Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Siatkówka oka zawiera liczne komórki receptorowe czopkonośne i pręcikonośne, których
wypustki cytoplazmatyczne – czopki i pręciki są właściwymi receptorami wzrokowymi.
Czopki odpowiadają za widzenie barwne i ostre w pełnym świetle. Pręciki umożliwiają
widzenie w słabym świetle lub w ciemności, ale widziane obrazy nie są ani barwne, ani ostre.
Miejsce na siatkówce na osi widzenia to punkt ostrego widzenia (tzw. plamka żółta),
a miejsce, z którego wychodzą włókna nerwu wzrokowego to tarcza nerwu wzrokowego
(tzw. plamka ślepa).
a)
Zaznacz poniżej miejsce A lub B, w którym znajdują się komórki receptorowe, i podaj, który rodzaj komórek w nich przeważa.
Punkt ostrego widzenia
Tarcza nerwu wzrokowego
Rodzaj komórek
b)
„W nocy wszystkie koty są szare” – na podstawie powyższego tekstu wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.
c)
Zwyrodnienie plamki żółtej, tzw. AMD, związane z wiekiem, dotyczy zmian centralnej części siatkówki. Zaznacz poniżej czynność, z którą może mieć największy problem osoba dotknięta tą chorobą.
Odczytywanie wiadomości SMS na ekranie telefonu komórkowego.
Rozróżnianie czerwonego i zielonego światła na przejściu dla pieszych.
Po wejściu z ciemnego pomieszczenia do pomieszczenia bardzo jasno oświetlonego nie widzi
się przez moment żadnego obrazu – światło „oślepia”. Dopiero po chwili zaczynamy widzieć
normalnie.
Wyjaśnij, uwzględniając rolę źrenicy, dlaczego najpierw światło oślepia, a po chwili widzimy normalnie.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących funkcji elementów ucha. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
P/F
1.
Kanał słuchowy zewnętrzny wyrównuje ciśnienie po obu stronach błony bębenkowej.
2.
Strzemiączko przenosi drgania wywołane falą dźwiękową na okienko ślimaka.
3.
Trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza) przenosi falę dźwiękową do ucha wewnętrznego.
Wpisz do tabeli odpowiednie określenia, które opisują wpływ układu nerwowego
współczulnego i przywspółczulnego na funkcjonowanie wymienionych narządów
w organizmie człowieka.
Oko i ucho są narządami zmysłów, które są zdolne do odbierania sygnałów ze środowiska
zewnętrznego i przetwarzania ich w impulsy pobudzające układ nerwowy. Różnią się
rodzajem odbieranych bodźców i sposobem ich przetwarzania.
Uzupełnij tabelę, w której zestawiono cechy tych narządów.
Układ nerwowy człowieka zużywa około 25% wytwarzanej w organizmie energii, a masa
tego układu stanowi 1–2% masy ciała, co oznacza, że zapotrzebowanie na energię tkanki
nerwowej jest znacznie większe niż innych tkanek.
Podaj dwa przykłady procesów zachodzących w neuronie, które wymagają nakładu energii (ATP).
Neurotransmitery są odpowiedzialne za przekazywanie impulsów nerwowych przez neurony.
Wiele tzw. leków psychotropowych wpływa na ilość neurotransmiterów w szczelinie
synaptycznej. W przypadku chorób, w których występuje nadmiar neurotransmiterów,
odpowiedni lek może np. zablokować ich receptory w synapsie.
Wyjaśnij, dlaczego nie wolno prowadzić samochodu po zażyciu leku o działaniu opisanym w tekście.
Przeprowadzono obserwacje, których celem było ustalenie rozmieszczenia receptorów dotyku
w różnych miejscach skóry człowieka. Do pobudzania receptorów dotyku posłużono się
cyrklem, którym dotykano skóry równocześnie dwoma jego ramionami. Moment, w którym
jednocześnie odczuwano dotyk obu ramion cyrkla oznaczał podrażnienie dwóch sąsiednich
receptorów, czyli pokazywał odległość między nimi.
Na poniższych rysunkach przedstawiono uśrednione wyniki obserwacji zebrane z kilku prób.
Zaznacz poprawny wniosek, który sformułowano na podstawie analizy wyników przeprowadzonych obserwacji.
Zagęszczenie receptorów dotykowych w skórze różnych części ciała człowieka jest wszędzie takie samo.,
Receptory dotykowe występują w różnych miejscach ciała człowieka i są równomiernie rozmieszczone na ich powierzchni.
Receptory dotykowe są nierównomiernie rozmieszczone w skórze człowieka w różnych częściach jego ciała, w jednych miejscach jest ich więcej niż w innych.
Im większa jest odległość między podrażnionymi punktami na skórze, tym więcej receptorów dotykowych znajduje się między nimi.
Na wykresie przedstawiono rozmieszczenie receptorów – czopków i pręcików – w siatkówce
oka człowieka. Badano ich zagęszczenie w różnych odległościach od dołka środkowego.
Odległości określono w stopniach odchylenia od osi optycznej oka.
a)
Na podstawie informacji przedstawionych na wykresie opisz dołek środkowy (plamkę żółtą), uwzględniając rodzaje i ilość receptorów.
b)
Podaj nazwę miejsca X na wykresie i wyjaśnij, dlaczego w tym miejscu nie ma żadnych receptorów.
c)
Podaj nazwę receptorów, których jest najwięcej w siatkówce oka, oraz określ ich rolę w procesie widzenia.
