrypsyna α,
wytwarzana w postaci nieaktywnego chymotrypsynogenu.
Na schemacie przedstawiono proces aktywacji chymotrypsynogenu do chymotrypsyny α
(cyframi oznaczono kolejne aminokwasy w łańcuchach polipeptydowych). Łańcuchy
polipeptydowe (A–C) są połączone ze sobą wiązaniami dwusiarczkowymi, czego nie
zaznaczono na schemacie.
a)
Na podstawie analizy schematu podaj dwie różnice w budowie między chymotrypsynogenem a chymotrypsyną α. W odpowiedzi uwzględnij oba porównywane związki chemiczne.
b)
Podaj nazwę narządu, w którym odbywa się aktywacja chymotrypsynogenu do chymotrypsyny α, i na podstawie schematu uzasadnij, dlaczego aktywacja chymotrypsynogenu odbywa się w tym narządzie.
W przypadku, gdy stopień dotlenienia nerki jest niski, w nerkach powstaje erytropoetyna,
stymulująca produkcję erytrocytów. Wytwarzanie erytrocytów jest kontrolowane przez
mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego, przedstawiony na schemacie.
Uzupełnij schemat – do ramek oznaczonych cyframi 1.–4. wpisz litery oznaczające procesy wybrane spośród A–F w taki sposób, aby powstał opis mechanizmu regulującego liczbę wytwarzanych erytrocytów.
Nerki zwiększają wydzielanie erytropoetyny.
W szpiku kostnym zmniejsza się wytwarzanie erytrocytów.
Nerki zmniejszają wydzielanie erytropoetyny.
W szpiku kostnym zwiększa się wytwarzanie erytrocytów.
W nefronie, w procesie filtracji kłębuszkowej, z krwi do torebki kłębuszka nerkowego
(torebki Bowmana) przesączają się woda i rozpuszczone w niej substancje
drobnocząsteczkowe. Z uzyskanego ultrafiltratu (moczu pierwotnego) w kanalikach nefronu
powstaje mocz ostateczny.
Dokończ poniższe zdania – wpisz w wyznaczone miejsca nazwy właściwych procesów. Wybierz je spośród wymienionych.
Powinowactwo hemoglobiny do tlenu zależy od pH osocza (wzrostu lub spadku stężenia
jonów wodorowych). Na kwasowość osocza wpływa m.in. dysocjacja kwasu węglowego,
który powstaje z CO2 i wody pod wpływem enzymu anhydrazy węglanowej i dysocjuje
na aniony wodorowęglanowe i protony. Około 70–75% CO2 jest transportowanych w osoczu
w postaci HCO3 ̅ (jonu wodorowęglanowego).
Na wykresie przedstawiono krzywe wysycenia hemoglobiny tlenem przy różnym pH osocza
krwi człowieka.
a)
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis zależności przedstawionej na wykresie. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
W sytuacji obniżenia się pH osocza krwi (zwiększa się / zmniejsza się) powinowactwo hemoglobiny do tlenu, co powoduje, że tlen przyłączony do hemoglobiny jest
(łatwiej / trudniej) odłączany od jej cząsteczki.
b)
Wyjaśnij znaczenie przedstawionych właściwości hemoglobiny (zmiany jej powinowactwa do tlenu) dla wymiany gazowej w tkankach, w których zachodzi intensywne oddychanie tlenowe. W odpowiedzi uwzględnij procesy zachodzące w tych tkankach.
c)
Podaj inną niż jon wodorowęglanowy postać, w której jest transportowany CO2 we krwi człowieka.
Na schemacie ilustrującym mechanizm antagonistycznego działania insuliny i glukagonu podkreśl właściwe nazwy narządów (trzustka albo wątroba) oraz właściwe określenia poziomu glukozy we krwi (niski albo wysoki), tak aby powstał poprawny schemat.
Rozkład lipidów w tkance tłuszczowej katalizowany jest przez lipazę triacyloglicerolową,
której aktywność jest regulowana hormonalnie.
Na schemacie przedstawiono mechanizm aktywacji i dezaktywacji lipazy triacyloglicerolowej.
Na podstawie analizy schematu opisz dwa przedstawione tam sposoby hamującego wpływu insuliny na rozkład lipidów.
