Dziedziczenie

Matura Maj 2015, Poziom rozszerzony (Formuła 2007)Zadanie 27. (2 pkt)

Dziedziczenie Podaj/wymień

Skrzyżowano dwie karłowate rośliny pewnego gatunku: jedna z nich miała kwiaty czerwone, a druga – kwiaty białe. W pokoleniu potomnym wszystkie rośliny miały kwiaty różowe. Wśród nich 75% stanowiły rośliny karłowate, a 25% – rośliny wysokie.

Uwaga: poniższe informacje wykorzystaj do rozwiązania polecenia 27b).

Między allelami genu mogą występować podane niżej formy dominacji (I–III):

I. Dominacja całkowita – u heterozygot cechy warunkowane przez allel dominujący ujawniają się w pełni.
II. Dominacja niecałkowita – u heterozygot cechy warunkowane przez allel dominujący ujawniają się tylko częściowo.
III. Kodominacja (współdominowanie) – u heterozygot ujawniają się cechy warunkowane przez obydwa allele.

a)Uzupełnij poniższą legendę – wpisz obok literowych oznaczeń alleli warunkowane przez nie warianty cech. Następnie, na podstawie tej legendy, zapisz genotypy form rodzicielskich.

Zastosuj litery:
A i a – na określenie alleli warunkujących wysokość roślin
B i b – na określenie alleli barwy kwiatów.

Legenda:
A – allel warunkujący
a – allel warunkujący
B – allel warunkujący
b – allel warunkujący

Genotypy rodziców:

b)Określ, które z wymienionych powyżej form dominacji (I–III) występują między
  1. allelami warunkującymi wysokość roślin przedstawionego gatunku:
  2. allelami warunkującymi barwę kwiatów tych roślin:

Matura Maj 2015, Poziom rozszerzony (Formuła 2007)Zadanie 25. (2 pkt)

Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

U pewnego gatunku owada, dominujący allel genu (B) zlokalizowany na chromosomie płci X koduje białko niezbędne w procesie kariokinezy. Allel recesywny tego genu (b) w stanie homozygotycznym wywołuje efekt letalny. Samice tych owadów mają parę chromosomów płci XX, a samce – XY.

Określ prawdopodobieństwo urodzenia się żywego potomstwa heterozygotycznej samicy i zdrowego samca. Uzasadnij odpowiedź − zapisz krzyżówkę genetyczną.

Tabela do krzyżówki genetycznej

Prawdopodobieństwo urodzenia się żywego potomstwa: %.

Matura Maj 2015, Poziom rozszerzony (Formuła 2007)Zadanie 24. (1 pkt)

Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Na chromosomie 22 położony jest gen akrozyny – białka, które umożliwia plemnikowi przeniknięcie do komórki jajowej i jej zapłodnienie. Mutacja w tym genie powoduje męską niepłodność. Na tym samym chromosomie zlokalizowany jest także gen TP53, którego mutacja jest przyczyną genetycznie uwarunkowanego zespołu predyspozycji do nowotworów.

Oceń, czy informacje dotyczące mechanizmu dziedziczenia genu akrozyny są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1. Gen akrozyny jest sprzężony z płcią. P F
2. W komórkach somatycznych kobiet obecne są dwa allele genu akrozyny. P F
3. Nosicielem mutacji w genie akrozyny może być wyłącznie mężczyzna. P F

Matura Maj 2015, Poziom podstawowy (Formuła 2007)Zadanie 26. (2 pkt)

Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Na schemacie przedstawiono występowanie choroby genetycznej w pewnej rodzinie.