Czekając na egzamin, zdający denerwowali się. Odczuwali szybsze bicie serca, szybciej
i głębiej oddychali, pociły się im dłonie, niektórzy byli bladzi.
a)
Wpisz literę, którą poniżej oznaczono właściwe uzupełnienie zdania.
Opisane reakcje organizmu są uwarunkowane działaniem autonomicznego układu nerwowego.
części współczulnej,
części przywspółczulnej,
obydwu części
b)
Podaj nazwę hormonu, którego działanie wywołuje reakcje opisane w tekście, oraz nazwę gruczołu dokrewnego, który go wydziela.
Reakcja odruchowa zachodzi w obrębie łuku odruchowego, na który składają się następujące
elementy: receptor, efektor, ośrodek nerwowy odruchu, droga ruchowa, droga czuciowa.
Zależnie od liczby neuronów tworzących łuk odruchowy, wyróżnia się łuki odruchowe
dwuneuronowe (jednosynaptyczne), trójneuronowe (dwusynaptyczne) i wieloneuronowe
(polisynaptyczne).
a)
Zapisz we właściwej kolejności elementy łuku odruchowego wymienione w tekście.
b)
Wymień w kolejności nazwy neuronów, które składają się na łuk odruchowy trójneuronowy.
Na schemacie przedstawiono przykład łuku odruchowego.
a)
Na podstawie analizy powyższego przykładu podaj nazwy dwóch neuronów, przez które przekazywany jest impuls nerwowy w miejscu oznaczonym na schemacie literą A.
b)
Podaj literę, którą na schemacie oznaczono efektor.
W siatkówce oka komórki fotoreceptorowe (pręcikonośne i czopkonośne) zawierają barwnik wzrokowy, który składa się z absorbującej światło cząsteczki retinalu, pochodnej witaminy A, połączonej z białkiem − opsyną. Kiedy barwnik pochłania dostateczną ilość energii świetlnej, zostają zainicjowane przemiany fizykochemiczne retinalu, które prowadzą do powstania impulsów nerwowych w fotoreceptorach i ich przekazu z siatkówki do mózgu, co warunkuje widzenie. Komórki pręcikonośne reagują w niskich natężeniach oświetlenia, a czopkonośne – w średnich i wysokich.
Siatkówka przystosowuje się do odbierania promieni świetlnych o różnym natężeniu. W zaadaptowanej do bardzo silnego światła siatkówce przeważająca część fotoreceptorów ma rozłożony barwnik wzrokowy i jest niepobudliwa. Adaptacja siatkówki do całkowitej ciemności trwa ponad godzinę. Dochodzi wtedy do resyntezy barwnika w fotoreceptorach. Dzięki temu jest odpowiednia ilość barwnika i minimalne natężenie promieniowania świetlnego może być odbierane przez maksymalną liczbę fotoreceptorów.
Na podstawie: W.Z. Traczyk, A. Trzebski, Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Warszawa 2007.
14.1. (0–1)
Uwzględniając mechanizm widzenia opisany w tekście, wyjaśnij, dlaczego człowiek po przejściu ze słonecznego miejsca do zacienionego pomieszczenia zaczyna dostrzegać zarysy przedmiotów dopiero po pewnym czasie.
14.2. (0–1)
Wykaż zależność między niedoborem witaminy A w organizmie człowieka a pogorszeniem widzenia po zmierzchu. W odpowiedzi uwzględnij odpowiedni rodzaj fotoreceptorów.
Autonomiczny układ nerwowy człowieka składa się z dwóch działających antagonistycznie części: współczulnej i przywspółczulnej. W tabeli przedstawiono przykłady efektów oddziaływania autonomicznego układu nerwowego na wybrane narządy trzech układów narządów w organizmie człowieka.
Efekt działania układu
przywspółczulnego
współczulnego
serce
zmniejszenie częstości skurczów serca
zwiększenie częstości skurczów serca
gruczoły jelitowe
wzrost wydzielania enzymów trawiennych
zmniejszenie wydzielania enzymów trawiennych
oskrzela (mięśnie oskrzelowe)
zwężenie oskrzeli
rozszerzenie oskrzeli
11.1. (0–1)
Podaj, do której części autonomicznego układu nerwowego – współczulnej czy przywspółczulnej – odnosi się określenie używane w sytuacji zagrożenia: „walcz lub uciekaj”. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając wybrany z tabeli przykład działania tego układu w powiązaniu z pracą mięśni szkieletowych.
11.2. (0–1)
Przedstaw, jakie znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ma antagonistyczne działanie obu części autonomicznego układu nerwowego w sytuacji wystąpienia zagrożenia i po jego ustąpieniu.
Odruchy są to utrwalone, automatyczne reakcje organizmu na różnego rodzaju bodźce.
Określ rodzaj każdego z odruchów wymienionych w tabeli. Zaznacz B (bezwarunkowy), jeśli dany odruch jest przykładem odruchu bezwarunkowego, albo W (warunkowy) – jeśli jest to przykład odruchu warunkowego.
