Drzewa leśne żyją w symbiozie z różnymi gatunkami grzybów. Grzyby mikoryzowe
ułatwiają drzewom pobieranie wody i soli mineralnych, natomiast od swego partnera
pobierają głównie cukry wytwarzane w procesie fotosyntezy.
Wyjaśnij, w jaki sposób grzyby mikoryzowe ułatwiają drzewom pobieranie wody i soli mineralnych.
Osiągnięcia inżynierii genetycznej są coraz częściej stosowane w medycynie. Między innymi
metodami inżynierii genetycznej otrzymuje się znacznie bezpieczniejsze i tańsze
od tradycyjnych szczepionek, tak zwane szczepionki zrekombinowane, które nie zawierają
całych cząstek infekcyjnych, ale tylko wybrane polipeptydy, otrzymane z odpowiednio
genetycznie zmodyfikowanych bakterii lub drożdży.
Podaj dwa argumenty wyjaśniające, dlaczego szczepionki zrekombinowane są bezpieczniejsze od szczepionek tradycyjnych.
W gabinetach radiologicznych kobietom wykonuje się zdjęcia rentgenowskie tylko
w pierwszych dziesięciu dniach cyklu menstruacyjnego. W pozostałych dniach cyklu takie
badania wykonuje się tylko w przypadkach koniecznych, np. przy nagłym wypadku.
Wyjaśnij, podając jeden argument, dlaczego u kobiet w pozostałych dniach cyklu przeciwwskazana jest diagnostyka medyczna z wykorzystaniem zdjęć rentgenowskich.
Gonadotropina (HCG) jest hormonem produkowanym podczas ciąży i przedostającym się
do moczu. Popularne testy ciążowe zawierają trzy typy przeciwciał:
wolne przeciwciała A, wychwytujące cząsteczki gonadotropiny
przeciwciała B, zlokalizowane w okienku I, zatrzymujące i wiążące cząsteczki gonadotropiny
przeciwciała C, zlokalizowane w okienku II, wychwytujące i wiążące przeciwciała A.
Przeciwciała A mają przyłączoną mikroskopijną kulkę z czerwonego lateksu. W przypadku
unieruchomienia przeciwciał, kulki lateksu tworzą w obrębie okienek czerwony pasek
widoczny gołym okiem. W przypadku testu pozytywnego (ciąża), widoczne są dwa paski,
po jednym w okienku I i II.
Na podstawie analizy powyższych informacji wyjaśnij, dlaczego w przypadku negatywnego wyniku testu ciążowego, w okienku I nie pojawia się czerwony pasek.
Krzepnięcie krwi jest złożoną serią reakcji, w których bierze udział ponad 30 związków
zwanych czynnikami krzepnięcia. Pierwszym etapem tego procesu jest gromadzenie się
w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego płytek krwi, które uwalniają substancje
aktywujące czynniki krzepnięcia. Następująca kaskada reakcji z udziałem kolejnych
czynników, do których należą między innymi jony wapnia (Ca2+) zakończona jest przemianą
protrombiny w trombinę. W dalszych etapach trombina katalizuje zamianę rozpuszczalnego
białka osocza – fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę (włóknik). Cząsteczki fibryny łączą
się w długie łańcuchy, tworząc osnowę skrzepu wychwytującą przepływające krwinki.
Na podstawie powyższych informacji wyjaśnij, dlaczego
a)
podczas pobierania krwi do niektórych badań, dodaje się do krwi odpowiednią porcję cytrynianu sodu, który wiąże jony wapnia
b)
niedobór witaminy K powoduje spadek krzepliwości krwi.
Zużycie tlenu przez organizm jest ściśle powiązane z poziomem przemiany materii.
Na przykład podczas wysiłku fizycznego wzrasta zużycie tlenu, gdyż do skurczu komórek
mięśniowych, wywołanego ślizganiem się filamentów aktynowych i miozynowych względem
siebie, konieczna jest energia (ATP) pochodząca głównie z procesów oddychania tlenowego.
Wyjaśnij, podając jeden argument, dlaczego podczas intensywnej pracy umysłowej zwiększa się zużycie tlenu w komórkach nerwowych mózgu człowieka.
Bacillus thuringensis (Bt) jest występującą powszechnie bakterią glebową.
Produkty genów tych bakterii – białka Cry – są trujące dla owadów . W latach trzydziestych
ubiegłego wieku kultury tej bakterii wykorzystywane były jako insektycyd w opryskiwaniu
roślin. Zabieg ten należało powtarzać kilka razy w jednym sezonie wegetacyjnym. Obecnie
stosuje się modyfikacje roślin, polegające na wprowadzeniu do ich komórek genów Bt,
kodujących białko Cry.
Uzasadnij, że opisana modyfikacja jest korzystniejszym dla biocenozy pola uprawnego sposobem ochrony roślin niż ich opryskiwanie.
Poszczególne krainy zoogeograficzne charakteryzują się określonym składem gatunkowym
zwierząt. W tabeli przedstawiono liczby rodzin ptaków występujących na terenie
wymienionych krain z uwzględnieniem liczby rodzin endemicznych.
Nazwa krainy zoogeograficznej
Liczba rodzin ptaków
Liczba rodzin endemicznych
Holarktyczna
80
5
Neotropikalna
98
33
Etiopska
91
16
Orientalna
78
1
Australijska
86
18
Na podstawie danych w tabeli podaj nazwę krainy, którą cechuje największa swoistość fauny ptasiej. Wybór krainy uzasadnij.