Drzewo rodowe
a)Na podstawie analizy schematu podkreśl w A i B po jednym właściwym określeniu, dotyczącym sposobu dziedziczenia tej choroby.
  1. allel dominujący / allel recesywny
  2. cecha autosomalna / cecha sprzężona z płcią
b)Zaznacz poniżej (A−D), jakie jest prawdopodobieństwo, że osoba chora przekaże swojemu potomstwu allel warunkujący chorobę. Odpowiedź uzasadnij.
  1. 25%
  2. 50%
  3. 75%
  4. 100%

Uzasadnienie:

Matura Maj 2015, Poziom podstawowy (Formuła 2007)Zadanie 25. (3 pkt)

Dziedziczenie Podaj/wymień

Klinowate uwypuklenie linii nasady włosów na czole (tak zwany „wdowi ząbek”) jest warunkowane autosomalnym allelem dominującym (B). Z czwórki potomstwa rodziców, którzy oboje mają klinowate uwypuklenie linii nasady włosów, dwoje dzieci ma również tę cechę, a dwoje – tej cechy nie ma.

a)Zapisz genotypy rodziców.

Genotyp matki:
Genotyp ojca:

b)Zapisz wszystkie prawdopodobne genotypy, które mogą wystąpić u ich dzieci.
c)Zapisz genotyp dziecka, którego całe potomstwo (100%) będzie miało klinowatą nasadę włosów.

Matura Maj 2015, Poziom podstawowy (Formuła 2007)Zadanie 24. (1 pkt)

Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Na schemacie przedstawiono dziedziczenie grup krwi w pewnej rodzinie. Ojciec dzieci ma grupę krwi B, jeden z jego synów ma również grupę krwi B, natomiast drugi syn – grupę krwi 0. Nie wiadomo, jaką grupę krwi mają: matka chłopców (oznaczona na schemacie numerem 1.) i trzeci syn (oznaczony na schemacie numerem 2.).

Dziedziczenie

Zaznacz zestaw grup krwi, które mogą mieć osoby oznaczone numerami 1. i 2.

Osoba 1. Osoba 2.
A. B AB
B. AB B
C. 0 A
D. A B

Matura Maj 2014, Poziom rozszerzony (Formuła 2007)Zadanie 28. (3 pkt)

Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

U kotów jedna para alleli (B i b) warunkująca barwę sierści jest sprzężona z płcią. Ruda barwa sierści jest warunkowana przez allel B (XB), natomiast barwa czarna – przez allel b (Xb). Osobniki heterozygotyczne mają barwę szylkretową (część włosów jest czarnych, część – rudych).

a)Ustal, jaką barwę sierści miał samiec, jeżeli wśród jego potomstwa z rudą samicą jedno kocię było szylkretowe, a troje kociąt było rudych. Zapisz genotyp i fenotyp tego samca.

Genotyp samca

Fenotyp samca

b)Podaj płeć rudych kociąt w tym miocie.
c)Wyjaśnij, dlaczego wśród potomstwa tych kotów nie pojawią się szylkretowe samce.

Matura Maj 2014, Poziom rozszerzony (Formuła 2007)Zadanie 27. (2 pkt)

Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień

Barwa kolców malin jest warunkowana przez dwa geny dziedziczące się niezależnie. Dominujący allel A jednego genu warunkuje pojawienie się kolców o zabarwieniu różowym, natomiast recesywny allel a tego genu odpowiada za ich kolor zielony. Obecność dominującego allelu B drugiego genu skutkuje zwiększeniem intensywności koloru różowego, co prowadzi do powstania kolców purpurowych. Allel B nie wpływa na zmianę barwy kolców zielonych.
Po skrzyżowaniu rośliny o kolcach różowych z rośliną mającą kolce zielone otrzymano w pokoleniu F1 wszystkie rośliny o kolcach purpurowych.

a)Podaj genotypy roślin z pokolenia rodzicielskiego (P) mających:

różowe kolce ,

zielone kolce

b)Zaznacz zestaw fenotypów (A–D), które powinny wystąpić najliczniej i najmniej licznie wśród dużej liczby potomstwa uzyskanego z nasion po skrzyżowaniu roślin z pokolenia F1.
Fenotyp najliczniejszy Fenotyp najmniej liczny
A kolce purpurowe kolce różowe
B kolce różowe kolce zielone
C kolce purpurowe kolce zielone
D kolce różowe kolce purpurowe

Matura Maj 2014, Poziom podstawowy (Formuła 2007)Zadanie 25. (3 pkt)

Choroby człowieka Dziedziczenie Podaj/wymień

Na schemacie przedstawiono dziedziczenie daltonizmu w pewnej rodzinie.

