Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Podczas dużego wysiłku fizycznego w organizmie człowieka naczynia krwionośne miejscowo
się rozszerzają i do komórek mięśniowych dopływa większa ilość krwi, transportującej
do nich tlen za pośrednictwem krwinek czerwonych (erytrocytów), wyspecjalizowanych
w jego transporcie.
a)
Wyjaśnij, dlaczego krwinki czerwone do pełnienia swojej funkcji transportowej tlenu wymagają obecności w nich żelaza Fe2+.
b)
Uzasadnij, dlaczego dojrzałe krwinki czerwone nie mogą naprawiać powstających w nich uszkodzeń ani też się dzielić.
Wybranym elementom budowy mitochondrium (A–C) przyporządkuj po jednym z procesów (1–4), jakie w nich zachodzą. Wpisz odpowiednie numery w wyznaczone miejsca.
Elementy budowy mitochondrium
grzebień mitochondrialny
macierz mitochondrialna
rybosomy
Procesy
glikoliza
łańcuch oddechowy
cykl kwasu cytrynowego
synteza białka
A. B. C.
b)
Wybierz z poniższych (A–D) i zaznacz etap oddychania tlenowego, w którym powstaje najwięcej cząsteczek ATP w przeliczeniu na jedną cząsteczkę utlenionej glukozy.
Umieszczenie żywej komórki w roztworze hipotonicznym skutkuje stopniowym napływem
do jej wnętrza wody, co powoduje zwiększanie się objętości komórki i w efekcie może
prowadzić do jej pęknięcia.
a)
Podaj, jakich komórek – roślinnych czy zwierzęcych – dotyczy ten opis. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do zjawiska zachodzącego w tych komórkach i do ich budowy.
b)
Określ konsekwencje umieszczenia komórki roślinnej w roztworze hipertonicznym.
Ściana komórkowa u roślin lądowych to struktura zbudowana głównie z celulozy – substancji
o dużej wytrzymałości na rozciąganie i stanowiącej włóknisty szkielet ściany, a także z pektyn
i hemicelulozy – wypełniających ten szkielet.
a)
Wykaż związek między budową ściany komórkowej a funkcją, jaką ta ściana pełni w komórce.
b)
Spośród wymienionych nazw wybierz i podkreśl wszystkie odnoszące się do organizmów, których komórki mają ścianę komórkową.
Spermatogeneza, czyli tworzenie i rozwój plemników, jest procesem przebiegającym
w sposób ciągły przez całe dorosłe życie mężczyzny.
Ostatnim etapem spermatogenezy jest spermiogeneza, w czasie której wykształca się
m.in. akrosom – duży, spłaszczony pęcherzyk powstały z udziałem aparatu Golgiego,
przemieszczający się na szczyt komórki.
Na rysunku przedstawiono budowę plemnika człowieka.
12.1. (0–1)
Określ ploidalność jądra komórkowego plemnika oraz liczbę występujących w nim chromosomów autosomalnych, która jest charakterystyczna dla prawidłowej gamety męskiej człowieka.
Ploidalność jądra komórkowego:
Liczba autosomów:
12.2. (0–1)
Opisz rolę akrosomu w procesie zapłodnienia. W odpowiedzi uwzględnij jego zawartość.
12.3. (0–1)
Wykaż związek między funkcjonowaniem plemnika a obecnością licznych mitochondriów w jego wstawce.
Plastydy są charakterystycznymi strukturami komórki roślinnej Ze względu na rolę
i pochodzenie dzieli się je na kilka typów. Proplastydy występują w komórkach
embrionalnych i są stadiami wyjściowymi w rozwoju wszystkich typów plastydów.
Przy braku dostępu światła proplastydy przekształcają się w etioplasty. Światło powoduje
przejście tych plastydów w chloroplasty. Bezbarwne leukoplasty powstają zwykle
z proplastydów i pod wpływem światła mogą zamieniać się w chloroplasty. Cechą
charakterystyczną leukoplastów jest zdolność syntezy i magazynowania skrobi. Jeśli wypełnia
ona całe organellum nazywa się je amyloplastami. Chromoplasty powstają z proplastydów lub
częściej z chloroplastów. Aktywne fotosyntetycznie chloroplasty powstają z proplastydów,
leukoplastów lub etioplastów.
Na podstawie informacji z tekstu uzupełnij schemat przedstawiający pochodzenie poszczególnych typów plastydów.
Jądro komórkowe to struktura oddzielona od cytoplazmy otoczką złożoną z dwóch błon
białkowo-lipidowych. W otoczce jądrowej znajdują się liczne pory – swoiste „furtki”
umożliwiające transport dużych cząsteczek, takich jak np. białka enzymatyczne, które
powstają w cytoplazmie, a katalizują reakcje zachodzące w jądrze komórkowym.
Podaj dwa inne przykłady cząsteczek, których transport pomiędzy jądrem a cytoplazmą jest możliwy dzięki obecności porów w otoczce jądrowej.
U organizmów wielokomórkowych apoptoza to precyzyjnie zaprogramowane zmiany
biochemiczne i morfologiczne prowadzące do śmierci komórki. Na schemacie zilustrowano
etapy apoptozy.
Posługując się oznaczeniami literowymi (A–D), uporządkuj nazwy poniższych etapów apoptozy, tak aby odzwierciedlały kolejność przedstawioną na schemacie.
