Na schemacie A przedstawiono zestaw doświadczalny, który przygotowano do doświadczenia
badającego wpływ stężenia auksyny na wzrost pędu. Do szalek zawierających wodne
roztwory auksyny o różnych stężeniach włożono jednakowej długości wycinki z łodyg siewek
grochu. Wszystkie szalki umieszczono w tych samych warunkach temperatury i oświetlenia.
Na wykresie B natomiast przedstawiono reakcje organów rośliny na różne stężenia auksyny
w roztworze (w odniesieniu do próby kontrolnej), dzięki którym to reakcjom można przewidzieć
wyniki tego doświadczenia.
a)
Zaplanuj i opisz próbę kontrolną do przedstawionego doświadczenia.
b)
Korzystając z wykresu, podaj, w którym z trzech roztworów auksyny, użytych w doświadczeniu, wystąpi największy przyrost długości łodygi siewki grochu.
c)
Na podstawie wykresu sformułuj wniosek dotyczący wpływu stężenia auksyny na wzrost łodygi.
Na schemacie przedstawiono cykl rozwojowy jednego z gatunków paproci.
a)
W odpowiedni prostokąt na schemacie wpisz literę „R” oznaczającą moment zachodzenia mejozy.
b)
Wymień nazwy organów płciowych oznaczonych na schemacie cyframi 1 i 2.
c)
Podaj, w jaki sposób u paproci są przekazywane gamety męskie podczas rozmnażania płciowego: uwzględnij budowę plemników i środowisko, w którym ten proces zachodzi.
Poważnym zagrożeniem dla różnorodności biologicznej określonego obszaru są organizmy
inwazyjne, do których zalicza się rośliny i zwierzęta, przenoszone przez człowieka, celowo
lub przypadkowo, w inne środowiska, a nawet na inne kontynenty. Przykładem gatunku
inwazyjnego jest kudzu (Pueraria lobata) – strączkowa roślina pnąca, pochodząca z Azji,
cechująca się niezwykłymi zdolnościami przystosowawczymi. W sprzyjających warunkach
potrafi rosnąć ponad 5 cm na godzinę. Kudzu sprowadzono do USA w 1876 roku. Obecnie
szybko się rozprzestrzenia we wszystkich środowiskach lądowych – od lasów po miejskie
podwórka, wypierając rodzimą roślinność. Roślina ta oplata słupy, znaki drogowe, całkowicie
pokrywa ogrody i pola uprawne. Kudzu nie ma naturalnych wrogów poza człowiekiem.
Na podstawie: E.O. Wilson, Przyszłość życia, Poznań 2003.
a)
Na podstawie tekstu podaj dwa uwarunkowania szybkiego zwiększania zasięgu przez pnącza kudzu.
b)
Podaj nazwę zależności antagonistycznej występującej między kudzu a lokalną roślinnością.
Zooksantelle to drobne, żółte lub brązowawe glony, które żyją w symbiozie z wieloma
gatunkami koralowców. Koralowce są zwierzętami osiadłymi, żyjącymi na niedużych
głębokościach, zwykle do 50 m.
Podaj po jednym przykładzie korzyści, jakie odnoszą glony i koralowce z tej symbiozy.
Zdrowym rodzicom urodziło się dziecko, u którego wykryto fenyloketonurię – chorobę
autosomalną warunkowaną przez recesywny allel (a) pewnego genu. W rozwiązaniu zadania
zastosuj oznaczenia literowe uwzględnione w tekście.
a)
Podaj genotypy rodziców tego dziecka.
Genotyp matki:
Genotyp ojca:
b)
Zapisz krzyżówkę genetyczną, na podstawie której określisz prawdopodobieństwo wystąpienia fenyloketonurii u kolejnego dziecka tej pary.
Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u kolejnego dziecka (w %):
Cukrzyca jest chorobą związaną z zaburzeniem regulacji poziomu glukozy we krwi
spowodowanym przez różne czynniki.
Wymień nazwy dwóch hormonów wydzielanych przez trzustkę, które biorą udział w regulacji stężenia glukozy we krwi, i podaj, na czym polega rola każdego z nich.
Komórki uzyskują energię w procesie oddychania tlenowego lub beztlenowego.
Na schemacie przedstawiono w uproszczeniu jeden z rodzajów oddychania komórkowego.
a)
Podaj nazwę typu oddychania komórkowego – tlenowe albo beztlenowe – przedstawionego na schemacie. Odpowiedź uzasadnij.
b)
Podaj nazwy albo wzory chemiczne substratów lub produktów oddychania, które należałoby wpisać w miejsca oznaczone na schemacie cyframi 1 i 2.
Gruczoły żołądkowe zawierają trzy typy komórek: komórki śluzowe – wytwarzające śluz,
komórki główne – produkujące, w formie nieaktywnej, enzym trawiący białka, a także
komórki okładzinowe – wydzielające jony wodorowe, co obniża pH treści żołądkowej
i aktywuje enzym trawiący białka.
Podaj inną funkcję niskiego pH treści żołądkowej niż aktywacja enzymu trawiącego białka.