Dzrewo rodowe
a)Zapisz genotypy osób oznaczonych na schemacie numerami 1–3, stosując symbole literowe D i d na oznaczenie alleli genu odpowiedzialnego za rozróżnianie kolorów.
b) Określ, na podstawie krzyżówki genetycznej, prawdopodobieństwo (w %), że kolejny syn pary B też będzie zdrowy.

Krzyżówka

 

 

 

Prawdopodobieństwo

Matura Maj 2014, Poziom podstawowy (Formuła 2007)Zadanie 24. (2 pkt)

Dziedziczenie Podaj/wymień

W układzie grupowym krwi Rh wyróżnia się dwie grupy krwi: Rh+ (obecność w błonie krwinek aglutynogenu D) i Rh- (brak aglutynogenu D w błonach krwinek). Czynnik D dziedziczy się jednogenowo i autosomalnie.
W tabeli przedstawiono różne zestawy genotypów rodziców. Allel warunkujący obecność aglutynogenu grupy krwi Rh+ oznaczono literą D, natomiast literą d – allel warunkujący jego brak.

Matka Ojciec
A Dd Dd
B dd DD
C DD dd
D dd Dd
E Dd dd
a)Podaj oznaczenie literowe przypadku (A–E), w którym prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktu serologicznego między organizmem matki i dziecka wynosi 100%.
b)Wypisz wszystkie oznaczenia literowe tych przypadków (A–E), w których na pewno nie może wystąpić konflikt serologiczny między organizmem matki i dziecka.

Matura Czerwiec 2013, Poziom podstawowy (Formuła 2007)Zadanie 28. (3 pkt)

Dziedziczenie Podaj/wymień

W komunikacie o zaginięciu mężczyzny między innymi napisano:

Wiek 52 lata, wzrost wysoki (180 cm), sylwetka wysportowana, krótkie włosy blond, oczy jasnoniebieskie. Cechy charakterystyczne – leworęczność oraz szeroka blizna na prawym policzku. Mężczyzna jest chory na hemofilię i wymaga regularnego podawania leków.

a)Wymień trzy cechy podane w opisie tego mężczyzny, które są uwarunkowane genetycznie. Dla każdej z nich określ sposób dziedziczenia, korzystając z informacji w tabeli.
Cecha mężczyzny Sposób dziedziczenia cechy
(autosomalna / sprzężona z płcią)
1.
2.
3.
b)Spośród cech podanych w opisie wymień jedną tzw. cechę ilościową, której dziedziczenie nie zawsze jest zgodne z prawami Mendla.

Matura Czerwiec 2013, Poziom podstawowy (Formuła 2007)Zadanie 26. (2 pkt)

Choroby człowieka Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz)

Na schemacie przedstawiono sposób dziedziczenia jednej z chorób genetycznych człowieka.

Schemat dziedziczenia
a)Zaznacz nazwę choroby, której sposób dziedziczenia przedstawiono na schemacie.
  1. daltonizm
  2. hemofilia
  3. zespół Downa
  4. fenyloketonuria
b)Zapisz krzyżówkę genetyczną zilustrowaną powyższym schematem oraz zakreśl w niej genotyp chorego dziecka.
Krzyżówka

Matura Maj 2013, Poziom podstawowy (Formuła 2007)Zadanie 26. (3 pkt)

Dziedziczenie Podaj/wymień

Czynnik krwi Rh dziedziczony jest u człowieka jednogenowo i autosomalnie. Osoby z grupą krwi Rh+ mają na błonie erytrocytów antygen D, którego obecność warunkuje dominujący allel genu D, natomiast allel recesywny d odpowiada za brak tego antygenu. Kobieta z Rh oczekuje dziecka z mężczyzną Rh+, którego matka ma grupę krwi Rh.

a)Podaj genotypy rodziców tego dziecka.