Przedział między najwyższą i najniższą wartością czynnika środowiska, w którym organizm
jest w stanie funkcjonować, nazywa się zakresem tolerancji ekologicznej. Organizmy
wskaźnikowe charakteryzują się wąskim zakresem tolerancji na określony czynnik
środowiska i są wykorzystywane w praktyce do określania stanu środowiska ze względu
na ten czynnik.
Poniżej schematycznie przedstawiono zakresy tolerancji na zasolenie i temperaturę organizmów czterech gatunków oznaczonych numerami I, II, III, IV.
a)
Wybierz dwa gatunki spośród I–IV, które mogą być wykorzystane jako organizmy wskaźnikowe do oceny stanu środowiska ze względu na określony czynnik. Każdemu gatunkowi przyporządkuj nazwę odpowiedniego czynnika.
Organizmy gatunku , czynnik środowiska .
Organizmy gatunku , czynnik środowiska .
b)
Wybierz gatunek, który na pewno nie może być wykorzystany do oceny stanu środowiska. Odpowiedź uzasadnij.
Po dziesięciu latach badań w jednym z ośrodków akademickich w Polsce udało się uzyskać
metodą inżynierii genetycznej transgeniczny len, którego włókna i olej posiadają unikatowe
własności. Z tak uzyskanego surowca można otrzymać między innymi niespotykane
w świecie opatrunki nowej generacji przyspieszające leczenie trudno gojących się ran.
Skuteczność metody potwierdziły badania kliniczne. Można też otrzymać polimer, który
dzięki posiadanym właściwościom może być używany np. do produkcji opakowań.
W odróżnieniu od dotychczas stosowanych syntetyków polimer ten jest całkowicie
biodegradowalny.
Na podstawie informacji z tekstu, sformułuj po jednym argumencie uzasadniającym potrzebę prowadzenia prac badawczych i wdrożeniowych nad transgenicznym lnem z punktu widzenia:
W tabeli przedstawiono średnią zawartość wybranych substancji w osoczu krwi i w dwóch
innych płynach (A i B) organizmu człowieka, z których jeden jest moczem pierwotnym,
a drugi moczem ostatecznym.
Rodzaj substancji
Zawartość substancji w g/cm3 płynu
w osoczu krwi
w płynie A
w płynie B
Glukoza
0,1
0
0,1
Mocznik
0,03
2,0
0,03
Białko
8,0
0
0
Sole nieorganiczne
0,72
1,5
0,72
a)
Podaj, który z płynów (A czy B) jest moczem ostatecznym zdrowego człowieka. Odpowiedź uzasadnij.
b)
Podaj nazwę procesu, którego skutkiem jest różnica w składzie chemicznym moczu pierwotnego i moczu ostatecznego, oraz określ na czym ten proces polega.
Szybkość reakcji katalizowanych przez enzymy zależy m.in. od aktywności enzymów,
na którą mogą wpływać różne czynniki, np. pH środowiska reakcji.
Na wykresach przedstawiono zależność między szybkością reakcji katalizowanych przez dwa
enzymy trawienne (I i II) a pH środowiska reakcji.
Wyjaśnij, czy oba enzymy zilustrowane na schemacie mogą wykazywać najwyższą aktywność w tym samym odcinku przewodu pokarmowego.
Górne drogi oddechowe transportują powietrze do płuc w sposób zapobiegający
zanieczyszczaniu, oziębianiu i wysuszaniu kolejnych odcinków dróg oddechowych.
a)
Wymień przynajmniej dwie cechy budowy jamy nosowej spełniające warunki podane w powyższym tekście.
b)
Na przykładzie jednej cechy budowy jamy nosowej wykaż słuszność stwierdzenia, że powinno się wdychać powietrze przez nos, a nie przez usta.
Jednym z osiągnięć ewolucyjnych gadów było wykształcenie błon płodowych. Na schemacie
przedstawiono rozmieszczenie błon płodowych w rozwijającym się jaju.
a)
Spośród podanych opisów błon płodowych zaznacz ten, który jest poprawnym opisem schematu.
1 – owodnia, 2 – kosmówka, 3 – omocznia.
1 – omocznia, 2 – owodnia, 3 – kosmówka.
1 – owodnia, 2 – omocznia, 3 – kosmówka.
1 – kosmówka, 2 – omocznia, 3 – owodnia.
b)
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla życia gadów na lądzie miało wykształcenie się błon płodowych w procesie ewolucji.
Transport substancji w drewnie i łyku, które tworzą wiązkę przewodzącą u roślin
okrytonasiennych odbywa się z różną szybkością, np. maksymalna szybkość przewodzenia
wody przez naczynia drewna u roślin zielnych wynosi 100 cm na minutę, a szybkość
przewodzenia asymilatów przez rurki sitowe łyka wynosi 2,8–11 cm na minutę.
Spośród niżej wymienionych cech tkanek roślinnych, wybierz dwie cechy budowy naczyń świadczące o przystosowaniu do opisanej funkcji i wyjaśnij ich znaczenie.
Niewielkie światło komórek w związku z silnie zgrubiałymi ścianami.
Częściowy lub całkowity zanik ścian poprzecznych między członami naczyń.