Etapy apoptozy:
A. rozpad jądra, B. fragmentacja chromatyny (DNA), C. tworzenie ciał apoptotycznych, D. kondensacja chromatyny.
Na poniższych rysunkach przedstawiono komórki należące do różnych organizmów. Każda
z nich posiada charakterystyczne elementy budowy.
Podaj, która spośród komórek przedstawionych na rysunkach jest komórką grzyba, która komórką bakterii, a która komórką zwierzęcą. Każdy wybór uzasadnij.
Uzupełnij tekst: wpisz w wyznaczone miejsca (1 i 2) nazwy właściwych podziałów jądra komórkowego.
U roślin występuje zjawisko zwane przemianą pokoleń. Stadium haploidalne – gametofit może być odrębnym organizmem, który w wyniku 1. niektórych
komórek produkuje haploidalne gamety. Po połączeniu gamet powstaje zygota, z której rozwija się diploidalny sporofit. W określonych jego komórkach dochodzi do 2. , w wyniku czego powstają haploidalne zarodniki.
Wśród jednokomórkowych protistów wyróżniamy m.in. korzenionóżki (np. pełzak),
wiciowce (np. euglena) i orzęski (np. pantofelek).
a)
Podaj cechę budowy komórek tych organizmów stanowiącą kryterium, na podstawie którego można odróżnić wymienione grupy.
b)
Uwzględniając to kryterium, podaj element budowy charakterystyczny dla komórek przedstawicieli każdej z wymienionych grup, który umożliwia im poruszanie się.
Do naczynia z zawiesiną bakterii zdolnych do samodzielnego ruchu włożono dwie kapilary:
I – z roztworem cukru,
II – z roztworem fenolu
i stwierdzono, że te bakterie gromadzą się w pobliżu ujścia kapilary zawierającej cukier,
a oddalają się od ujścia kapilary zawierającej fenol.
a)
Zaznacz rodzaj ruchu bakterii opisanego w tekście.
nastie
taksje
tropizmy
b)
Zaznacz nazwę rodzaju receptorów błonowych, dzięki któremu opisane bakterie reagują na substancje znajdujące się w ich środowisku.
termoceceptory
fotoreceptory
chemoreceptory
c)
Określ biologiczne znaczenie opisanych reakcji dla tych bakterii.
Jednym z najstarszych sposobów konserwacji mięsa jest użycie soli kuchennej (NaCl).
Stężenia soli powyżej 6% nie przeżywają np. bakterie jadu kiełbasianego, natomiast stężenie
roztworu soli powyżej 10% zatrzymuje prawie całkowicie rozwój większości bakterii
gnilnych.
Wyjaśnij, na czym polega mechanizm działania soli kuchennej chroniący surowe mięso przed bakteriami.
Rybosomy są kompleksami złożonymi z rRNA i białek. Składają się one z dwóch
podjednostek – dużej i małej, które łączą się podczas przeprowadzania translacji. Mechanizm
działania niektórych antybiotyków polega na wiązaniu się z rybosomami. Przykładowo:
gentamycyna wiąże się trwale do miejsca A w rybosomie – miejsca, gdzie zazwyczaj
przyłączają się kolejne aminoacylo-tRNA transportujące do rybosomu kolejne aminokwasy.
W komórkach prokariotycznych rybosomy powstają w cytoplazmie, a w komórkach
eukariotycznych podjednostki rybosomów powstają na terenie jądra komórkowego.
Na podstawie: Biologia, pod red. A. Czubaja, Warszawa 1999.
2.1. (0–1)
Wybierz spośród A–D i zaznacz te dwa etapy powstawania rybosomów, które zachodzą w jądrze komórkowym eukariontów.
synteza rRNA
synteza białek rybosomowych
składanie białek i rRNA w duże i małe podjednostki rybosomów
łączenie się małej i dużej jednostki rybosomu
2.2. (0–1)
Na podstawie tekstu określ, jaki wpływ na proces translacji będzie miała gentamycyna.
2.3. (0–1)
Wyjaśnij, jaki wpływ na metabolizm bakterii będzie miało dodanie gentamycyny do pożywki, na której hodowane są bakterie.
2.4. (0–1)
Podaj przykład organellum komórki eukariotycznej, które zawiera rybosomy podobne do bakteryjnych.
Na schemacie przedstawiono transport glukozy do wnętrza komórki. Glukoza pokonuje
barierę w postaci błony komórkowej dzięki transportowi zintegrowanemu (sprzężonemu)
z transportem jonów sodu. W błonie komórkowej, oprócz białka transportującego glukozę,
znajduje się tzw. pompa sodowo-potasowa, której rolą jest usuwanie z komórki jonów sodu
przy jednoczesnym pobieraniu jonów potasu. Na każde trzy jony sodu usunięte z komórki
przypadają dwa pobrane jony potasu – powoduje to nierównomierny rozkład stężeń jonów
po obu stronach błony komórkowej.
1.1. (0–1)
Wyjaśnij, biorąc pod uwagę stężenia substancji po obydwu stronach błony komórkowej, na czym polega związek aktywnego transportu jonów sodu na zewnątrz komórki z transportem glukozy do wnętrza komórki.
1.2. (0–1)
Spośród wymienionych cząsteczek (A–D) zaznacz te, które są transportowane ze światła jelita do wnętrza komórek nabłonka jelita w sposób analogiczny do przedstawionego na schemacie.