Genotyp kobiety     Genotyp mężczyzny

b)Zapisz krzyżówkę genetyczną i na jej podstawie określ, jakie jest prawdopodobieństwo (w %), że dziecko tej pary będzie miało krew grupy Rh+.
Krzyżówka

Prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z grupą krwi Rh+

Matura Czerwiec 2013, Poziom rozszerzony (Formuła 2007)Zadanie 33. (2 pkt)

Dziedziczenie Podaj/wymień

Geny A, B, C i D kodują w układzie pełnej dominacji odpowiednio enzymy A i B, odpowiedzialne za wytworzenie produktu w postaci czerwonego barwnika z białego substratu, oraz enzymy C i D – odpowiedzialne za wytworzenie produktu w postaci barwnika purpurowego, również z białego substratu.
Na schematach I i II przedstawiono sposób dziedziczenia każdej z barw wraz z przykładem odpowiedniej krzyżówki genetycznej.

Krzyżówka

Podaj fenotypy rodzicielskie oraz fenotypy pokolenia F1 w każdej z przedstawionych krzyżówek (I i II).

I.   rodzic 1   rodzic 2   F1
II.   rodzic 3   rodzic 4   F1

Matura Maj 2013, Poziom rozszerzony (Formuła 2007)Zadanie 30. (2 pkt)

Dziedziczenie Podaj/wymień

Barwa tłuszczu u królików zależy od jednej pary alleli oraz od rodzaju pokarmu. Osobniki heterozygotyczne oraz homozygoty dominujące mają enzym rozkładający ksantofil (barwnik będący przyczyną żółtego zabarwienia tłuszczu). U homozygot recesywnych ten enzym jest nieaktywny, ale karmienie paszą pozbawioną ksantofilu powoduje, że ich tłuszcz jest biały. Skrzyżowano parę królików heterozygotycznych pod względem genu warunkującego barwę tłuszczu i otrzymano potomstwo o różnym zabarwieniu tłuszczu.

Określ procentowy udział fenotypów (barwa tłuszczu) wśród potomstwa tej pary królików w zależności od rodzaju otrzymywanej paszy.

Procentowy udział fenotypów (tłuszcz biały i żółty) wśród potomstwa karmionego paszą

zawierającą ksantofil
bez ksantofilu

Matura Maj 2013, Poziom rozszerzony (Formuła 2007)Zadanie 29. (2 pkt)

Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij

Dystrofia mięśniowa typu Duchenne’a jest chorobą genetyczną uwarunkowaną allelem recesywnym, sprzężonym z płcią.
Na schemacie przedstawiono rodowód ilustrujący dziedziczenie dystrofii mięśniowej w pewnej rodzinie.

Drzewa rodowe
a)Wymień numery wszystkich osób, które na pewno są nosicielami dystrofii mięśniowej Duchenne’a.
b)Uzasadnij, dlaczego rodzice oznaczeni numerami 6 i 7 mogą mieć pewność, że ich córka nie będzie chora na dystrofię mięśniową.

Matura Maj 2013, Poziom rozszerzony (Formuła 2007)Zadanie 28. (2 pkt)

Dziedziczenie Podaj/wymień

Efekt dziedziczenia zmutowanego allelu powodującego defekt organizmu zależy od tego, czy allel ten jest dominujący, czy – recesywny.
Na schematach przedstawiono dwa modele dziedziczenia (I i II) autosomalnej cechy jednogenowej. W obu rodowodach w pokoleniu F1 nie zaznaczono osób chorych.

Modele dziedziczenia
a)Uzupełnij tabelę, wpisując oznaczenia cyfrowe zdrowych osób z pokolenia F1.
Fenotyp Model dziedziczenia I Model dziedziczenia II
zdrowy
b)Określ prawdopodobieństwo (w %) wystąpienia choroby u kolejnego dziecka w pokoleniu F1, w obu zilustrowanych przypadkach.

Model dziedziczenia I   Model dziedziczenia II

Strony