Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji, uniknąć duplikatów zadań lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej.
Główny układ zgodności tkankowej człowieka (HLA) to zespół białek, które są niezwykle
silnymi immunogennymi antygenami. Wprowadzone do organizmu komórki, z niezgodnym
układem HLA na ich powierzchni, mogą być natychmiast rozpoznane przez limfocyty jako
obce i niszczone.
Wyjaśnij, jakie działania muszą być podjęte w przypadku przygotowania pacjenta do przeszczepu narządu.
Celiakia jest chorobą spowodowaną nadwrażliwością organizmu na gluten – główne białko
ziaren pszenicy lub jego analogi zawarte w innych zbożach, np. w życie i jęczmieniu. Pewną
rolę w wystąpieniu choroby odgrywają predyspozycje genetyczne oraz zaburzenia
prawidłowej budowy jelita cienkiego. U osób ze skłonnością do celiakii gluten obecny
w diecie aktywuje komórki układu odpornościowego, czego przejawem jest stan zapalny
i niszczenie nabłonka jelita. Utrudnia to wchłanianie substancji odżywczych.
Na podstawie: A. Fasano, Zaskakująca celiakia, Świat Nauki 2009, nr 9
a)
Na podstawie tekstu wykaż, że celiakia może być chorobą autoimmunizacyjną.
b)
Sformułuj zalecenie dietetyczne dla osób chorych na tę chorobę.
Podczas epidemii wirusowego zapalenia wątroby typu A, rozprzestrzeniającego się przez
zakażone pożywienie lub wodę, stosuje się podawanie odpowiednich przeciwciał.
Podkreśl w każdej parze określenie charakteryzujące rodzaj nabytej odporności.
Na schemacie przedstawiono wielokierunkowe działania białek osocza krwi człowieka
tworzących tzw. układ dopełniacza. Są to: opsonizacja (opłaszczanie) bakterii, które dzięki
temu mogą ulegać aglutynacji lub stają się podatne na fagocytozę przez fagocyty (np.
monocyty i neutrofile), pobudzanie fagocytów do przemieszczania się w miejsce infekcji
(chemotaksja), uszkadzanie (liza) ścian komórkowych bakterii i otoczek wirusowych.
Spośród nazw procesów podkreślonych w tekście wybierz i zapisz nazwy tych, które oznaczone są na schemacie literami A, B, C i D.
Terapię genową można stosować jako metodę leczenia chorych na nowotwory.
W zwalczaniu czerniaka próbuje się wykorzystać następującą metodę: przygotowuje się
genetycznie zmienione komórki nowotworu pacjenta, a następnie wprowadza się je do jego
organizmu.
a)
Wyjaśnij, dlaczego opisaną metodę można nazwać „szczepionką przeciwnowotworową”.
b)
Określ, czy taka „szczepionka przeciwnowotworowa” przygotowana dla konkretnego pacjenta będzie skuteczna w terapii innego pacjenta. Odpowiedź uzasadnij.
Znajomość mechanizmów obronnych organizmu pozwala na ich wykorzystywanie
do wzmocnienia jego odporności, np. przez stosowanie szczepień ochronnych. W niektórych
sytuacjach zachodzi jednak konieczność osłabienia układu immunologicznego organizmu.
Podaj przykład sytuacji, w której istnieje konieczność osłabienia układu odpornościowego człowieka, oraz powód takiego postępowania.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących odporności organizmu człowieka. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
P/F
1.
Mechanizmy obronne uruchamiane są w zetknięciu organizmu z antygenami.
2.
Odporność komórkowa organizmu polega na reakcji antygenu z limfocytami T.
3.
Odporność swoista organizmu ma charakter wrodzony.