Skóra człowieka składa się z trzech podstawowych warstw: naskórka, skóry właściwej
i tkanki podskórnej. Powierzchniowa warstwa naskórka (wielowarstwowego nabłonka) ulega
rogowaceniu, które polega na odkładaniu się w jej komórkach białka o dużej wytrzymałości
mechanicznej – keratyny, nierozpuszczalnej w wodzie. Warstwa zrogowaciała naskórka stale
się złuszcza i jest zastępowana przez nowe komórki docierające z jego głębszych warstw.
W skórze właściwej znajdują się naczynia krwionośne, gruczoły potowe i łojowe oraz
receptory dotyku, bólu i temperatury. Tkanka podskórna zawiera głównie komórki
tłuszczowe.
Na podstawie: E.P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin, Biologia, Warszawa 2007.
Na podstawie powyższego tekstu podaj po jednym przykładzie przystosowania budowy skóry do:
ochrony organizmu przed utratą wody
ochładzania organizmu w upalny dzień lub podczas wysiłku fizycznego.
Kury andaluzyjskie mogą mieć upierzenie białe, czarne lub stalowoniebieskie (szare).
Potomstwo białego koguta i czarnej kury oraz czarnego koguta i białej kury jest wyłącznie
stalowoniebieskie, natomiast wśród potomstwa rodziców stalowoniebieskich występują
osobniki białe, stalowoniebieskie i czarne w stosunku: 1 : 2 : 1.
a)
Zaznacz poprawne dokończenie zdania określającego sposób dziedziczenia opisanej barwy upierzenia kur andaluzyjskich.
Taki rozkład fenotypów wśród potomstwa świadczy o
kodominacji alleli genu warunkującego barwę piór.
warunkowaniu barwy upierzenia przez dwie pary alleli.
występowaniu trzech alleli genu warunkującego barwę piór.
Toksyna botulinowa, wytwarzana przez bakterie jadu kiełbasianego, znalazła w ostatnich
latach zastosowanie w kosmetyce − do redukcji zmarszczek mimicznych, powstających
na skutek nawykowego kurczenia niektórych mięśni twarzy. Toksynę wstrzykuje się
w miejsca szczególnie podatne na tworzenie się zmarszczek. Działanie jej polega
na fragmentacji białka SNAP-25, które jest niezbędne do uwolnienia neuroprzekaźnika acetylocholiny.
Na rysunku przedstawiającym prawidłowo działającą synapsę nerwowo–mięśniową
numerami 1–4 oznaczono miejsca, w których możliwe jest zahamowanie funkcjonowania tej
synapsy przez różne rodzaje toksyn.
a)
Wypisz z rysunku numer oznaczający miejsce, w którym blokowane jest działanie synapsy przez toksynę botulinową.
b)
Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego po wstrzyknięciu toksyny botulinowej uzyskuje się redukcję zmarszczek mimicznych.
Niektóre enzymy wytwarzane są w komórkach w formie nieaktywnej. Ich aktywacja wymaga
udziału określonych czynników i czasem zachodzi dopiero w miejscu docelowego działania –
poza komórką, w której doszło do syntezy białka. Takim enzymem jest chymotrypsyna α,
wytwarzana w postaci nieaktywnego chymotrypsynogenu.
Na schemacie przedstawiono proces aktywacji chymotrypsynogenu do chymotrypsyny α
(cyframi oznaczono kolejne aminokwasy w łańcuchach polipeptydowych). Łańcuchy
polipeptydowe (A–C) są połączone ze sobą wiązaniami dwusiarczkowymi, czego nie
zaznaczono na schemacie.
a)
Na podstawie analizy schematu podaj dwie różnice w budowie między chymotrypsynogenem a chymotrypsyną α. W odpowiedzi uwzględnij oba porównywane związki chemiczne.
b)
Podaj nazwę narządu, w którym odbywa się aktywacja chymotrypsynogenu do chymotrypsyny α, i na podstawie schematu uzasadnij, dlaczego aktywacja chymotrypsynogenu odbywa się w tym narządzie.
Zwierzęta, w zależności od wielkości i środowiska, w jakim żyją, przeprowadzają wymianę
gazową całą powierzchnią ciała lub przez wyspecjalizowane narządy wymiany gazowej.
Na rysunku przedstawiono w uproszczeniu fragment układu oddechowego owada.
a)
Podaj nazwy elementów przedstawionego narządu wymiany gazowej, oznaczonych na rysunku cyframi 1 i 2.
b)
Wykaż związek między budową i funkcjonowaniem układu oddechowego owadów a brakiem barwników oddechowych w ich hemolimfie.
W niektórych stałych tkankach roślinnych występują martwe komórki pozbawione
protoplastu. Na rysunkach A i B przedstawiono przekroje i modele (komórki ciemniejsze)
przestrzenne komórek tworzących jedną z tkanek wzmacniających.
a)
Podaj nazwę rodzaju tkanki wzmacniającej, która może być zbudowana z komórek przedstawionych na rysunku A lub B.
b)
Wykaż związek widocznej na rysunkach wspólnej cechy budowy przedstawionych komórek z funkcją pełnioną przez tę tkankę.