Jednym z rodzajów leukocytów we krwi człowieka są granulocyty obojętnochłonne –
neutrofile. Pełnią one funkcje obronne, głównie przeciwbakteryjne. Substancje chemiczne
wydzielane przez drobnoustroje chorobotwórcze wyzwalają u granulocytów zdolność
do przechodzenia przez nieuszkodzone ściany naczyń włosowatych, co umożliwia tym
komórkom przemieszczanie się do ognisk zapalnych (skupisk bakterii). Tam fagocytują
drobnoustroje chorobotwórcze i następnie trawią je dzięki enzymom zawartym w lizosomach.
Na podstawie: G. Góralski, W. Hałdaś, J. Kasza, A. Kłyś, R. Konieczny, M. Osiołek, M. Popielarska, A. Wojtusiak, Encyklopedia szkolna. Biologia, Kraków 2006.
a)
Na podstawie powyższych informacji podaj dwie cechy granulocytów obojętnochłonnych, które umożliwiają im skuteczną walkę z bakteriami.
b)
Wybierz i podkreśl dwie cechy opisanej odporności organizmu.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących układu odpornościowego człowieka. Wstaw w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
P/F
1.
Na układ odpornościowy składają się narządy limfatyczne, komórki wytwarzane przez te narządy i specjalne białka.
2.
W śledzionie wytwarzane są i dojrzewają komórki układu odpornościowego.
3.
W uruchomieniu odpowiedzi immunologicznej odgrywają rolę komórki układu odpornościowego, takie jak makrofagi i limfocyty.
4.
Limfocyty B namnażają się i dojrzewają w grasicy, a limfocyty T w szpiku kostnym.
Odporność to zdolność organizmu do przeciwdziałania niekorzystnemu wpływowi ciał
obcych (antygenów) przedostających się do jego wnętrza. Odporność organizmu można
zwiększyć przez podawanie surowic lub szczepionek.
Zaznacz prawidłowy sposób ratowania człowieka ukąszonego przez żmiję i uzasadnij celowość zastosowania tego sposobu.
Poniżej opisano przebieg reakcji odpornościowej.
Po wniknięciu czynnika chorobotwórczego do organizmu, komórki pamięci immunologicznej rozpoznały antygeny na jego powierzchni. Intensywne podziały tych komórek doprowadziły do powstania dużej ilości limfocytów produkujących odpowiednie przeciwciała. Poziom przeciwciał wzrósł tak znacznie, że w ciągu kilku dni infekcja została powstrzymana.
Napisz, czy opisana reakcja jest pierwotną, czy wtórną odpowiedzią immunologiczną. Odpowiedź uzasadnij.
Oceń prawdziwość poniższych informacji dotyczących leukocytów. Wpisz obok każdego zdania literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe.
P/F
1.
Leukocyty są wyspecjalizowane w obronie organizmu przed drobnoustrojami, dlatego wszystkie są tak samo zbudowane.
2.
Tylko makrofagi mają zdolność do fagocytozy bakterii oraz do przemieszczania się między komórkami ciała.
3.
Limfocyty B odpowiedzialne są za odporność humoralną warunkowaną przez przeciwciała.
W tabeli przedstawiono wybrane cząsteczki i komórki uczestniczące w zwalczaniu zakażeń.
Uzupełnij tabelę – wpisz w miejsca oznaczone literami A, B, C i D odpowiednie rodzaje odporności warunkowanej przez wymienione w tabeli cząsteczki i komórki. Wybierz je z poniższych:
Rak wątroby jest chorobą, która może mieć wiele przyczyn. Jedną z nich jest wirusowe zapalenie wątroby typu B, wywołane przez wirus HBV. Wirus ten przenosi się podczas kontaktu z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi i namnaża się w komórkach wątroby. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) znacząca część ludzkości jest zainfekowana wirusem, ale u wielu ludzi zakażenie jest bezobjawowe i dochodzi do pełnego wyleczenia połączonego z nabyciem odporności. Ze względu na zmienność sekwencji DNA wirusa wyróżnia się kilka jego typów. WHO zaleca szczepienia przeciw HBV. W diagnostyce zakażeń wirusem HBV stosuje się kilka metod:
I. metodę serologiczną, w której wykrywa się we krwi antygeny powierzchniowe wirusa;
II. metodę serologiczną, w której wykrywa się we krwi przeciwciała przeciwko antygenom wirusa;
III. metodę, w której wykorzystuje się jedną z technik inżynierii genetycznej – technikę PCR.
6.1. (0–1)
Oceń, czy sformułowane przez uczniów hasła propagujące szczepienia przeciw HBV zawierają informacje prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
1.
Należy zaszczepić się przeciw HBV, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B.
P
F
2.
Należy zaszczepić się przeciw HBV w celu zabezpieczenia się przed wniknięciem wirusa HBV do organizmu.
P
F
3.
Należy zaszczepić się przeciw HBV, ponieważ dzięki temu uniknie się zachorowania na raka wątroby.
P
F
6.2. (0–1)
Określ, za pomocą której metody diagnostycznej (I–III) można stwierdzić, że osoba zdrowa, która nie była szczepiona przeciw HBV, w przeszłości przeszła wirusowe zapalenie wątroby typu B. Odpowiedź uzasadnij.
6.3. (0–1)
Podaj, którą metodę (I–III) należy zastosować, aby można było z największą dokładnością określić typ wirusa HBV, który w badanej próbce krwi znajduje się w bardzo małej ilości. Odpowiedź uzasadnij.
Na schemacie przedstawiono poziom przeciwciał w surowicy krwi w pierwotnej odpowiedzi immunologicznej (po podaniu w szczepionce antygenu) i we wtórnej odpowiedzi immunologicznej (po ponownym podaniu tego samego antygenu).
a)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia są właściwą interpretacją informacji przedstawionych na wykresie. Zaznacz T (tak), jeśli są, albo N (nie) – jeśli nie są.
1.
Przeciwciała w surowicy krwi pojawiają się po upływie kilku dni od pierwszego podania antygenu w szczepionce.
T
N
2.
Ponowne podanie antygenu skutkuje spadkiem poziomu przeciwciał w surowicy krwi.
T
N
3.
Po ponownym podaniu antygenu szczytowy poziom przeciwciał w surowicy krwi jest osiągany szybciej niż po pierwszym podaniu antygenu.
T
N
b)
Wyjaśnij przyczynę różnicy w czasie upływającym od podania antygenu do rozpoczęcia produkcji przeciwciał – w obu typach odpowiedzi immunologicznej.
c)
Wśród rodzajów odporności wymienionych poniżej podkreśl trzy, które opisują przedstawioną odpowiedź immunologiczną.
Na schemacie przedstawiono klasyfikację rodzajów odporności swoistej. Poniżej wymieniono różne przyczyny (1–4) nabywania odporności swoistej przez organizm człowieka.
Zakażenie bakteriami chorobotwórczymi.
Przekazanie przeciwciał wytworzonych w ciele matki przez łożysko do płodu.
Podanie choremu gotowych przeciwciał w surowicy odpornościowej.
Podanie szczepionki ochronnej.
Uzupełnij schemat, wpisując w wyznaczone kropkami miejsca numery (1–4), odpowiadające sposobom nabywania odporności danego typu.
Wirusy grypy należą do RNA wirusów. Wyróżnia się trzy typy wirusów grypy – typu A, typu B lub typu C. Duża zmienność tych wirusów i powstawanie nowych szczepów utrudniają ich klasyfikację. W wirusach grypy typu A łatwo dochodzi do wymiany genów, określanej jako skok antygenowy. Ponadto występujące wśród RNA wirusów częste mutacje są przyczyną występowania epidemii grypy. Profilaktyka zakażeń wirusem grypy polega na stosowaniu szczepionek, jednak każdego roku trzeba przyjmować nową szczepionkę.
a)
Uwzględniając mechanizm działania szczepionki, uzasadnij, dlaczego konieczne jest coroczne powtarzanie szczepienia przeciw grypie.
b)
Wyjaśnij, dlaczego duża zmienność genetyczna wirusów grypy przyczynia się do występowania epidemii tej choroby.
